Vikipedi

Ediyakaran

Neoproterozoyik Çağ'ın üçüncü ve son dönemi

Ediyakaran Dönemi, 635 milyon yıl önce Kriyojeniyen Dönemi'nin sonundan başlayarak Kambriyen Dönemi'nin başlangıcı olan 538,8 milyon yıl öncesine kadar süren, 96 milyon yıllık jeolojik bir dönemdir.[4] Ediyakaran Dönemi'nin başlamasıyla Proterozoyik Üst Zaman sonlanır ve Fanerozoyik Üst Zaman başlar. Adını Güney Avustralya'daki Ediacara Tepeleri'nden almıştır.

Ediyakaran
~635 ± 0,2 - 538,8 myö 
Orta Ediyakaran sırasında Dünya (600 myö)
Kronoloji
Etimoloji
Onaylanmış isim1990
Kullanım bilgisi
Gök cismiDünya
Bölgesel kullanımKüresel (ICS)
Kullanılan zaman çizelgesiICS Zaman Çizelgesi
Tanım
Kronolojik birimDönem
Stratigrafik birimSistem
Zaman aralığının resmîyetiResmî
Alt sınırını belirleyen
Alt sınır KSKNEnorama Creek kesiti, Flinders Ranges, Güney Avustralya
31°19′53″S 138°38′00″E / 31.3314°G 138.6334°D / -31.3314; 138.6334
KSKN onayıMart 2004[2]
Üst sınırını belirleyenİknofosil Treptichnus pedum'un ortaya çıkışı
Üst sınır KSKNFortune Head kesiti, Newfoundland, Kanada
47°04′34″N 55°49′52″W / 47.0762°K 55.8310°B / 47.0762; -55.8310
KSKN onayı1992[3]
Atmosfer ve iklim verileri
Atmosferdeki ortalama O2 miktarıy. Hacimce %8
(Günümüzün %40 kadarı)
Atmosferdeki ortalama CO2 miktarıy. 4500 ppm
(Sanayi Devrimi başlangıcındakinin 16 katı)
Ortalama yüzey sıcaklığıy. 17 °C
(Günümüzün 3 °C yukarısı)

Ediyakaran Dönemi'nin jeolojik dönem statüsü, 2004 yılında Uluslararası Jeoloji Bilimleri Birliği (IUGS) tarafından resmen onaylanarak 120 yıl sonra ilan edilen ilk yeni jeolojik dönem oldu.[5][6][7] Ediyakaran Dönemi, adını jeolog Reg Sprigg'in 1946'da Ediyakaran biyotasının fosillerini ilk kez keşfettiği Ediacara Tepeleri'nden almasına rağmen[8] Ediyakaran'ın stratotip kesiti, Güney Avustralya'nın Flinders Sıradağları, 31°19′53.8″G 138°38′0.1″D / 31.331611°G 138.633361°D / -31.331611; 138.633361 koordinatlarında bulunan Brachina Gorge[9] içindeki Enorama Creek[10] yatağında bulunmaktadır.

Ediyakaran, Kartopu Dünya buzullaşma olaylarının sona ermesinin ardından Proarticulata (Dickinsonia ve Spriggina gibi eklemli, bilateral simetrili hayvanlar) Petalonamae (Charnia dahil deniz teleği benzeri hayvanlar), disk şeklindeki organizmalar (Cyclomedusa gibi radyal şekilli hayvanlar) ve Trilobozoa (Tribrachidium gibi üçlü radyal simetriye sahip hayvanlar) gibi artık soyu tükenmiş, nispeten basit hayvan şubelerine sahip olan ve Ediyakaran biyotası olarak adlandırılan yaygın çok hücreli faunanın ilk görüldüğü dönemdir. Bu canlıların çoğu, 575 milyon yıl önceki Avalon patlaması sırasında (veya sonrasında) ortaya çıktı ve 539 milyon yıl önceki Ediyakaran sonu yok oluşu sırasında yok oldular. Bu dönemde, knidliler ve Xenacoelomorpha gibi erken bilateral simetrili hayvanlar dahil olmak üzere bazı modern hayvan grupları da ortaya çıktı. Yumuşakça benzeri Kimberella da Ediyakaran Dönemi'nde yaşadı. Kabuklu veya iskeletli fosilleşmiş organizmalar, Fanerozoyik Üst Zaman'ın ilk dönemi olan Kambriyen Dönem'de evrimleşecekti.

Süper kıta Panotya, bu dönemin sonunda oluştu ve parçalara ayrıldı. Ediyakaran Dönem'de Gaskiers ve Baykonur buzullaşmaları gibi çeşitli buzullaşma olayları gerçekleşti. Shuram ekskürsiyonu da bu dönemde gerçekleşti, ancak buzul kökenli olması pek olası görülmemektedir.

