Perú
An Peru (ha Kinatsila ngan pormal nga Winaray; Perú; ha Quechua ngan Aymara: Piruw) nga an opisyal nga pagtawag Republika han Peru (ha Kinatsila: República del Perú) usa nga nasod ha katundan nga Salatan nga Amerika. An syudad han Lima [1] an kapital han nasod. Ginsasapitan ini ha amihanan han Ecuador ngan Colombia, han Brasil ha sidlangan, han Bolivia ha timugan, han Chile ha salatan, ngan han Kalawdan Pacifico ha katundan. Mayda ini komplehado nga heyograpiya tikang han kahitasan han Cordillera de los Andes ngan han mga sulog han Pacífico, nga nagdangat hin mga klima ngan kiritaon nga magdirudilain sugad han desierto nga mga dapit, an mga kahitas-an han Andes o an selva tropical han katubigan amazónica, nga naghahatag han nasod hin teritoryo nga dako hin pagkadirudilain hin mga natural nga katig-ayunan.
An teritoryo Peruano amo an lugar han Norte Chico mga sibilisasyon, usa han gima-ihai ha kalibutan, ngan han Imperyo Inca, an gidako-i nga estado ha Pre-Columbina nga Amerika. An Imperyo Espanyol nagsakop han rehiyon dida han ika-16 nga siglo ngan an nagtukod hin virreinato, nga naglakip han kadam-an han mga kolonya Espanyola ha Salatan nga Amerika. Katapos han pagkaada hin independensya dida han 1821, an Peru nagkaada hin mga panahon hin kasamokan ha politika ngan ha finansya pati gihapon hin mga panahon hin estabilidad ngan pagdukwag han ekonomiya.
An populasyon han Peru gin-estimar nga 28 ka milyon ngan ini multi-etniko nga naglalakip hin mga Tuminongnong o Lumad, mga Europeo hin katulinan, mga Asyan ngbp. Bisan man kon Kinatsila an opisyal nga yinaknan, damo nga mga tawo nayakan hin Quechua, Aymara o iba pa nga mga lumadnon nga mga yinaknan.
- Mangulo: Dina Boluarte (2022-)
- Premier: Alberto Otárola (2022-).
Administratibo nga pagbahinbahin
[igliwat | Igliwat an wikitext]
An Peru ginbahin ngadto hin mga 25 ka rehiyon ngan an probinsya han Lima. An tagsa rehiyon mayda na-elehido nga gobyerno nga mayda mangulo ngan konseho nga nasirbe hin upat-ka-tuig.[2] An mga yana nga rehiyon han Peru amo an mga han una tinatawag nga departamento ngan agsob pa gamiton an daan nga pagtawag kondi an opisyal nga designasyon ha ira mga rehiyon ngan mayda hira mga gobierno regional. Ini kabahin han proseso hin pagdesentralisar ngan pagrehiyonalisar han Peru.
An mga gobyerno rehiyonal naplano han pagpadukwag han rehiyon, nagbubuhat hin mga proyekto hin public investment ngan nagpapanguna hin mga buruhaton ha ekonomya ngan nagdudumara han tinatag-iyahan han publiko.[3] An probinsya han Lima gindudumara hin konseho hin syudad.[4]
Mga rehiyon
[igliwat | Igliwat an wikitext]| Ngaran | ISO |
UBIGEO |
Kapital | Kahaluag (km²) |
Location |
|---|---|---|---|---|---|
| Amazonas | AMA | 01 | Chachapoyas | 39,249 | 
|
| Ancash | ANC | 02 | Huaraz | 35,914 | 
|
| Apurímac | APU | 03 | Abancay | 20,896 | 
|
| Arequipa | ARE | 04 | Arequipa | 63,345 | 
|
| Ayacucho | AYA | 05 | Ayacucho | 43,815 | 
|
| Cajamarca | CAJ | 06 | Cajamarca | 33,318 | 
|
| Callao | CAL | 07 | Callao | 147 | 
|
| Cusco | CUS | 08 | Cusco | 71,986 | 
|
| Huancavelica | HUV | 09 | Huancavelica | 22,131 | 
|
| Huánuco | HUC | 10 | Huánuco | 36,849 | 
|
| Ica | ICA | 11 | Ica | 21,328 | 
|
| Junín | JUN | 12 | Huancayo | 37,667 | 
|
| La Libertad | LAL | 13 | Trujillo | 25,500 | 
|
| Lambayeque | LAM | 14 | Chiclayo | 14,231 | 
|
| Lima | LIM | 15 | Lima | 34,802 | 
|
| Loreto | LOR | 16 | Iquitos | 368,852 | 
|
| Madre de Dios | MDD | 17 | Puerto Maldonado | 85,301 | 
|
| Moquegua | MOQ | 18 | Moquegua | 15,734 | 
|
| Pasco | PAS | 19 | Cerro de Pasco | 25,320 | 
|
| Piura | PIU | 20 | Piura | 35,892 | 
|
| Puno | PUN | 21 | Puno | 66,997 | 
|
| San Martín | SAM | 22 | Moyobamba | 51,253 | 
|
| Tacna | TAC | 23 | Tacna | 16,076 | 
|
| Tumbes | TUM | 24 | Tumbes | 4,046 | 
|
| Ucayali | UCA | 25 | Pucallpa | 101,831 | 
|
Mga lalawigan ha Peru
[igliwat | Igliwat an wikitext]
Mga probinsya nga mayda ispisyal nga status
[igliwat | Igliwat an wikitext]Mga reperensya
[igliwat | Igliwat an wikitext] |
An Wikimedia Commons mayda media nga nahahanungod han: Peru |