veler
Apparence
(Redjiblé di velé)
Etimolodjeye
[candjî]Bodje « vea » (avou rissourdaedje etimolodjike ea => -l-) ey avou l’ cawete di codjowaedje « -er » des viebes.
Viebe
[candjî]Djin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | vele |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | velez |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | velans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | velnut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | velrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | veléve |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | vele |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | velé |
Ôtes codjowaedjes | come bouter |
veler (v. sins coplemint)
- (mot d’ zolodjeye) fé s' vea tot djåzant d' ene vatche, d' ene bixhe, motoit eto d' ene gazele, d' ene antilope.
- Nosse vatche asmete, ele va veler.
- Elle est lådje del croejhlire, ele velrè åjheymint.
- Ele ni velrè nén co cisse nute ci.
- (imådjreçmint) esse plin et schirer, tot djåzant d' on saetch.
- Si t' metes co vint kilos dins ç' saetch la, i velrè.
- (mot des cinsîs) mostrer come on gros vinte et crouler, tot cåzant d' ene tcherêye, d' ene moeye di four.
- Li moye a velé.
- Li tcherêye a velé.
- Come ça, li tchèrèye ni vêléve nin so lès cahots dès vîles voyes ki lès pîres si boudjint po lèy dégringoler l’ êwe dè tins d’ orèdje — Fernand Barvaux, Li fènâ mwès do bon vî tins, Singuliers, 1-2009.
- aveur si tcherêye k' a croûlé tot djåzant d' on cinsî ki tchereye å four.
- Dj' a velé avå les voyes — Motî Haust (fråze rifondowe).
- (mot d' costire) (mot d' texheu) piede ses toûs d' fi, tot djåzant d' ene sipoûlêye.
- (rabaxhanmint) fé èn efant, k' a on laid caractere.
- fé on djonne, tot cåzant d' ene vatche.
- Les deus vatches avént velé des åmayes: des vatches po tot rade sins boûsse disloyî. — Auguste Laloux, Li ptit Bert (fråze rifondowe).
- ploure a lavasse.
- I vele.
- ploure a lavasse.
- I vele ene boune averdinne.
Parintaedje
[candjî]Sinonimeye
[candjî]- (fé on djonne, po des grands roemiants diferins del vatche): fé s' djonne
- (si dischirer, po on saetch trop plin): schirer, xhiyî, sclefer, sboyler
- (toumer e-n ene blesse, po ene moye, ene tcherêye): waguer, si disfé, toumer djus, croûler, si leyî ndaler
Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ratournaedjes
[candjî]fé on vea
si dischirer, po on saetch trop plin
- Francès : s’éventrer (fr), craquer (fr), se déchirer (fr)
si disfé, po ene tcherêye, ene moye
- Francès : s’éventrer (fr), culbuter (fr), crouler (fr), s’affaisser (fr)