Euclides

Euclides

Biografía
Nacemento	(grc) Εὐκλείδης h. 340 a. C. ↔ 315 a. C. valor descoñecido
Morte	valor descoñecido valor descoñecido
Residencia	Alexandría
Actividade
Campo de traballo	Xeometría
Ocupación	matemático, escritor
Período de tempo	Período helenístico
Período de actividade	(Con vida en: A principios século III a. C. )
Alumnos	Dioclides Atheniensis
Obra
Obras destacables geometria sintética (pt) (século III a. C.) Elementos de Euclides
Descrito pola fonte	Enciclopedia Xudía de Brockhaus e Efron Pequeno Dicionario Enciclopédico de Brockhaus e Efron Dicionario Enciclopédico Brockhaus e Efron

Euclides (en greco antigo: Εὐκλείδης / Eukleídês), ás veces chamado Euclides de Alexandría para distinguilo de Euclides de Megara, (floruit o 300 a.C.), foi un matemático grego, hoxe coñecido como "o pai da xeometría". exerceu en Alexandría (antigo Exipto) en tempos de Tolemeo I Sóter (323-283 a.C.) Foi o fundador da escola de matemáticas na cidade.

Creador da famosa xeometría euclidiana: o espazo euclidiano, inmutable, simétrico e xeométrico, metáfora do saber na antigüidade clásica, que se mantivo incólume no pensamento matemático medieval e renacentista, pois só nos tempos modernos puideron ser construídos modelos de xeometrías non-euclidianas. Parece ser que foi educado en Atenas e que frecuentou a Academia de Platón, en pleno florecemento da cultura helenística.

Traxectoria

Convidado por Tolomeo I para compor o cadro de profesores da recentemente fundada Academia, que tornaría Alexandría ao centro do saber da época, tornouse o máis importante autor de matemáticas da Antigüidade grecorromana e talvez de todos os tempos, co seu monumental Stoichia (Os Elementos, 300 a.C.), no estilo dun libro de texto, unha obra en trece volumes, deles cinco sobre xeometría plana, tres sobre números, un sobre a teoría das proporcións, un sobre inconmensurábeis e os tres últimos sobre xeometría no espazo. Escrita en grego, a obra cubría toda a aritmética, a álxebra e a xeometría coñecidas ata entón no mundo grego, reunindo o traballo dos seus predecesores, como Hipócrates de Quíos e Eudoxio, e sistematizaba todo o coñecemento xeométrico dos antigos e intercalaba os teoremas xa coñecidos daquela coa demostración de moitos outros, que completaban lagoas e daban coherencia e encadeamento lóxico ao sistema por el creado. Despois da súa primeira edición foi copiado e recopiado innúmeras veces e traducido ao árabe en 774, e tornouse o máis influente texto científico de todos os tempos e un dos máis veces publicados ao longo da historia.

Despois da caída do Imperio Romano, os seus libros foron recuperados para a sociedade europea polos estudosos árabes da Península Ibérica. Escribiu aínda Óptica (295 a.C.), sobre a óptica da visión e sobre astroloxía, astronomía, música e mecánica, ademais doutros libros sobre matemáticas. Entre eles Lugares de superficie, Pseudaria e Porismas.

Obra

Fragmentos dos Elementos de Euclides, nun papiro atopado no sitio arqueolóxico de Oxirrinco (Exipto).

Algunhas das súas obras como Os elementos, Datos, outro libro de texto, unha especie de manual de táboas de uso interno na "Academia" e complemento dos seis primeiros volumes dos Elementos, División de figuras, sobre a división xeométrica de figuras planas, Fenomena (Os Fenómenos), sobre astronomía, e Óptica, sobre a visión, sobreviviron parcialmente e hoxe son, despois de A Esfera de Autólico, os máis antigos tratados científicos gregos existentes. Pola maneira de expor nos seus escritos dedúcese que foi un habilísimo profesor.

Outras obras

Ademais dos Elementos, sobreviviron polo menos cinco obras de Euclides até a actualidade. Seguen a mesma estrutura lóxica que os Elementos, con definicións e proposicións probadas.

