İçeriğe atla

Karadağ

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Karabağ ile karıştırılmamalıdır.
Başlığın diğer anlamları için Karadağ (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Karadağ (Karadağca: Crna Goraⓘ / Црна Гора), Avrupa'nın güneydoğusunda Balkanların Adriyatik kıyısında bir ülkedir.[1] Kuzeyde Bosna-Hersek, kuzeydoğuda Sırbistan, doğuda Kosova,[a] güneydoğuda Arnavutluk, batıda ise Hırvatistan ve Adriyatik Denizi ile çevrilidir.[1] Başkenti ve en büyük şehri Podgorica ülke topraklarının %10,4'ünü ve nüfusun %29,9'unu kapsamaktadır, Çetine kenti eski krallık başkenti statüsündedir. Ülkenin büyük çoğunluğunu Karadağlılar oluşturur, Sırplar %33 ile en büyük azınlıktır. Ayrıca Boşnaklar, Arnavutlar ve Hırvatlar da bulunur.

Karadağ
Црна Гора (Karadağca)
Crna Gora (Karadağca)
Millî marş
Oj, svijetla majska zoro
"Mayısın aydınlık şafağı!"
Karadağ haritadaki konumu
Başkent
ve en büyük şehir
Podgorica
42°47′K 19°28′D / 42.783°K 19.467°D / 42.783; 19.467
Resmî dil(ler)Karadağca
Tanınan bölgesel dil(ler)Sırpça, Boşnakça, Arnavutça ve Hırvatça[2][3]
Etnik gruplar
DemonimKaradağlı
HükûmetÜniter parlamenter cumhuriyet
Jakov Milatović
• Başbakan
Milojko Spajić
• Meclis Başkanı
Andrija Mandić
Tarihçe 
• Karadağ Prensliği'nin Kuruluşu
1 Ocak 1852
• Osmanlı İmparatorluğu tarafından Tanıma
23 Temmuz 1878
• Karadağ Krallık İlanı
28 Ağustos 1910
• Sırbistan-Karadağ'dan Bağımsızlık
3 Haziran 2006
• Tanınma
8 Haziran 2006
Yüzölçümü
• Toplam
13.812 km2 (156.)
• Su (%)
2.6
Nüfus
• 2023 sayımı
623,633[4]
• Yoğunluk
43.6/km2 (112.9/sq mi)/km2 (117.)
GSYİH (SAGP)2023 tahminî
• Toplam
17.431 milyar $ (149.)
• Kişi başına
28,002 $ (73.)
GSYİH (nominal)2023 tahminî
• Toplam
7.058 milyar $ (153.)
• Kişi başına
11,338 $ (73.)
Gini (2023)32.9
orta
İGE (2022)artış 0.832[5]
çok yüksek · 49.
Para birimiEuro (€, EUR)
Zaman dilimiUTC+01:00 (OAS)
• Yaz (YSU)
UTC+02:00 (OAYS)
Telefon kodu+382
İnternet alan adı.me

Erken Orta Çağ döneminde günümüz Karadağ topraklarında güneyde Duklja, batıda Travunia ve kuzeyde Rascia olmak üzere üç prenslik bulunuyordu.[6][7][8] 14 ve 15. yüzyıllarda Zeta Prensliği ortaya çıktı. Karadağ ismi ilk kez 15. yüzyıl sonlarında kullanıldı. Osmanlı hükmü altındaki ülke 1696'da bağımsızlığını tekrar kazandı. Petrović-Njegoš hanedanı altında önce teokratik, sonraları ise seküler prenslikler kuruldu. Karadağ'ın bağımsızlığı 1878'deki Berlin Kongresi'nde Avrupa güçlerince tanındı. 1910'da ülke krallığa dönüştü. I. Dünya Savaşı'nın ardından Yugoslavya'nın parçası olan Karadağ, dağılmanın ardından Sırbistan'la bir federasyon kurdu. Mayıs 2006'daki bağımsızlık referandumuyla bağımsızlık ilan edildi ve konfederasyon barışçıl bir şekilde dağıldı.[9]

Dünya Bankası tarafından üst-orta gelir seviyesinde gösterilen Karadağ; BM, NATO, Dünya Ticaret Örgütü, Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı, Avrupa Konseyi ve Orta Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması ve Akdeniz için Birlik'in üyesidir. Ayrıca Avrupa Birliği'ne üyelik sürecindedir.

Tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]

Antik Çağ

[değiştir | kaynağı değiştir]

Günümüz Karadağ'ı İlirya'nın bir parçasıydı ve Hint-Avrupa dilini konuşan İliryalılar yaşıyordu.[10][11] İlirya krallığı, İliryo-Roma Savaşlarında Roma Cumhuriyeti tarafından fethedildi ve bölgeyi İlirya eyaletine (daha sonra Dalmaçya ve Praevalitana'ya) dahil etti.[11][12][13]

Slavların Gelişi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bölgede üç Sırp prensliği bulunuyordu: kabaca güney yarısına karşılık gelen Duklja, batıda Travunia ve kuzeyde Raška.[6][7] Duklja, 1042'de Bizans İmparatorluğu'ndan bağımsızlığını kazandı. Önümüzdeki birkaç on yıl içinde topraklarını komşu Raška ve Bosna'ya kadar genişletti ve ayrıca bir krallık olarak tanındı. Gücü 12. yüzyılın başlarında azalmaya başladı. Kral Bodin'in ölümünden sonra (1101 veya 1108'de), iç savaşlar başladı. Duklja, Vojislav'ın oğlu Mihailo (1046–1081) ve torunu Constantine Bodin (1081–1101) döneminde doruk noktasına ulaştı.[14]

Soylular taht için savaştıkça krallık zayıfladı ve 1186'da günümüz Karadağ toprakları Stefan Nemanja tarafından yönetilen devletin bir parçası oldu ve sonraki iki yıl boyunca Nemanjić hanedanı tarafından yönetilen çeşitli devlet oluşumlarının bir parçası oldu. 14. yüzyılın ikinci yarısında Sırp İmparatorluğu çöktükten sonra, en güçlü Zetan ailesi olan Balšić'ler Zeta'nın hükümdarları oldu.

13. yüzyılda Zeta, Duklja'nın yerini almıştı. 14. yüzyılın sonlarında, güney Karadağ (Zeta) Balšić soylu ailesinin, ardından Crnojević soylu ailesinin yönetimi altına girdi ve 15. yüzyılda Zeta'ya Crna Gora adı verildi.

1421'de Zeta, Sırp Despotluğu'nca ilhak edildi, ancak 1455'ten sonra Zeta'dan bir başka soylu aile olan Crnojević'ler, ülkenin egemen hükümdarları oldu ve 1496'da Osmanlılar'ın eline geçmeden önce Balkanlar'ın son özgür monarşisi oldu. Osmanlı Burayı fethedince İşkodra Sancağı'na katıldı. -Kısa bir süre için Karadağ, 1514-1528'de (Karadağ Sancağı) olarak ayrı bir özerk sancak olarak var oldu-. Ayrıca Eski Hersek bölgesi de Hersek Sancağı'na bağlıydı.

Erken modern dönem

[değiştir | kaynağı değiştir]

1392'den itibaren, o zamanlar "Budua" olarak bilinen Budva şehri de dahil olmak üzere, bölgenin birçok bölümü Venedik Cumhuriyeti tarafından kontrol ediliyordu. Venedik topraklarının merkezi Kotor Körfezi idi ve Cumhuriyeti, Karadağ siyasetine karışan valiler getirdi. Venedik, 1797'deki düşüşüne kadar bugünkü Karadağ'daki bölgeleri kontrol ediyordu.[15][16][17] Büyük kısımlar 1496'dan 1878'e kadar Osmanlı İmparatorluğu'nun kontrolü altına girdi. 16. yüzyılda Karadağ, Osmanlı İmparatorluğu içinde Karadağ klanlarının belirli kısıtlamalardan kurtulmasına izin veren benzersiz bir özerklik biçimi geliştirdi. Yine de, Karadağlılar Osmanlı yönetiminden hoşnutsuzdu ve 17. yüzyılda tekrar tekrar isyan ettiler, bu da o yüzyılın sonunda Osmanlıların İkinci Viyana Kuşatması'nda yenilmesinde etkili olmasıyla sonuçlandı.

