Ajax (zoon van Telamon)
| "Grote" Ajax Αἴας | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Ajax de Grote standbeeld ca. 505-500 v.Chr.
| ||||
| Prins van Salamis | ||||
| Periode | Trojaanse Oorlog/Griekse mythologie | |||
| Vader | Telamon | |||
| Moeder | Periboia | |||
| Broers/zussen | Teukros, Trambelus | |||
| Partner | Tecmessa | |||
| Kinderen | Eurysaces, Philaeus | |||
| Bron: Ilias | ||||
| ||||
Ajax of Aias, van het Latijnse Aiax, Oudgrieks: Αἴας, was in de Griekse mythologie een van de belangrijkste helden in de Ilias van Homeros. Hij was een zoon van Telamon en wordt de grote Ajax genoemd, in tegenstelling tot Ajax, de zoon van Oileus, een andere held uit de cyclus rond de Trojaanse Oorlog, die de kleine Ajax wordt genoemd. Zij worden samen de Aianten genoemd.
Leven
[bewerken | brontekst bewerken]
Ajax was de zoon van de Argonaut Telamon, koning van Salamis, en Periboia, een dochter van Alkathoös. Er wordt gezegd dat zijn naam van de adelaar, aietos, is afgeleid, die zijn vader zag toen hij tot Zeus bad om hem een dappere zoon te schenken. Ajax sprak weinig en langzaam en had enorme moed. Hij was een van de vrijers van Helena, die een eed had afgelegd om degene te helpen die haar man werd. Hierdoor streed hij in de Trojaanse Oorlog mee, die door Homeros in de Ilias is beschreven. Zijn moed en kracht waren buiten proportie vergeleken met de 12 schepen, die hij van Salamis meebracht. Hij was volgens de Ilias op Achilles na de grootste held van de Grieken, die bij Troje vochten.[1] Hij wordt in de Ilias als enorm van postuur genoemd, hij steekt letterlijk met kop en schouders boven de rest uit. Zijn epitheton is 'schutsmuur der Grieken', opvallend aan zijn wapenuitrusting is zijn enorme schild van ossenhuid. Hij is tijdens al de gevechten, waaraan hij bij Troje heeft meegedaan, nooit gewond geraakt. Een passage beschrijft de indruk die hij maakte op de Grieken en Trojanen:
Terwijl zij zo spraken, wapende Ajax zich in het vervaarlijke brons. Toen hij zich geheel had gepantserd, ging hij voorwaarts zoals de reusachtige Ares ten strijde gaat te midden der mannen, die Zeus heeft samengebracht in een woedende strijd en verterende twist. Zo verscheen de reusachtige Ajax, de schutsmuur der Grieken, met een glimlach op het grimmig gelaat. Met grote passen schreed hij voort, zwaaiend zijn lange lans. Met vreugde zagen de Grieken naar hem, maar een bevende angst bekroop de Trojanen, van een ieder, ja, ook van Hektor bonsde het hart in de borst. Maar het was nu niet mogelijk terug te deinzen of te sluipen binnen de drom van zijn mannen; hij had uitgedaagd tot de strijd. Ajax naderde dragend zijn schild, als een bolwerk zo groot, beslagen met brons, van zeven runderhuiden gemaakt door Tychios, … .
Hektor, de krachtigste aan de kant van Troje, daagde de Grieken uit om met een van hen onderling de oorlog te beslissen. Daar werd Ajax door te loten door de Grieken voor gekozen. Hij vocht in het duel met Hektor, waarbij hij hem bijna met een grote steen doodde, maar de strijd werd gestaakt omdat het te donker werd. Ze wisselden daarop geschenken uit, waarbij Ajax een purperen zwaardriem gaf en Hektor een zwaard. Ajax was een vriend van Achilles, wat eruit bleek dat hij meehielp Achilles over te halen weer mee te vechten. De volgende dag, toen Odysseus gewond raakte, redde Ajax hem. Toen de Trojanen de muur bereikten die de schepen van de Grieken beschermde, hielden hij en Ajax de Kleine de Trojanen op afstand. Ajax kon echter, ondanks zijn moedige optreden bij de schepen, niet voorkomen dat de Trojanen een Grieks schip in brand staken. De situatie werd door Patroklos gered, verkleed als Achilles, en de Myrmidonen. Nadat Patroklos door Hektor was gedood en van zijn harnas was ontdaan, beschermde Ajax het lijk met zijn grote schild. Bij de begrafenisspelen van Patroklos deed Ajax aan verschillende spelen mee, waarbij hij tegen Odysseus worstelde en met speerwerpen door Diomedes werd verslagen. Later wordt beschreven hoe Ajax het lijk van Achilles wegsleepte en daarmee uit handen van de Trojanen hield terwijl Odysseus de Trojanen op afstand hield.[3]
Dood
[bewerken | brontekst bewerken]
Er zijn verschillende verhalen over de dood van Ajax. Het bekendste verhaal is dat van Homeros in de Odyssee en waar Sofokles een tragedie naar schreef: Aias. Volgens dit verhaal was er na de dood van Achilles een meningsverschil tussen Ajax en Odysseus over wie de wapenrusting van Achilles mocht hebben. De Griekse leiders zouden erover hebben gestemd of anders hadden ze de beslissing door de gevangen Trojaanse vogelwichelaar Helenos, zoon van Priamos, laten nemen. Odysseus kreeg in ieder geval de wapenrusting. Door woede en jaloezie gedreven wil Ajax ’s nachts wraak nemen op de Griekse leiders, maar Athene maakt hem krankzinnig, wat er toe leidt dat hij in plaats van de Griekse leiders een kudde schapen doodt. Eenmaal weer bij zinnen gekomen pleegde hij van schaamte en berouw zelfmoord met het zwaard dat hij van Hektor had gekregen. Waar zijn bloed op de grond viel, bloeiden hyacinten in de letters AI op, de eerste twee letters van zijn naam maar ook, vertaald in het Nederlands, het Grieks voor “O wee!” of “Helaas!”. Er wordt ook gezegd dat toen Odysseus’ schip tijdens al zijn omzwervingen verging, de wapenrusting van Achilles bij het graf van Ajax aanspoelde en hij dus, door goddelijke rechtvaardigheid, nog kreeg wat hem toebehoorde. De grote Ajax werd volgens een ander verhaal door een pijl van Paris gedood, net als Achilles, maar volgens weer een ander verhaal begroeven de Trojanen hem levend door klei naar hem te gooien. Zij konden hem niet doden, doordat hij door Herakles onsterfelijk was gemaakt, die hem in zijn leeuwenvel had gewikkeld.
Ajax had een zoon, Eurysaces, 'breedschild', die Telamon opvolgde als koning van Salamis. Ajax zelf is nooit koning van Salamis geweest, maar werd daar wel vereerd.
Stamboom
[bewerken | brontekst bewerken]- Voetnoten
- Bronnen
- MA Schwartz. Ilias en odyssee. ISBN 9789025315542
- (la) Ovidius. Metamorfosen 12.620-13.398
- (en) Herbert Jennings Rose en Jennifer R. March. Aias. The Oxford Companion to Classical Civilization. Ed. Simon Hornblower and Antony Spawforth. Oxford University Press, 1998.
- (en) M Grant en J Hazel. Who’s Who in Classical Mythology.
- Apollodorus, Epitome III, 11-V, 7.
