Kansas

Kansas
State of Kansas
	stan
	34. stan od 29 stycznia 1861
	; Narodowy Rezerwat Tallgrass Prairie
Pieczęć	Flaga
	Dewiza: Ad astra per aspera
Państwo	Stany Zjednoczone
Stolica	Topeka
Kod ISO 3166-2	US-KS
Gubernator	Laura Kelly (D)
Powierzchnia	213 100 km²
Populacja (2020); • liczba ludności	; 2 937 880
• gęstość	13,5 os./km²
Strefa czasowa	UTC-06:00; UTC-07:00
Języki urzędowe	angielski
	Położenie na mapie USA;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Kansas (^ⓘwymowa:/ˈkænzəs/) – stan w regionie Midwest, w środkowej części Stanów Zjednoczonych. Na północy graniczy ze stanem Nebraska, na wschodzie ze stanem Missouri, na południu z Oklahomą, a na zachodzie z Kolorado. Jego stolicą jest Topeka, a największym miastem Wichita. Swoim zasięgiem obejmuje częściowo obszar metropolitalny Kansas City.

Stan Kansas jest położony na Wielkich Równinach. Teren jest falisty, częściowo pagórkowaty, co sprzyja rolnictwu. Kansas jest jednym z najbardziej produktywnych stanów rolniczych, a w 2017 roku wyprodukował 18% krajowej produkcji pszenicy i 55% sorgo^[3].

Nazwa stanu pochodzi od nazwy miejscowego plemienia indiańskiego Kansa, tłumaczonej jako „ludzie południowego wiatru”.

Symbole stanu

Dewiza: ad astra per aspera (łac.) (do gwiazd przez ciernie)
Przydomek: Sunflower State (stan słoneczników)
Symbole: słonecznik, topola amerykańska, świergotek

Historia

1541 – na terytorium dzisiejszego Kansas dotarła hiszpańska ekspedycja kierowana przez Francisco Vásqueza de Coronado.
pierwsza połowa XVIII wieku – Kansas było częścią francuskiej Luizjany.
1762 – teren przeszedł pod panowanie Hiszpanii.
1800 – został ponownie własnością Francji.
1803 – Stany Zjednoczone zakupiły Luizjanę od Napoleona Bonaparte.
1854–1858 – zbrojne starcia pomiędzy zwolennikami a przeciwnikami niewolnictwa, znane pod nazwą „krwawiący Kansas”.
29 stycznia 1861 – Kansas zostało przyjęte do Unii (jako 34. stan).

Geografia

Według statystyk National Centers for Environmental Information, Kansas odnotowało więcej tornad (w okresie od 1989 do 2019 średniorocznie 91) niż jakikolwiek stan z wyjątkiem Teksasu i znacznie więcej niż kolejna Oklahoma^[4].

Klimat: podzwrotnikowy suchy z dużymi różnicami temperatur między latem a zimą
Główne rzeki: Missouri, Kansas, Arkansas
Roślinność: preria
Najwyższy szczyt: Mount Sunflower (1231 m n.p.m.)
Liczba hrabstw: 105 (lista)
Strefy czasowe: UTC-06:00 i 4 zachodnie hrabstwa w UTC-07:00

Miasta

Największe miasta w stanie Kansas, powyżej 100 000 mieszkańców (2021)^[5]

Największe miasto stanu Kansas – Wichita – położone jest nad rzeką Arkansas.

Na terenie stanu Kansas znajduje się 626 miast (city), w tym 5 o liczbie ludności przekraczającej 100 000, 35 powyżej 10 000 mieszkańców, a 193 powyżej 1000 mieszkańców (2021 r.)^[5].

Lista miast zamieszkanych przez 4000 lub więcej osób (2021 r.)^[5]:

