Şam
Şam veya Dimaşk (Arapça: دمشق Dimaşk ya da الشام Eş-şam), Suriye'nin başkentidir. Ayrıca, Şam Valiliğinin ve Rif Şam Valiliği'nin de idari başkentidir.
| Şam دمشق (Dimaşk) | |
|---|---|
Dimaşk | |
 | |
 Mühür | |
Takma ad: El Fahya (Güzel kokan şehir) | |
  Şam Şam'ın Suriye'deki konumu | |
| Ülke |  Suriye |
| Yüzölçümü | |
| • Başkent | 573 km² |
| Rakım | 600 m |
| Nüfus 2007 | |
| • Başkent | 3.410,000 |
| • Yoğunluk | oto/km² |
| • Kent | 2.902,000 |
| Zaman dilimi | UTC+02.00 (DAS) |
| • Yaz (YSU) | UTC+03.00 (DAYS) |
| Alan kodu | Ülke kodu:963 Şehir kodu:11 |
Resmî site | |
 Jüpiter Tapınağı kalıntıları. | |
| Konum |  Suriye |
| Kriter | Kültürel: i, ii, iii, iv, vi |
| Referans | 20[1] |
| Tescil | 1979 (3. oturum) |
| Bölge | Arap Ülkeleri |
| Koordinatlar | 33°30′47″K 36°17′31″D / 33.51306°K 36.29194°D |
Dünya tarihindeki ilk cinayet olan Kabil ile Habil olayının Şam'ın kuzeyindeki Kasiyun Dağı'nda gerçekleştiğine inanılır.[kaynak belirtilmeli] En bilinen tarihi mekanlardan biri Emevi Camii'dir. Ayrıca, bazı Müslümanlar arasında ahir zamanda Mehdi'nin ve İsa'nın bu camiye ineceği inancı vardır.[kaynak belirtilmeli] 1516 yılında Yavuz Sultan Selim'in Suriye'yi ele geçirmesiyle oluşturulan Şam Vilayetinin merkezi haline gelen Şam kenti, hac yolu üzerindeki toplanma noktası olması nedeniyle de ticari yönden önemini korumuştur.
I. Dünya Savaşı'nın son günlerinde İngiliz işgaline giren kent Sykes-Picot Anlaşması uyarınca 1920'de Fransa'ya bırakılmış olup, Fransız sömürgeliği yıllarında çok sayıda tahribata ve yağmalamaya uğramıştır.[kaynak belirtilmeli] 1946 yılındaki ayaklanmayla Fransız sömürgesi olmaktan kurtulmuş ve Suriye'nin başkenti olmuştur. Bugün hâlâ devam etmekte olan Suriye İç Savaşı'nda büyük hasar alan şehir, tarihi dokusunu kaybetme ihtimali ile yüz yüzedir.
Etimoloji
değiştirArapçada tam olarak Dimeşk eş-Şām (دمشق الشام) denir. Genelde Dimeşk kısaltmasıyla hitap edilir fakat Şamlılar başta olmak üzere Araplar eş-Şam tercih ederler. Eş-Şam Arapçanın Kuzey kelimesinden gelir. Büyük Suriye'ye Bilād eş-Şam (بلاد الشام) demişlerdir. Avrupa dillerine (Damas, Damascus, Damasco gibi) Yunanca Damaskos (Δαμασκός)'dan geçmiştir. Eski Aremice (Eski Ahit İbrani harfiyle)'de Darmeśeq (דרמשק) = İyi sulanmış yer'den gelmektedir. MÖ 14. yüzyıla ait Amarna yazılarında Akkad dilinde Dimašqa olarak geçmektedir. Çok sayıdaki ilçelerinin adları hâlâ Aramicedir.