Karadağ toprakları savaşçı klanlar tarafından kontrol ediliyordu. Çoğu klanın, selefi kadar değerli bir lider olduğunu kanıtlamadıkça unvanı almasına izin verilmeyen bir reisi (knez ) vardı. Her yıl 12 Temmuz'da Cetinje'de Karadağlı klanların (Zbor) bir toplantısı düzenlenir ve herhangi bir yetişkin klan üyesi katılabilir.[18]

Karadağ prensliği ve krallığı

[değiştir | kaynağı değiştir]

1858'de, Karadağ'ın Osmanlılara karşı en büyük zaferlerinden biri Grahovac Muharebesi'nde meydana geldi. Knjaz Danilo'nun ağabeyi Büyük Dük Mirko Petrović 7.500 kişilik bir orduya liderlik etti ve 1 Mayıs 1858'de Grahovac'ta 15.000 askere karşı sayısal olarak üstün Osmanlıları mağlup etti. Bu savaş Karadağ ile Osmanlı İmparatorluğu arasındaki sınırları fiilen resmi olarak çizmeye zorladı.

Karadağ Kraliyet ailesi: Kral I. Nicholas, eşi, oğulları, kızları, torunları ve gelinleri ile birlikte

Karadağlılar, Sadrazam Ahmed Muhtar Paşa komutasındaki Osmanlı Ordusu'nu büyük bir yenilgiye uğrattı. 1877-1878 Rus-Türk Savaşı'nda Rusya'nın Osmanlı İmparatorluğu'na karşı kazandığı zaferin ardından, büyük güçler Balkan bölgesinin haritasını yeniden yapılandırdı. Osmanlı Devleti, 1878 Berlin Antlaşması ile Karadağ'ın bağımsızlığını tanıdı.

İlk Karadağ anayasası (Danilo Yasası olarak da bilinir) 1855'te ilan edildi. I. Nicholas (1860-1918'de hüküm sürdü) döneminde, beylik Karadağ-Türk Savaşları'nda birkaç kez genişletildi ve 1878'de bağımsız olarak tanındı.

Karadağ topraklarının 1711-1918 yılları arasında genişlemesi

1910'da Karadağ bir krallık oldu ve 1912-1913 Balkan Savaşları'nın bir sonucu olarak Sırbistan ile ortak bir sınır kuruldu ve İşkodra Arnavutluk'a verildi, ancak Karadağ'ın şu anki başkenti Podgorica eski sınırdaydı. Arnavutluk ve Yugoslavya sınırı. Karadağ, I. Dünya Savaşı (1914–18) sırasında Müttefik Kuvvetlerden biri oldu. Ocak 1916'da Avusturya-Macaristan ile Karadağ Krallığı arasında yapılan Mojkovac Muharebesi'nde, Karadağlılar sayıca beşe bir üstün olmalarına rağmen kesin bir zafer elde ettiler.  Ocak 1916'da askeri teslim olmayı kabul ettiler.1916'dan Ekim 1918'e kadar Avusturya-Macaristan Karadağ'ı işgal etti. İşgal sırasında Kral Nicholas ülkeden kaçtı ve Bordeaux'da sürgünde bir hükûmet kurdu.

Yugoslavya krallığı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Yugoslavya Krallığı

Kral Nicholas'ın torunu Sırp Kralı I. Aleksandr, Yugoslav hükûmetine hakim oldu. Zeta Banovina, krallığı oluşturan dokuz banovinadan biriydi; bugünkü Karadağ ile Sırbistan, Hırvatistan ve Bosna'nın bazı kısımlarından oluşuyordu.

II. Dünya Savaşı dönemi ve Sosyalist Yugoslavya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Nisan 1941'de Nazi Almanyası, İtalya Krallığı ve diğer Mihver müttefikleri Yugoslavya Krallığı'na saldırdı ve işgal etti. İtalyan kuvvetleri Karadağ'ı işgal etti ve kukla bir Karadağ Krallığı kurdu.

