Kraaiagtiges
| Corvidae | |
|---|---|
| |
| ’n Blougaai, Cyanocitta cristata. | |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Koninkryk: | |
| Filum: | |
| Klas: | |
| Orde: | |
| Familie: | Corvidae (Leach, 1820)
|
| Genera | |
|
Sien teks. | |
| |
| Verspreiding van die Corvidae.
██ Inheems ██ Bekengestel/herbekendgestel██ Uitgestorwe (ná 1500) ██ Uitgestorwe (voor 1500)
| |
Corvidae, of die Kraaiagtiges, is ’n wydverspreide familie sangvoëls wat die kraai, raaf, roek, gaai, ekster en neutkraker insluit.[1][2][3] Meer as 120 spesies is beskryf. Die genus Corvus, wat kraaie, roeke en rawe insluit, maak meer as ’n derde van die familie uit.
Corvidae toon tekens van noemenswaardige intelligensie vir diere van hul grootte en is van die intelligentste voëls wat tot dusver bestudeer is.[4] Lede van die familie het veral bewys hulle kan hulself in spieëltoetse herken (Eurasiese eksters) en gereedskap maak (kraaie en roeke),[5] vermoëns wat tot onlangs net met die mens en ’n paar ander hoër soogdiere vereenselwig is. Die grootte van hul brein in verhouding tot hul lywe stem ooreen met dié van groot ape en Walvisagtiges, en is net effens laer as dié van mense.[6]
Hulle is middelmatig tot groot, met sterk pote en snawels, haaragtige vere aan die basis van die snawel en ’n enkele ververing per jaar (die meeste sangvoëls verveer twee keer). Corvidae word wêreldwyd aangetref, behalwe aan die suidpunt van Suid-Amerika en die yskappe by die pole.[3] Die meeste spesies kom voor in die tropiese Suid- en Sentraal-Amerika, Suid-Asië en Eurasië, met minder as 10 spesies elk in Afrika en Australasië. Die genus Corvus het na Australië teruggekeer in die relatief onlangse geologiese voorgeskiedenis. Dié land het vyf spesies en een subspesie. Verskeie spesies rawe kom op eilande voor, en van hulle word nou ernstig bedreig of het uitgesterf.
Klassifikasie en evolusie
[wysig | wysig bron]Die familie Corvidae is deur die Engelse soöloog William Elford Leach bekendgestel in ’n gids tot die inhoud van die Britse Museum wat in 1820 gepubliseer is.[7] Deur die jare was daar groot onenigheid oor die presiese evolusionêre verhoudings van die familie en verwante spesies. Wat uiteindelik duidelik was, is dat Corvidae afstam van Australasiese voorouers en dat hulle van daar af oor die wêreld heen versprei het.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Fossielrekord
[wysig | wysig bron]Die vroegste Corvidae-fossiele dateer van die middel Mioseen, sowat 17 miljoen jaar gelede. Miocorvus en Miopica kon onderskeidelik voorouers van kraaie en sommige van die eksterspesies gewees het, of soortgelyk aan die bestaande vorme vanweë samelopende evolusie. Dit lyk of die bekende prehistoriese Corvidae-genera hoofsaaklik van die Nuwe en Ou Wêreldse gaai- en Holarktiese eksterlyne is:
- Miocorvus (Middel Mioseen van Sansan, Frankryk)
- Miopica (Middel Mioseen van Suidwes-Oekraïne)
- Miocitta (Laat Mioseen van Logan County, VSA)
- Protocitta (Vroeë Pleistoseen van Reddick, VSA)
- Henocitta (Middel Pleistoseen van Williston, VSA)
Daarbenewens is daar talle fossielspesies van bestaande genera sedert die Mioseen en Plioseen, hoofsaaklik Europese Corvus.
Morfologie
[wysig | wysig bron]Kraaiagtiges is groot tot baie groot sangvoëls met ’n robuuste bou, sterk bene en haaragtige veertjies aan die basis van die snawel (buiten een gaai).[8] Baie lede van Corvidae in gematigde streke het hoofsaaklik swart of blou vere; sommige is egter swart-en-wit gevlek, ander het ’n bloupers skynsel en baie tropiese spesies is kleurryk. Die mannetjies en wyfies lyk baie eenders. Kraaiagtiges het sterk, stewige snawels en ’n groot vlerkspan. Die familie sluit die grootste spesies van die orde Passeriformes in.