Wichita (395 699)
Overland Park (197 106)
Kansas City (154 545)
Olathe (143 014)
Topeka (125 963)
Lawrence (95 256)
Shawnee (67 511)
Lenexa (58 388)
Manhattan (54 763)
Salina (46 481)
Hutchinson (39 712)
Leavenworth (37 176)
Leawood (33 743)
Garden City (27 856)
Dodge City (27 690)
Derby (25 847)
Emporia (24 009)
Gardner (23 942)
Prairie Village (22 878)
Junction City (22 429)
Hays (20 795)
Pittsburg (20 738)
Liberal (19 640)
Newton (18 433)
Andover (15 435)
Great Bend (14 580)
McPherson (13 944)
El Dorado (12 810)
Ottawa (12 604)
Arkansas City (11 929)
Winfield (11 726)
Haysville (11 315)
Lansing (11 239)
Merriam (11 017)
Atchison (10 694)
Mission (9864)
Parsons (9479)
Augusta (9267)
Coffeyville (8847)
Chanute (8642)
Spring Hill (8547)
Park City (8503)
Independence (8464)
Bel Aire (8448)
Bonner Springs (7805)
Wellington (7664)
Fort Scott (7513)
Valley Center (7419)
Basehor (7219)
Roeland Park (6817)
Mulvane (6587)
Pratt (6573)
Abilene (6468)
Eudora (6449)
De Soto (6380)
Maize (6060)
Paola (5786)
Ulysses (5770)
Tonganoxie (5702)
Colby (5516)
Goddard (5372)
Iola (5343)
Concordia (5032)
Louisburg (4994)
Baldwin City (4882)
Wamego (4860)
Edwardsville (4610)
Goodland (4450)
Russell (4388)
Osawatomie (4280)
Rose Hill (4269)
Fairway (4171)
Clay Center (4138)
Scott City (4104)

Demografia

Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Kansas liczy 2 937 880 mieszkańców, co oznacza wzrost o 84 762 (3,0%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010^[6]. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 6,4% populacji, 24% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 16,3% to osoby mające 65 i więcej lat. 50,2% ludności stanu stanowią kobiety^[7].

Język

Najpowszechniej używanymi językami są^[8]:

język angielski – 89,48%,
język hiszpański – 7,01%,
język niemiecki – 0,53%.

Rasy i pochodzenie

Według danych z 2019 roku, 83,6% mieszkańców stanowiła ludność biała (75,4% nie licząc Latynosów), 5,7% to czarni Amerykanie lub Afroamerykanie, 3,7% miało rasę mieszaną, 3% to Azjaci, 0,8% to rdzenna ludność Ameryki, 0,08% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 12,2% ludności stanu^[9].

Największe grupy stanowią osoby pochodzenia niemieckiego (23,2%), irlandzkiego (10,6%), angielskiego (10,3%), meksykańskiego (9,6%) i „amerykańskiego” (6%). Istnieją także duże grupy osób pochodzenia europejskiego (93,7 tys.), szkockiego lub szkocko–irlandzkiego (76,8 tys.), francuskiego (70,7 tys.), włoskiego (65,8 tys.), szwedzkiego (54,7 tys.), holenderskiego (44,2 tys.), polskiego (38,6 tys.) i afrykańskiego subsaharyjskiego lub arabskiego (34,4 tys.)^[9].

Religia

Pierwszy Zjednoczony Kościół Metodystyczny w Wichita

Dane z 2014 r.^[10]:

protestanci – 57%:
- ewangelikalni – 31% (gł. baptyści, bezdenominacyjni i zielonoświątkowcy),
- głównego nurtu – 24% (gł. metodyści),
- historyczni czarni protestanci – 2%,
brak religii – 20% (w tym: 3% agnostycy i 2% ateiści),
katolicy – 18%,
mormoni – 1%,
świadkowie Jehowy – 1%,
pozostałe religie – 3% (w tym: buddyści, muzułmanie, żydzi, prawosławni, hinduiści, scjentyści, Kościół Jedności, bahaiści i unitarianie uniwersaliści^[11]).

Gospodarka

Przemysł

Przemysł sprzętu transportowego jest największym pod względem zatrudnienia w Kansas. Sektor ten stanowi 20% siły roboczej stanu. Niżej znajdują się przetwórstwo spożywcze zatrudniające 18% pracowników przemysłowych stanu, oraz maszyny przemysłowe z 14%. Metalowe wyroby gotowe stanowią 8%, a wyroby chemiczne kolejne 6%^[12].

Pakowanie mięsa i przemysł mleczarski to główne obszary działalności gospodarczej, a składy towarowe w Kansas City należą do największych w kraju. Dwie wiodące branże to produkcja sprzętu transportowego oraz maszyn przemysłowych i komputerowych. Wichita to ośrodek przemysłu lotniczego, produkujący głównie samoloty prywatne, ale także wojskowe^[13]^[12].

Zasoby i energia

Kansas posiada znaczne zasoby ropy naftowej, gazu ziemnego i energii odnawialnej. Wiatr w 2019 roku po raz pierwszy wyprzedził węgiel jako największe źródło energii elektrycznej w stanie Kansas. W 2020 roku za wytworzenie energii elektrycznej odpowiadały głównie: energia wiatrowa (43%), elektrownie węglowe (31%), elektrownia jądrowa (19%) i gaz ziemny (6%)^[14].