Ele geçirilen Yugoslavya Donanması-1941

Mayıs ayında Yugoslavya Komünist Partisi'nin Karadağ şubesi, Temmuz ayı ortasında yapılması planlanan bir ayaklanma için hazırlıklara başladı. Komünist Parti ve Gençlik Birliği, 6.000 üyesini gerilla savaşı için hazırlanan müfrezeler halinde örgütledi. Bazı tarihçilere göre Nazi işgali altındaki Avrupa'da ilk silahlı ayaklanma 13 Temmuz 1941'de Karadağ'da gerçekleşti.[19]

Ayaklanma beklenmedik bir şekilde gerçekleşti ve 20 Temmuz'a kadar 32.000 erkek ve kadın mücadeleye katıldı. Kuşatılan sahil ve büyük şehirler (Podgorica, Cetinje, Pljevlja ve Nikšić) dışında, Karadağ büyük ölçüde kurtarıldı. Bir aylık çatışmada İtalyan ordusu 5.000 kişi öldü, yaralandı ve esir alındı. Ayaklanma, Arnavutluk'tan getirilen 67.000 İtalyan askerinin karşı saldırısıyla bastırıldığı Ağustos ortasına kadar sürdü. Yeni ve ezici İtalyan kuvvetleriyle karşı karşıya kalan savaşçıların çoğu silahlarını bıraktı ve evlerine döndü. Yine de yoğun gerilla mücadelesi Aralık ayına kadar sürdü.

Mayıs ve Haziran 1943'te Partizanlara karşı Alman Schwartz operasyonu sırasında Almanlar, Müttefiklerin Balkanlar'ı işgal etmesi durumunda kendilerine karşı döneceklerinden korktukları için birçok Çetnik'i savaşmadan silahsızlandırdı. Eylül 1943'te İtalya'nın teslim olmasının ardından, Partizanlar kısa bir süre için Karadağ'ın çoğunu ele geçirmeyi başardılar, ancak Karadağ kısa süre sonra Alman kuvvetleri tarafından işgal edildi ve 1943'ün sonlarında ve 1944'te şiddetli çatışmalar devam etti. Karadağ, Partizanlar tarafından Aralık ayında kurtarıldı.

Karadağ, komünist Sosyalist Federal Yugoslavya Cumhuriyeti'nin altı kurucu cumhuriyetinden biri oldu. Başkenti Podgorica oldu ve Başkan Josip Biroz Tito'nun onuruna Titograd olarak yeniden adlandırıldı. Savaştan sonra Yugoslavya'nın altyapısı yeniden inşa edildi, sanayileşme başladı ve Karadağ Üniversitesi kuruldu. Karadağ Sosyalist Cumhuriyeti 1974'te yeni bir anayasayı onaylayana kadar daha fazla özerklik sağlandı.[20][21]

FR Yugoslavya içinde Karadağ

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Sırbistan-Karadağ
Yugoslavya'nın 2008'e kadar olanki dağılışı.

1992'de Yugolsavya'nın dağılmasından sonra Karadağ, Sırbistan ile birlikte daha küçük bir Yugoslavya Federal Cumhuriyeti'nin parçası olarak kaldı. 1992'de Yugoslavya'da kalma referandumunda katılım %66 olmuş, oyların %96'sı Sırbistan ile federasyon lehine kullanılmıştır. Referandum Müslüman, Arnavut ve Katolik azınlıkların yanı sıra bağımsızlık yanlısı Karadağlılar tarafından boykot edildi. Muhalifler, anketin devlet kontrolündeki medyanın federasyon yanlısı oylama lehine yaygın propagandasıyla anti-demokratik koşullar altında düzenlendiğini iddia etti. Avrupa Birliği'nin 2006'da yaptığı referandumun aksine, izlenmediği için referandumun adilliğine dair tarafsız bir rapor yapılmadı.

1991–1995 Bosna Savaşı ve Hırvat Savaşı sırasında Karadağ polisi ve askerî güçleri, Hırvatistan'ın Dubrovnik kentine yapılan saldırılarda Sırp birliklerine katıldı. Daha fazla toprak elde etmeyi amaçlayan bu operasyonlar, geniş çaplı insan hakları ihlalleriyle tanındı.[22][23]

1996'da Milo Đukanović'in hükûmeti, Karadağ ile Slobodan Milošević liderliğindeki ortağı Sırbistan arasındaki bağları kopardı. Karadağ kendi ekonomi politikasını oluşturdu ve para birimi olarak Alman Deutsche Mark'ı benimsedi ve daha sonra Avro Bölgesi'nin bir parçası olmamasına rağmen avroyu benimsedi. Sonraki hükûmetler bağımsızlık yanlısı politikalar izlediler ve Belgrad'daki siyasi değişikliklere rağmen Sırbistan ile siyasi gerilimler arttı.