Die kleinste lid van die familie is die witkeeldwerggaai (Aphelocoma nana); dit is 21,5 cm lank en weeg sowat 41 g. Die grootste lid is die gewone raaf (Corvus corax) en die dikbekraaf (Corvus crassirostris); albei is langer as 65 cm en weeg meer as 1,4 kg.
Spesies kan uitgeken word aan hul grootte, vorm en geografie; sommige, veral die Australiese kraai, kan aan hul hees gekras uitgeken word.[2]
Intelligensie
[wysig | wysig bron]- Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Intelligensie by voëls.
Die verhouding van Corvidae se brein in verhouding tot sy lyf is onder die grootste van alle voëls; dit vergelyk goed met dié van die groot ape en Walvisagtiges, en is net effens laer as by mense.[6] Hul intelligensie word aangehelp deur die lang groeitydperk van jong voëls. Deur by die ouers te bly, het die kleintjies baie tyd om nodige vaardighede aan te leer.
Toe hulle met katte en honde vergelyk is in ’n eksperiment om hul kossoekvermoë met behulp van driedimensionele leidrade te toets, het die Kraaiagtiges veel beter gevaar.[9] In ’n studie waarin getoets is hoe dikwels voëls nuwe maniere kry om kos in die natuur te vind, is bevind Corvidae is die innoverendste.[10] In ’n oorsig van 2004 is bevind hul kognitiewe prosesse (om te leer en kennis op te doen) is op die vlak van die groot ape s'n.[11]
Die vindingrykheid van die Kraaiagtiges word geïllustreer deur hul voedingsvaardighede, onthouvermoëns, gebruik van gereedskap en groepsgedrag. Die lewe in groot sosiale groepe word al lank verbind met groot kognitiewe vermoëns, want individue moet ander kan herken en hul sosiale posisie en kossoekmetodes ken. Hulle moet tussen geslagte, ouderdomme en statusse kan onderskei en op die hoogte bly van veranderings in die groep. Die moeilikheidsgraad van die sosiale lewe stem dalk ooreen met hul kognitiewe vermoëns.[12]
Die Eurasiese ekster is die enigste niesoogdierspesie wat homself in ’n spieëltoets kan herken.[4] Eksters is ook al waargeneem waar hulle aan uitgebreide rourituele deelneem wat ooreenstem met menslike begrafnisse, insluitende die neerlê van graskranse.[13][14]
Daar is getuienis van een swartkraai wat neute gekraak het deur dit op ’n voetoorgang van ’n pad neer te sit sodat die motors wat verbyry, dit stukkend trap. Hy het dan gewag dat die verkeerslig rooi word en die motors stilhou, en dan in veiligheid die inhoud gaan oppik.[15] ’n Groep kraaie in Engeland het beurte gemaak om vullisblikdeksels op te lig sodat hul maats kon kos bymekaarmaak.
Dit is bekend dat lede van Corvidae kyk waar ander voëls hul kos weegsteek en dit later gaan steel.[16][17] Hulle beweeg ook hul kos rond tussen wegsteekplekke om te keer dat ander dit steel, maar net as hulle al self voorheen kos gesteel het (hulle onthou dus die sosiale verband, gebruik hul eie kennis van steel om ander se gedrag te voorspel en kan stappe doen om te keer dat hul kos gesteel word). Die resultate van studies om dié soort gedrag by ape te toets, was onbeslis.[18]
Wipsnawelkraaie (Corvus moneduloides) is bekend daarvoor dat hulle gereedskap maak. Hulle maak hake uit takkies en blare en gebruik dit om inseklarwes uit gate in bome te hark. Daar was ook al waarnemings van Amerikaanse kraaie, blou- en groengaaie wat gereedskap maak. Groot ape is sover bekend die enigste ander diere wat sulke gereedskap kan maak.[3]
Die ander groep hoogs intelligente voëls van die orde Psittaciformes (wat "ware" papegaaie en kaketoes insluit) is nie naby verwant aan Corvidae nie.
