Taberî
Muhammed bin Cerîr Taberî (839 - 923), 9. yüzyılda yaşamış din ve tarih bilgini. İran'da tarihî bir bölge olan Taberistan'da (günümüzde Mazenderan) doğduğu için 'Taberî' olarak ünlenmiştir.
| Muhammed bin Cerîr Taberî محمّد بن جرير الطبري | |
|---|---|
 | |
| Tam adı | Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî et-Taberî el-Bağdâdî |
| Doğumu | 839 Amul |
| Ölümü | 923 Bağdad, Irak |
| Milliyeti | Fars |
| Çağı | 9. Yüzyıl |
| İlgi alanları | fıkıh, hadis, tarih, tefsir ve kıraat |
| Diğer ad(lar)ı | Ebû Ca'fer (künye) |
En önemli eserlerinden ikisi, İslâm dünyasında çok rağbet görmüş bir tefsir kitabı olan 'Tefsîru'l-Taberî' (Türkiye'de 'Taberî Tefsîri' ismiyle bilinmekte ve yayınlanmaktadır) ve Taberî Tarihi'dir.
Hayatı
değiştirEbu Cafer Taberî, Taberistan'da Hazar Denizi'ne sahili olan Mazenderan Eyaleti'ne bağlı Amul şehrinde varlıklı bir ailede tahminen 838-9[1] yılında kış aylarında doğmuş ve ilk eğitimini burada yapmıştır. O erken büyümüş[2] yedi yaşında hafız olmuş, sekiz yaşında imam, dokuz yaşında hadis ezberlemeye başlamıştır. 12[3] yaşında iken doğduğu memleketi bırakıp, İlim tahsili için Rey, Basra, Kufe, Medine, Suriye ve Mısır gibi şehir ve ülkeleri dolaştıktan sonra, Hilâfet merkezi olan Bağdat'a yerleşmiştir. Zamanında hadis, fıkıh (Hanefi, Şafiî ve Malikî fıkıhları), kırâat, tarih ve edebiyat sahalarında meşhur olan birçok âlimden ders almıştır, yetiştikten sonra da bütün bu ilimlerde eserler vermiştir.
Fıkıhta önceleri Şafiî mezhebine mensup iken, sonradan mutlak müctehidlik mertebesine ulaşmıştır. Kaynaklar onun, Cerirî[4] adında sonraları ortadan kalkmış olan bir mezhebin imamı olduğunu kaydederler. Kaynaklar Taberî'nin; Hanbelî mezhebinin kurucusu Ahmed bin Hanbel'den ilim almak üzere Bağdat'a geldiğini ancak onun vefatından[5] sonra Bağdat'a ulaşabildiğini, bunun üzerine memleketine dönmeyerek Basra, Kufa ve Vasit'de[5] bilginlerden ilim tahsiline devam ettiğini belirtiyorlar.[6]
Ölümü
değiştir19 Şubat 923[7] yılında Bağdat'ta ölmüş ve muhaliflerinin çokluğu sebebiyle, ölümü gizli tutularak geceleyin öldüğü eve defnedilmiştir.
Eserleri
değiştirEbu Cafer Taberî'nin yazdığı eserlerin birçoğu kaybolmuş ve zamanımıza kadar ulaşamamıştır. Taberî'nin eserlerinden bazıları şunlardır:
- Peygamberler ve Melikler Tarihi (Tarih er-Rusül ve'l Muluk ve'l Hulafa): Bu tarihsel kayıtlar eseri, İslâm erken tarihi ve Emeviler ile Abbasiler hanedanlığı üzerine bir kaynak oluşturur.
- Cami'ul Beyân an Tevil'il Kur'ân: Kısa adıyla Tefsir'ut Ṭaberi, 883 yılında tamamladığı bu eseri 'Taberî Tefsiri' olarak da bilinir. Taberî bir tarihçi olması kadar rivayet tefsirlerinin anası' olarak kabul edilen bu tefsiri ile de şöhret olmuştur. 1903 yılında ilk defa Kahire'de 30 cilt kapsayan kitap olarak basılmıştır.
- Gaririya
- İhtilafu'l Fukaha: Bu eseri İhtilâfu Ulemâi'l-Emsar f Ahkâmi Şerâii'l-İslâm adıyla 1933'te yayımlanmıştır.
- Usulu'l Fıkıh
- Letâifu'l Kavl fi Ahkam-i Şerai'l İslâm: Usul-i fıkha dair yazdığı bir eserdir.
- Kitabu'l Kıraat ve Tenzilu'l Kur'an
- Kitabu Şerhi's Sünne: Mezhebî ve itikâdî konuları içeren eser Mısır ve Mumbai'de (1321) basılmıştır.
- Kitab-u Adabi Menasiki'l Hacc
- Kitab-u Adabi'l Kudât
- Kitabu'l Muciz fi'l Usul
- Kitabu'l Garib ve't Tenzil ve'l Aded
Kaynakça
değiştir- ^ Rosenthal, Franz, The Life and Works of al-Tabari pp. 10-11, in volume 1 of History, pp. 5-134
- ^ Rosenthal, Franz, The Life and Works of al-Tabari sayfa 15
- ^ Rosenthal, Franz, The Life and Works of al-Tabari sayfa 15-16
- ^ Fuat Sezgin (1967), sayfa 323
- ^ a b Rosenthal, Franz, The Life and Works of al-Tabari sayfa 19
- ^ Rosenthal, Franz, The Life and Works of al-Tabari sayfa 20
- ^ Rosenthal, Franz, The Life and Works of al-Tabari sayfa 78
- Fuat Sezgin: Geschichte des arabischen Schrifttums. Bd. 1, Brill, Leiden 1967, sayfa 323–328.
- The Encyclopaedia of Islam. New Edition. Brill, Leiden, Bd. 10, sayfa 11.
- Rosenthal, Franz, The Life and Works of al-Tabari.
Dış bağlantılar
değiştir- Biyografik verileri18 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)