Karadağ'daki hedefler, 1999'da Müttefik Kuvvet Operasyonu sırasında NATO güçleri tarafından bombalandı, ancak bu saldırıların kapsamı hem zaman hem de etkilenen alan açısından sınırlıydı.[24]

2002'de Sırbistan ve Karadağ, sürekli işbirliği için yeni bir anlaşmaya vardılar ve Yugoslavya Federal Cumhuriyeti'nin gelecekteki statüsüne ilişkin müzakerelere başladılar. Bunun sonucunda, ülkenin 2003 yılında Sırbistan ve Karadağ adında daha ademi merkeziyetçi bir devlet birliğine dönüştüğüne tanık olan Belgrad Anlaşması ortaya çıktı. Belgrad Anlaşması ayrıca, Karadağ'ın bağımsızlığına ilişkin gelecekteki herhangi bir referandumu en az üç yıl geciktiren bir hüküm de içeriyordu.

Bağımsızlık

[değiştir | kaynağı değiştir]

Karadağ ile Sırbistan arasındaki birliğin statüsü, 21 Mayıs 2006'da Karadağ'ın bağımsızlığı konusunda yapılan referandumla kararlaştırıldı. Seçmenlerin %86,5'ini temsil eden toplam 419.240 oy kullanıldı; 230.661 oy (%55,5) bağımsızlık lehine, 185.002 oy (%44,5) karşı çıktı. Bu, Avrupa Birliği tarafından belirlenen kurallar uyarınca referandumu doğrulamak için gereken %55 barajını kıl payı aştı. Seçim komisyonuna göre, %55 barajı yalnızca 2.300 oyla geçildi. Sırbistan, Avrupa Birliği üye devletleri ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin daimi üyeleri Karadağ'ın bağımsızlığını tanıdı.[25]

3 Haziran 2006'da Karadağ Parlamentosu, referandumun sonucunu resmen onaylayarak Karadağ'ın bağımsızlığını ilan etti.[26]

28 Haziran 2006'da Karadağ, Birleşmiş Milletler'e 192. üye devleti olarak katıldı.[27]

Yakın tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]

Karadağ, Haziran 2017'de resmi olarak NATO üyesi oldu, ancak "Karadağ NATO'ya katılma konusunda derinden bölünmüş durumda"  , Rusya hükûmetinin misilleme eylemleri vaadini tetikleyen bir olay.[28][29][30]

Demografi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Etnik yapı

[değiştir | kaynağı değiştir]

1991 sayımına göre Sırplar, Sırbistan-Karadağ federasyonundaki toplam nüfusun %69'unu oluşturmaktaydı. Karadağlılar ise toplam nüfusun %5, Karadağ nüfusunun da %62'sini oluşturuyordu.[kaynak belirtilmeli] Slav olmayan Arnavut azınlık ülkedeki 2. büyük gruptu ve resmî tahminlere göre toplam nüfusa oranları %17'ydi. Nüfus sayıları tam bilinmeyen kendi içlerine çekilmiş Türkler de demografik yapıda yer almışlardır.

1965'ten sonra Sırbistan ve Karadağ'dan gelişmiş Avrupa ülkelerine ve Kuzey Amerika'ya sürekli göç yaşanmıştır. Eski Yugoslavya'nın dağılmasını ve Hırvatistan ile Bosna-Hersek’teki savaşı takip eden yıllarda göç Sırbistan ve Karadağ’a yönelmiştir. Mülteci sayımı sonucunda 1996 yılı ortalarında 566.200’ü mülteci statüsünde olan 646.000 kişi tespit edilmiştir. 79.700 kişi ise diğer cumhuriyetlerde yaşayan Sırp ve Karadağlılar ya da Yugoslavya’ya mülteci olarak gelip Yugoslav vatandaşlığına geçmiş kişilerdir.