Rolnictwo

Kansas zajmuje trzecie miejsce w kraju pod względem ilości gruntów przeznaczonych pod uprawę i jest numerem jeden wśród producentów pszenicy i sorgo^[14]. Kukurydza, siano, soja i słonecznik są również jednymi z najważniejszych produktów rolnych. Jednak bydło i cielęta stanowią najbardziej ceniony towar w sektorze rolniczym^[15].

Uczelnie

Przypisy

↑ State Area Measurements and Internal Point Coordinates. U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-09]. (ang.).
↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: Kansas [online], www.census.gov [dostęp 2022-06-09] (ang.).
↑ Kansas: A Leader in Wheat, Grain Sorghum, and Beef Production [online], www.usda.gov [dostęp 2022-06-09] (ang.).
↑ BrianB. Donegan BrianB., This is how many tornadoes every state records in an average year [online], FOX Weather, 21 marca 2022 [dostęp 2022-06-09] (ang.).
↑ ^a ^b ^c City and Town Population Totals: 2020-2021. U.S. Census Bureau. [dostęp 2023-04-26]. (ang.).
↑ Change in Resident Population of the 50 States, the District of Columbia, and Puerto Rico: 1910 to 2020 [online], 2020 Census Apportionment Results [dostęp 2022-06-09] .
↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: Kansas; UNITED STATES [online], www.census.gov [dostęp 2022-06-09] (ang.).
↑ Data Center Results [online], apps.mla.org [dostęp 2019-01-21] .
↑ ^a ^b 2019: ACS 1-Year Estimates Data Profiles (DP05/DP02) [online], data.census.gov [dostęp 2022-06-09] .
↑ Adults in Kansas. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2019-01-15].
↑ State Membership Report. The ARDA. [dostęp 2019-01-15].
↑ ^a ^b Top 10 Manufacturing Companies in Kansas - IndustrySelect® [online], www.industryselect.com [dostęp 2022-06-09] .
↑ Kansas: | Infoplease [online], www.infoplease.com [dostęp 2022-06-09] (ang.).
↑ ^a ^b U.S. Energy Information Administration - EIA - Independent Statistics and Analysis [online], www.eia.gov [dostęp 2022-06-09] .
↑ What Crops Does Kansas Grow? [online], Town of Douglas, MA, 30 maja 2022 [dostęp 2022-06-09] (ang.).

Linki zewnętrzne

State of Kansas
Kansas Travel and Tourism Division
Kansas State Historical Society
Kansas State Databases. wikis.ala.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-02)]. – Annotated list of searchable databases produced by Kansas state agencies
USGS real-time, geographic, and other scientific resources of Kansas. usgs.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-12-30)].
Kansas Department of Transportation maps
Cutler’s History of Kansas
Kansas Maps from the Perry-Castañeda Library map collection at the University of Texas

[1] State Area Measurements and Internal Point Coordinates. U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-09]. (ang.).

[2] U.S. Census Bureau QuickFacts: Kansas [online], www.census.gov [dostęp 2022-06-09] (ang.).

[3] Kansas: A Leader in Wheat, Grain Sorghum, and Beef Production [online], www.usda.gov [dostęp 2022-06-09] (ang.).

[4] BrianB. Donegan BrianB., This is how many tornadoes every state records in an average year [online], FOX Weather, 21 marca 2022 [dostęp 2022-06-09] (ang.).

[uscb-5] City and Town Population Totals: 2020-2021. U.S. Census Bureau. [dostęp 2023-04-26]. (ang.).

[:02-6] Change in Resident Population of the 50 States, the District of Columbia, and Puerto Rico: 1910 to 2020 [online], 2020 Census Apportionment Results [dostęp 2022-06-09] .

[:0-7] U.S. Census Bureau QuickFacts: Kansas; UNITED STATES [online], www.census.gov [dostęp 2022-06-09] (ang.).

[8] Data Center Results [online], apps.mla.org [dostęp 2019-01-21] .

[:1-9] 2019: ACS 1-Year Estimates Data Profiles (DP05/DP02) [online], data.census.gov [dostęp 2022-06-09] .

[10] Adults in Kansas. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2019-01-15].

[11] State Membership Report. The ARDA. [dostęp 2019-01-15].

[:2-12] Top 10 Manufacturing Companies in Kansas - IndustrySelect® [online], www.industryselect.com [dostęp 2022-06-09] .

[13] Kansas: | Infoplease [online], www.infoplease.com [dostęp 2022-06-09] (ang.).

[:3-14] U.S. Energy Information Administration - EIA - Independent Statistics and Analysis [online], www.eia.gov [dostęp 2022-06-09] .

[15] What Crops Does Kansas Grow? [online], Town of Douglas, MA, 30 maja 2022 [dostęp 2022-06-09] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]