İklim
değiştir| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| En yüksek sıcaklık (°C) | 24,0 | 29,0 | 34,4 | 38,4 | 41,0 | 44,8 | 46,0 | 44,6 | 42,0 | 37,8 | 31,0 | 25,1 | 46,0 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 12,6 | 14,5 | 19,0 | 24,7 | 30,1 | 34,6 | 37,0 | 36,8 | 33,9 | 28,1 | 20,1 | 14,3 | 25,5 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | 6,1 | 7,7 | 11,4 | 16,2 | 20,8 | 25,0 | 27,3 | 27,0 | 24,0 | 19,0 | 12,1 | 7,5 | 17,0 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | 0,7 | 1,9 | 4,3 | 7,9 | 11,4 | 15,0 | 17,9 | 17,7 | 14,4 | 10,3 | 4,8 | 1,7 | 9,0 |
| En düşük sıcaklık (°C) | −12,2 | −12 | −8 | −7,5 | 0,6 | 4,5 | 9,0 | 8,6 | 2,1 | −3 | −8 | −10,2 | −12,2 |
| Ortalama yağış (mm) | 25 | 26 | 20 | 7 | 4 | 1 | 0 | 0 | 0 | 6 | 21 | 21 | 131 |
| Kaynak: Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi[2] | |||||||||||||
Mimari yapı
değiştirEmeviler, devrinde dünyanın kültür ve medeniyet merkezi olması sebebi ile mimari yapısı bir hayli gelişkindi, kent mimarisinde Arap, Yunan ve Roma etkileri görülürdü. Dünyadaki ilk modern park örnekleri burada görülmüştür ve buradan İspanya'ya ve oradan Avrupa'nın tamamına taşınmıştır. Fakat uğradığı Moğol saldırılarından dolayı çoğu eserini kaybetmiştir.
Osmanlılar, şehri ele geçirdikten sonra buraya pek çok tarihi bina kazandırmışlardır. Ve şehrin en güzel yapıtlarından biri olan tren garını Osmanlılar yapmıştır.
Modern Şam, 2000'li yıllarda aşırı gelişme gösteren Şam şu anda, Yeni Şam ve Eski Şam olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Eski Şam, şehir merkezinde tarihi yapıların olduğu klasik kesimdir. Yeni Şam ise merkezin etrafını saran yer yer merkeze biraz uzak modern yapıda binalar ve şehir düzenlemesine sahip yerlerdir.
Surları ve kapıları
değiştirStratejik bir konuma sahip olan Şam, dünyanın dört bir yanından gelen tüccarları cezbederdi. Şehir Suriye cenneti olarak biliniyordu.[3] Tahkimatlar şehrin önemi ile uyumluydu. Şehrin ana kısmı 11 m (36 ft) büyük bir duvarla çevriliydi. Müstahkem şehir yaklaşık 1.500 m (4.900 ft) uzunluğunda ve 800 m (2.600 ft) genişliğindeydi.[3]
Surların altı kapısı vardır:
- Doğu Kapısı (Bab Şarki)
- Thomas Kapısı (Bab Touma)
- Jabiya Kapısı (Bab al-Jabiya)
- Cennet Kapısı (Bab al-Faradis)
- Keisan Kapısı (Bab Kisan)
- Küçük Kapı (Bab al-Saghir)
Barada Nehri Şam'ın kuzey duvarı boyunca aksa da, savunma açısından çok sığdır.[4]
Türbeler
değiştirŞam'da ve Suriye genelinde İslam ve diğer dinlerde önemli olan kişilerin türbesi yer almaktadır. Örneğin Bilal Habeşi, Yahya Peygamber, Selahattin Eyyubi ve ilk Türk askeri hava şehitlerin mezarlıkları, Zeyneb bint Muhammed'in türbesi[5] ve Muhammed bin Abdullah'ın eşlerinden ve ehlinden gelen İslamiyet'te önem sahibi bazı kişilerin türbesi yine buradadır.
Kardeş şehirler
değiştirResimler
değiştir-
Şam'ın gece görünüşü
-
Şam - Bab Şarki
-
Şam - Bab El-Saghir
-
Şam - Emevi Camii
-
Şam - Hicaz Tren Garı
-
Şam Üniversitesi
-
Kasiyon Dağı'ndan Şam'da El Fayhaa Stadı
-
Şam - Takiyye Süleymaniye Camii
-
Şam kalesi yakınında Barada Nehri, 2006
Notlar
değiştirTüm dünya ve Arap coğrafyası dahil olmak üzere şehrin adı Dimeşk olarak telaffuz edilirken Türkiye, Osmanlı İmparatorluğu'ndan kalma gelenek ile Şam demektedir.
Kaynakça
değiştir- Özel
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2016.
- ^ "Şam İklim Verileri 1961–1990". Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2017.
- ^ a b Akram 2004, s. 294.
- ^ Akram 2004, s. 291.
- ^ "Reisi, Hz. Zeynep'in (s.a) Türbesi'ini ziyaret etti". Mehr News Agency. 3 Mayıs 2023. 7 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2024.
- Genel
- Akram, Agha Ibrahim (2004), The Sword of Allah: Khalid bin al-Waleed – His Life and Campaigns, Oxford University Press: Pakistan, ISBN 0-19-597714-9
Dış bağlantılar
değiştir(İngilizce)
- Burns, Ross (2005). Damascus: A History (İngilizce). Routledge. ISBN 978-0-415-27105-9.