Önemli şehirler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Karadağ illeri

2023 Nüfus Sayımına Göre

1. Podgorica - 158,327  

2. Nikšić - 72,443  

3. Bar - 42,048  

4. Bijelo Polje - 46,051  

5. Herceg Novi - 30,864  

6. Budva - 19,218  

7. Rožaje - 22,964  

8. Berane - 28,488  

9. Pljevlja - 30,786  

10. Kotor - 22,601  

11. Ulcinj - 19,921  

12. Danilovgrad - 18,472  

13. Tivat - 14,031  

14. Zeta - 16,231  

15. Cetinje - 16,657  

16. Tuzi - 11,379  

17. Plav - 9,081  

18. Mojkovac - 8,622  

19. Kolašin - 8,380  

20. Petnjica - 5,482  

21. Gusinje - 4,027  

22. Andrijevica - 5,071  

23. Žabljak - 3,569  

24. Plužine - 3,246  

25. Šavnik - 2,070  

Kültür

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Karadağ kültürü

Eğitim

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Okul Öncesi
  • İlkokul
  • Ortaokul
  • Lise
  • Üniversite

Lise

[değiştir | kaynağı değiştir]

Karadağ’da 53 lise bulunmaktadır. Bunlardan 49'u devlet okulu, 3'ü özel okul (2 tanesi uluslararasıdır) ve 1'i de devlet - özel okuludur.

Liseler şu şekilde ayrılır:[kaynak belirtilmeli]

1) Fen liseleri

2) Ekonomi liseleri

3) Bilim ve sanayi liseleri

4) Nikşiç askerî lisesi

5) ‘Gimnaziya’ liseleri

6) Sanat okulları

7) Meslek liseleri

8) Normal liseler

9) İmam hatip lisesi (‘‘Mehmed Fatih’' Medresesi)

Her yıl 9 bin civarında birinci sınıfa kayıt yaptıran öğrenci vardır. Tüm sınıflarda her yıl 29 bin civarında öğrenci vardır. Son istatistiğe göre Karadağ'da öğrencilerin %52'si erkek, %48'i ise kadın cinsiyetinden meydana gelir. Karadağ'da lise eğitimi zorunlu değildir. Bazı liselerde Türkçe dersi seçmeli ders olarak verilmektedir.

Üniversite

[değiştir | kaynağı değiştir]

Karadağ'da 3 üniversite bulunmaktadır. Bunlardan 1'i devlet, 2'si ise vakıf üniversitesidir, Tüm üniversitelerde eğitim Karadağlı dilinde verilmektedir. Karadağ Üniversitesi (Univerzitet Crne Gore), Karadağ'da bulunan tek devlet üniversitesidir. Bu, yönetim olarak herhangi bir vakıf veya özel kurumla bağlantısı bulunmayan, bütçesi de devlet tarafından karşılanan bir üniversitedir. Bu üniversite 1974 senesinde kurulmuş olup Karadağ'ın en eski yükseköğretim kurumudur. Bu üniversitede hâlen 20.000 öğrenci eğitim almaktadır. Üniversiteye bağlı olarak 19 fakülte ve 2 bilim enstitüsü faaliyet gösteriyor. 2004 senesi itibarıyla Bologna süreci uygulanmaktadır. Karadağ Üniversitesi'nin genel merkezi Podgoritsa (Podgoriça) şehrinde olmakla birlikte bazı fakülteler Nikşiş, Çetine, Kotor, Herceg Novi, Bar, Budva, Akova, Berane gibi şehirlerde eğitim vermektedir. Karadağ Üniversitesi'nin rektörlük görevini Prof. Radmila Vojvodić sürdürmektedir.[kaynak belirtilmeli]

Karadağ Silahlı Kuvvetlerinin subay ihtiyacını gidermek için 2006 yılında başkent Podgoriça'da Kara Savaş Akademisi kurulmuştur. Aynı yıl Akova'da Hava Savaş Akademisi kurulmuş olup, ordunun pilot ihtiyacını karşılayacak düzeyde öğrenci almaktadır. 2007 yılında ise Bar şehrinde Deniz Savaş Akademisi kurulmuştur.[kaynak belirtilmeli]

Vakıflarca kurulan iki üniversite Donja Gorica Üniversitesi ile Mediteran Üniversitesi'dir. Bunların genel merkezleri de Podgorica'da bulunmaktadır. Fakat Mediteran Üniversitesi'nin birkaç fakültesi Bar şehrinde faaliyet göstermektedir. Bu iki üniversiteden Mediteran 2006, Donja Gorica ise 2007 yıllarında kuruldu. İkisinin eğitim sistemi Bologna Süreci'ne göre uygulanmaktadır.