Ediyakaran ve Vendian

değiştir

Ediakaran Dönemi, 1952'de Rus jeolog ve paleontolog Boris Sokolov tarafından önerilen, daha eski bir isim olan Vendian Dönemi ile aynı süreye denk gelir ancak Vendian'dan daha kısadır. Vendian kavramı, stratigrafik olarak yukarıdan aşağıya oluşturuldu ve Kambriyen'in alt sınırı, Vendian'ın üst sınırı oldu.[11][12]

Bu sınırın paleontolojik doğrulaması, silisiklastik havza (Doğu Avrupa Platformu'nun[13] Baltık katının tabanı) ve karbonat havzası (Sibirya Platformu'nun Kambriyen Kat 2'nin tabanı) için ayrı ayrı yapılmıştır.[14] Vendian'ın alt sınırının, Varanger (Laplandian) tillitlerinin tabanı olarak tanımlanması önerilmiştir.[12][15]

Vendian, kendi stratotip alanında, Laplandian, Redkino, Kotlin ve Rivne bölgesel katları gibi küresel olarak izlenebilir alt bölümlere sahiptir.

Redkino, Kotlin ve Rivne bölgesel katlarının Vendian'ın stratotip kesitinde bulunduğu, bol miktarda organik duvarlı mikrofosiller, megaskopik algler, metazoa fosilleri ve iknofosillerin varlığı ile kanıtlanmıştır.[12][16]

Dev akantomorf akritarkların Pertatataka topluluğunun dünya çapında gözlemlenmesi dikkate alınırsa, Vendian'ın alt sınırı, biyostratigrafik olarak doğrulanabilir.[15]

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Uluslararası Kronostratigrafik Çizelge" (PDF). www.stratigraphy.org. Uluslararası Stratigrafi Komisyonu. 
  2. ^ Knoll, Andrew H.; Walter, Malcolm R.; Narbonne, Guy M.; Christie-Black, Nicholas (3 Mart 2006). "The Ediacaran Period: a new addition to the geologic time scale" (PDF). Lethaia. 39: 13-30. doi:10.1080/00241160500409223. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Aralık 2020. 
  3. ^ Brasier, Martin; Cowie, John; Taylor, Michael. "Decision on the Precambrian-Cambrian boundary stratotype" (PDF). Episodes. 17. 11 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Aralık 2020. 
  4. ^ "Stratigraphic Chart 2022" (PDF). International Stratigraphic Commission. February 2022. 21 Şubat 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2022. 
  5. ^ A. Knoll, M. Walter, G. Narbonne, and N. Christie-Blick (2004) "The Ediacaran Period: A New Addition to the Geologic Time Scale. 4 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi."
  6. ^ Knoll, A. H. (March 2006). "The Ediacaran Period: A new addition to the geologic time scale" (PDF). Lethaia. 39: 13-30. doi:10.1080/00241160500409223. 21 Şubat 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  7. ^ Knoll, A. H. (30 Temmuz 2004). "A new period for the geologic time scale" (PDF). Science. 305 (5684): 621-622. doi:10.1126/science.1098803. PMID 15286353. 7 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Aralık 2022. 
  8. ^ Sprigg (1947). "Early Cambrian (?) jellyfishes from the Flinders Ranges, South Australia". Transactions of the Royal Society of South Australia. 71 (2): 212-224. 9 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2022. 
  9. ^ South Australian Museum Newsletter April 2005 17 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Accessed 9 August 2010.
  10. ^ "Geological time gets a new period: Geologists have added a new period to their official calendar of Earth's history—the first in 120 years". Londra: BBC. 17 Mayıs 2004. 23 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2022. 
  11. ^ B. M. Sokolov (1952). "On the age of the old sedimentary cover of the Russian Platform". Izvestiya Akademii Nauk SSSR, Seriya Eologicheskaya. 5: 21-31. 
  12. ^ a b c Sokolov, B.S. (1997).
  13. ^ Sokolov B. S. (1965) "Abstracts of All-Union Symposium on Paleontology of the Precambrian and Early Cambrian."
  14. ^ Rozanov, A.Y. (1969). "The Tommotian Stage and the problem of the lower boundary of the Cambrian". Trudy Geologičeskogo Instituta AN SSSR. 206: 1-380. 
  15. ^ a b M. A. Fedonkin; B. S. Sokolov; M. A. Semikhatov (2007). "Vendian versus Ediacaran: priorities, contents, prospectives". 4 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Yazar eksik |soyadı1= (yardım)
  16. ^ Khomentovsky (2008). "The Yudomian of Siberia, Vendian and Ediacaran systems of the International stratigraphic scale". Stratigraphy and Geological Correlation. 16 (6): 581-598. doi:10.1134/S0869593808060014. 

Dış bağlantılar

değiştir
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ediyakaran&oldid=30329394" sayfasından alınmıştır