• Datos. Trata sobre a natureza e as implicacións da información "dada" en problemas xeométricos; o tema está intimamente relacionado cos catro primeiros libros dos Elementos.
• División de figuras. Consérvase só parcialmente na tradución árabe e trata da división de figuras xeométricas en dúas ou máis partes iguais ou en partes en determinadas proporcións. É semellante a unha obra do século III de Herón de Alexandría.
• Catóptricos. Trata da teoría matemática de espellos, en particular das imaxes formadas no plano e de espellos cóncavos esféricos. A autoría é considerada dubidosa por J.J. O'Connor e E.F. Robertson que nomean a Teón de Alexandría como o autor máis probable.

Estatua de Euclides na Universidade de Oxford.

• Fenomena ou Aparencias do ceo. É un tratado sobre astronomía esférica, consérvase en grego e é moi semellante a Sobre a movemento da esfera de Autólico de Pitane, que floreceu aproximadamente no 310 a.C.
• Óptica. É o tratado grego máis antigo que se conserva, en diversas versións, dedicado a problemas de perspectiva e aparentemente destinada a ser utilizada en astronomía. Nas súas definicións Euclides segue a tradición platónica na que a visión é causada por raios que emanan do ollo. Unha definición importante é a cuarta: "As cousas vistas baixo un ángulo maior parecen maiores, e menores baixo un ángulo menor, mentres que baixo ángulos iguais parecen iguais". Nas proposicións que se seguen, Euclides relaciona o tamaño aparente dun obxecto á súa distancia do ollo e investiga as formas aparentes de cilindros e conos vistos de diferentes ángulos. Na proposición 45 proba que, para calquera dúas magnitudes desiguais, hai un punto a partir do cal as dúas parecen iguais. Pappus cría que estes resultados eran importantes na astronomía e incluíu a Óptica de Euclides, xunto co Fenomena na pequena Astronomía, un compendio de obras menores que había que estudar antes da Syntaxis (Almaxesto) de Claudio Tolomeo.

Outras obras atribuídas a Euclides, pero que se perderon:

• Cónicas, foi un tratado sobre seccións cónicas, posteriormente ampliado por Apolonio de Perge nun traballo famoso sobre o mesmo tema. É probable que os catro primeiros libros da obra de Apolonio veñan directamente de Euclides. Segundo Pappus, «Apolonio, completou os catro libros de Euclides de cónicas e despois de engadir catro máis, deixou oito volumes de cónicas.» O Cónicas de Apolonio substituíu rapidamente o antigo tratado, e polo tempo de Pappus, a obra de Euclides xa estaba perdida.
• Porisms, podería ser unha ampliación do traballo de Euclides coas seccións cónicas, pero o significado exacto do título é controvertido.
• Pseudaria, ou Libro das falacias, era un texto elemental sobre erros de razoamento.
• Sobre os lugares xeométricos. Trataba sobre os lugares xeométricos ou sobre superficies ou lugares xeométricos que eran eles mesmos superficies. Nunha interpretación posterior, existe a hipótese de que a obra podería tratar de superficies quádricas.

Varios tratados sobre mecánica foron atribuídos a Euclides por fontes árabes. Sobre o pesado e o lixeiro contén, en nove definicións e cinco proposicións, nocións aristotélicas de corpos en movemento e do concepto de gravidade específica. Sobre o equilibrio, que trata a teoría da panca de maneira semellante á euclidiana, contén unha definición, dous axiomas, e catro proposicións. Un terceiro fragmento, sobre os círculos descritos polas extremidades dunha panca en movemento, contén catro proposicións. Estas tres obras son complementarias entre si de tal xeito que se suxeriu que son os restos dun único tratado sobre mecánica escrito por Euclides.

Galería de imaxes

• 
  Euclides na pintura de Rafael, A escola de Atenas (1509).
• 
  A construción de Euclides dun dodecaedro regular.

Véxase tamén

Outros artigos

• Adelard de Bath
• Xeometría

Ligazóns externas

• Biografía de Euclides en biografiasyvidas.com (en castelán).
• Biografía de Euclides (en castelán).
• Bibliografía de Euclides Arquivado 14 de xullo de 2013 en Wayback Machine. (en castelán).
• Obras de Euclides en castelán e catalán (en castelán).