Spor

[değiştir | kaynağı değiştir]
Karadağ-Hırvatistan maçı, 2010 Avrupa Erkekler Su Topu Şampiyonası

Karadağ'daki en popüler sporlar futbol, basketbol, su topu, voleybol ve hentboldur. Ülkedeki diğer önemli sporlar boks, atletizm, masa tenisi ve satrançtır.

Önceki dönemlerde yani Karadağ, Yugoslavya ülkesinin bir parçasıyken Karadağlı insanlar bu ülkenin millî takımlarında mücadele ediyorlardı. 24 Mart 2007 tarihinde Karadağ tarihinin ilk futbol maçını Macaristan ile Podgorica Stadında oynadı. Bu dostluk maçını Karadağ 2-1'lik skorla kazandı. Karadağ'ın en önemli iki futbol kulübü başkent Podgorica'da kurulmuş olan FK Budućnost Podgorica ve Nikşiç şehrinin FK Sutjeska Nikšić ekipleridir. Karadağ Ulusal Olimpik Komitesi 2007 yılının Haziran ayında Uluslararası Olimpiyat Komitesine üye olarak katılmıştır. Karadağ'ın bağımsız bir ülke konumunda katıldığı ilk Olimpiyat Oyunları 2008 yazında Pekin'de gerçekleştirileni olmuştur. Ayrıca Karadağ, Sırbistan ile birlikte 2005 Avrupa Basketbol Şampiyonasına ilişkin turnuvayı sunmuştur.

Su topu genellikle ülkenin ulusal sporu olarak lanse edilir. Karadağ, 13 Temmuz 2008 tarihinde İspanya'nın Málaga kentinde düzenlenen Avrupa Şampiyonasında Sırbistan'ı 5-5 ve 6-5'lik skorlarla yenmiştir. 2009 yılında düzenlenen FINA Erkekler Su Topu Dünya Liginde altın madalya kazanmışlardır. Kotor merkezli su topu ekibi PVK Primorac, 2009 yılında LEN Şampiyonlar Ligini birinci bitirdi. Karadağ'ın bir numaralı su topu liginde altı takım yer almaktadır. Bu altı takımdan VK Primorac Kotor, VK Jadran Herceg Novi, VK Budvanska Rivijera Budva ve VK Cattaro isimlerini taşıyan dördünün bütçesi bir milyon avrodan fazladır. Karadağ'ı 2008 Olimpiyat Oyunlarında temsil eden millî su topu takımı bu Olimpiyat Oyunlarında dördüncü sırayı almıştır.