Status en bewaring
[wysig | wysig bron]Anders as wat met ander voëlfamilies die geval is, het Corvidae, veral kraaie, se kans op oorlewing verbeter danksy menslike ontwikkelings en hul verhouding met mense.[19] Landbou verskaf nuwe voedselbronne: struiklande ryk aan bessies en insekte. Wanneer die struike nog jonk en dig is, gebruik gaaie en kraaie dit om nes te maak. Rawe verkies gewoonlik groter bome in digter woude.[19]
Hoewel Corvidae nie bedreig word nie en baie se getalle eintlik toeneem danksy menslike bedrywighede, is ’n paar spesies wel in gevaar. Die vernietiging van Suidoos-Asiatiese reënwoude lei daartoe dat gemengde swerms, wat Kraaiagtiges insluit, bedreig word.[20] Ook die Florida-struikgaaie se getalle neem af omdat hul halfdroë struiklandhabitat ’n bedreigde ekostelsel is.[21][22] ’n Paar eilandspesies, wat erger geraak word deur ingevoerde dierspesies en die verlies van hul habitat, het uitgesterf (soos die Nieu-Seelandse raaf) of word bedreig (soos die Marianakraai).
Genera en spesies
[wysig | wysig bron]Van die bekendste genera en spesies is:
Afsonderlike genera
- Genus Platylophus (1 spesie: Maleise kuifgaai)
- Genus Platysmurus (1 spesie: Maleise swartgaai)
- Genus Perisoreus (3 spesies gaaie, waaronder die taigagaai)
Gaaie van die Nuwe Wêreld
- Genus Cyanolyca (9 spesies)
- Genus Cyanocorax (17 spesies)
- Genus Psilorhinus (1 spesie: bruingaai)
- Genus Calocitta (2 spesies)
- Genus Cyanocitta (2 spesies, waaronder die blougaai)
- Genus Aphelocoma (6 spesies)
- Genus Gymnorhinus (1 spesie: pinjongaai)
Gaaie van die Ou Wêreld
- Genus Garrulus (3 spesies, waaronder die “gewone” gaai)
- Genus Podoces (4 spesies steppegaaie)
Afsonderlike genera uit die Indo-Maleisiese gebied
- Genus Cyanopica (2 spesies, waaronder die blou-ekster)
- Genus Urocissa (5 spesies)
- Genus Cissa (4 spesies)
Boomeksters
- Genus Dendrocitta (7 spesies boomeksters)
- Genus Crypsirina (2 spesies)
- Genus Temnurus (1 spesie: trapstertekster)
Holarktiese eksters
- Genus Pica (3 spesies, waaronder die “gewone” ekster)
- Genus Zavattariornis (1 spesie: akasiagaai)
Neutkrakers
- Genus Nucifraga (3 spesies neutkrakers, waaronder die “gewone” neutkraker)
Alpekerkkraai en alpekraai
- Genus Pyrrhocorax (alpekerkkraai en -kraai)
Piapiak
- Genus Ptilostomus (piapiak)
Kerkkraaie
- Genus Coloeus (2 spesies kerkkraaie, waaronder die “gewone” kerkkraai)
Ware kraaie
- Genus Corvus (meer as 45 spesies, waaronder die swartkraai en witborskraai)
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Madge, S.; Burn, H. (1993). Crows and Jays. Helm. ISBN 1-873403-18-6.
- ↑ 2,0 2,1 Robertson, Don (30 Januarie 2000): Bird Families of the World: Corvidae Geargiveer 28 April 2006 op Wayback Machine. Besoek op 10 Vovember 2007.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Clayton, Nicola; Emery, Nathan (2005). "Corvid cognition". Current Biology. 15 (3): R80–R81. doi:10.1016/j.cub.2005.01.020. PMID 15694292.
- ↑ 4,0 4,1 Prior, Helmut; Schwarz, Ariane; Güntürkün, Onur (2008). De Waal, Frans (red.). "Mirror-Induced Behavior in the Magpie (Pica pica): Evidence of Self-Recognition". PLoS Biology. 6 (8): e202. doi:10.1371/journal.pbio.0060202. PMC 2517622. PMID 18715117.
- ↑ "Rooks reveal remarkable tool-use". BBC News (in Engels). 26 Mei 2009. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 November 2019. Besoek op 2 April 2010.
- ↑ 6,0 6,1 Birding in India and South Asia: Corvidae. Besoek op 10 November 2007
- ↑ Leach, William Elford (1820). "Eleventh Room". Synopsis of the Contents of the British Museum (17de uitg.). London: British Museum. pp. 65–70. OCLC 6213801.