Londra'da düzenlenen 2012 Olimpiyat Oyunlarında Karadağ bayan hentbol takımı, finalde Norveç'e 26-23'lük bir skorla yenilerek gümüş madalya almıştı. Bu, Karadağ'ın ilk Olimpiyat madalyası oldu.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Kosova, Kosova Cumhuriyeti ile Sırbistan Cumhuriyeti arasındaki toprak anlaşmazlığının konusudur. Kosova Cumhuriyeti tek taraflı olarak 17 Şubat 2008'de bağımsızlığını ilan etti ancak Sırbistan, Kosova'yı kendi egemenliğinin bir parçası olarak kabul etmeye devam ediyor. İki hükûmet, Brüksel Anlaşması'nın bir parçası olarak 2013'te ilişkileri normalleştirmeye başladı. Kosova, Birleşmiş Milletler üyesi 193 devletin 97'si tarafından bağımsız bir devlet olarak tanınmış durumdadır. Toplamda, BM üyesi 112 devlet Kosova'yı bir noktada tanıdı ancak bunlardan 15'i daha sonra tanımalarını geri çekti.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN 978-1119607410. 
  2. ^ Karadağ Anayasası, 13. madde 31 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. WIPO (İngilizce)
  3. ^ Karadağ Anayasası, 13. madde 12 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Karadağ Cumhuriyeti Meclisi (Karadağlıca)
  4. ^ "Census of Population, Households and Dwellings in Montenegro 2023" (PDF). Monstat. 9 Kasım 2024 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2024. 
  5. ^ "Human Development Report 2023/2024" (PDF) (İngilizce). Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı. 13 Mart 2024. 13 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  6. ^ a b David Luscombe; Jonathan Riley-Smith (2004). The New Cambridge Medieval History: Volume 4, c. 1024 – c. 1198. Cambridge University Press. ss. 266-. ISBN 9780521414111. 
  7. ^ a b Jean W Sedlar (2013). East Central Europe in the Middle Ages, 1000–1500. University of Washington Press. ss. 21-. ISBN 9780295800646. 27 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2021. 
  8. ^ John Van Antwerp Fine (1983). The early medieval Balkans: a critical survey from the sixth to the late twelfth century. University of Michigan Press. s. 194. ISBN 9780472100255. 16 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2021. 
  9. ^ "Serbia ends union with Montenegro". The Irish Times. 5 Haziran 2006. 3 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2020. 
  10. ^ Cook, Stanley Arthur; Charlesworth, Martin Percival; Bury, John Bagnell; Bury, John Bernard (1924). The Cambridge Ancient History (İngilizce). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-22496-3. 
  11. ^ a b Wilkes, John (9 Ocak 1996). The Illyrians (İngilizce). Wiley. ISBN 978-0-631-19807-9. 
  12. ^ "LacusCurtius • Appian's Roman History". penelope.uchicago.edu. Erişim tarihi: 26 Ocak 2023. 
  13. ^ "LacusCurtius • Cassius Dio's Roman History". penelope.uchicago.edu. 4 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2023. 
  14. ^ "Duklja, the first Montenegrin state". Montenegro.org. 16 Ocak 1997 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2012. 
  15. ^ Schmitt, Oliver Jens (2001). Das Venezianische Albanien (1392–1479). Walter de Gruyter. ISBN 978-3-486-56569-0. 
  16. ^ "News ITALIA PRESS". 28 Eylül 2007. 28 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2021. 
  17. ^ "City ... Budva History And Culture.html". www.montenegro.com. 20 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2021. 
  18. ^ "The History of Cetinje | Visit Montenegro". www.visit-montenegro.com. 26 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2023. 
  19. ^ "Prema oceni istoričara, Trinaestojulski ustanak bio je prvi i najmasovniji oružani otpor u porobljenoj Evropi 1941. godine" (Sırpça). B92.net. 2 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2012. 
  20. ^ Roberts, Adam (1978). "Yugoslavia: The Constitution and the Succession". The World Today. Royal Institute of International Affairs. 34 (4): 136-146. ISSN 0043-9134. JSTOR 40395044. 6 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2021. 
  21. ^ Ustav Socijalističke Federativne : Republike Jugoslavije 18 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (1974). Mojustav.rs. Retrieved 18 January 2021.
  22. ^ "A/RES/47/121. The situation in Bosnia and Herzegovina". United Nations. 9 Mart 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2012. 
  23. ^ "Bombing of Dubrovnik". Croatiatraveller.com. 10 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2012. 
  24. ^ "BBC News | Europe | Russia pushes peace plan". news.bbc.co.uk. 19 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2023. 
  25. ^ "Montenegro vote result confirmed" (İngilizce). 23 Mayıs 2006. 9 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2023. 
  26. ^ "Montenegro declares independence" (İngilizce). 4 Haziran 2006. 11 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2023. 
  27. ^ "GENERAL ASSEMBLY APPROVES ADMISSION OF MONTENEGRO TO UNITED NATIONS, INCREASING NUMBER OF MEMBER STATES TO 192 | UN Press". press.un.org. 26 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2023. 
  28. ^ "Montenegro finds itself at heart of tensions with Russia as it joins Nato". the Guardian (İngilizce). 25 Mayıs 2017. 25 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2023. 
  29. ^ "МИД РФ: ответ НАТО на предложения российских военных неконкретный и размытый - ТАСС". TACC. 9 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2023. 
  30. ^ Комментарий Департамента информации и печати МИД России в связи с голосованием в Скупщине Черногории по вопросу присоединения к НАТО 24 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Russian Foreign Ministry′s Statement, 28.04.17.

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Karadağ&oldid=34220930" sayfasından alınmıştır