- ↑ Perrins, Christopher (2003): The New Encyclopedia of Birds Oxford University Press: Oxford ISBN 0-19-852506-0
- ↑ Krushinskii, L. V.; Zorina, Z. A.; Dashevskiy, B. A. (1979). "Ability of birds of the Corvidae family to operate by the empirical dimensions of figures". Zhurnal vysshei nervnoi deiatelnosti imeni I P Pavlova. 29 (3): 590–7. PMID 112801.
- ↑ Rincon, Paul (22 Februarie 2005) Crows and jays top bird IQ scale. BBC.
- ↑ Emery, Nathan; Clayton, Nicola (2004). "The Mentality of Crows: Convergent Evolution of Intelligence in Corvids and Apes". Science. 306 (5703): 1903–7. Bibcode:2004Sci...306.1903E. doi:10.1126/science.1098410. PMID 15591194.
- ↑ Bond, Alan B.; Kamil, Alan C.; Balda, Russell P. (2003). "Social complexity and transitive inference in corvids" (PDF). Animal Behaviour. 65 (3): 479–487. doi:10.1006/anbe.2003.2101. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 16 Februarie 2008. Besoek op 2 Maart 2018.
- ↑ Magpies grieve for their dead (and even turn up for funerals) Deur David Derbyshire vir Mailonline, bygewerk: 01:57, 24 Oktober 2009
- ↑ Animal emotions, wild justice and why they matter: Grieving magpies, a pissy baboon, and empathic elephants Geargiveer 10 Junie 2015 op Wayback Machine Emotion, Space and Society xxx (2009) 1–4, Marc Bekoff
- ↑ "Attenborough – Crows in the City" (in Engels). YouTube.com. 12 Februarie 2007. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 April 2020. Besoek op 9 Maart 2013.
- ↑ Burnell, Kristi L.; Tomback, Diane F. (1985). "Steller's jays steal Grey Jay caches: field and laboratory observation". Auk. 102 (2): 417–419. doi:10.2307/4086793. JSTOR 4086793.
- ↑ Waite, Thomas A. (1992). "Social hoarding and a load size-distance relationship in Gray Jays". The Condor. 94 (4): 995–998. doi:10.2307/1369297. JSTOR 1369297.
- ↑ Owen, James (9 December 2004) Crows as Clever as Great Apes, Study Says. National Geographic News. Besoek op 10 November 2007
- ↑ 19,0 19,1 Marzluff, John M.; Neatherlin, Eric (2006). "Corvid response to human settlements and campgrounds: Causes, consequences, and challenges for conservation". Biological Conservation. 130 (2): 301–314. doi:10.1016/j.biocon.2005.12.026.
- ↑ Lee, T. M.; Soh, M. C. K.; Sodhi, N.; Koh, L. P.; Lim, S. L. H. (2005). "Effects of habitat disturbance on mixed species bird flocks in a tropical sub-montane rainforest". Biological Conservation. 122 (2): 193–204. doi:10.1016/j.biocon.2004.07.005.
- ↑ BirdLife International. (2016). Aphelocoma coerulescens. The IUCN Red List of Threatened Species. doi:10.2305/IUCN.UK.2016-3.RLTS.T22705629A94028132.en
- ↑ Breininger, D. R.; Toland, B.; Oddy, D. M.; Legare, M. L. (2006). "Landcover characterizations and Florida scrub-jay (Aphelocoma coerulescens) population dynamics" (PDF). Biological Conservation. 128 (2): 169–181. doi:10.1016/j.biocon.2005.09.026.
Verdere leesstof
[wysig | wysig bron]- Sibley, Charles Gald & Ahlquist, Jon Edward ([1991]: Phylogeny and Classification of Birds: A Study in Molecular Evolution. Yale University Press, New Haven, Connecticut, ISBN 0-300-04085-7
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]- Video's van Corvidae Geargiveer 14 Maart 2016 op Wayback Machine by die Internet Bird Collection
- Klanke van Corvidae by xeno-canto.org
- Corvid Corner Geargiveer 8 Januarie 2022 op Wayback Machine ’n Webtuiste oor die Corvidae
- "Clever New Caledonian crows can use three tools"
Wikispecies het meer inligting verwant aan Kraaiagtiges
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Kraaiagtiges.
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
