1960-e na filmu
1960-e na filmu su trajale od 1960. do 1969. te su obuhvatile razne značajne događaje za kinematografiju: raspad Haysova kodeksa čime završava filmska cenzura te se otvaraju vrata slobodnijem prikazu raznim temama (najčešće dotle zabranjenu golotinju ili psovke); početak "modernog filma"; zbog astronomskih troškova filma Cleopatra s jedne strane i mlakog interesa publike s druge nestaje interes za snimanjem historijskih spektakla koji su bili vrlo popularni u 1950-ima; premijera 2001: Svemirske odiseje, koja će naknadno imati ogroman utjecaj na uzdizanje SF-filma u ozbiljni žanr; pojave raznih filmskih pokreta diljem svijeta (francuski novi val, njemački novi val, iranski novi val, jugoslavenski crni val, Novi Hollywood); velik utjecaj francuskog art-filma na kinematografiju; snimanje najskupljeg filma u povijesti jugoslavenske kinematografije (Bitka na Neretvi) i najskupljeg filma 20. vijeka u SAD-u prilagođenog po inflaciji (Cleopatra[1]) kao i pojave prvog primitivnog videorekordera za kućno tržište.
Godine na filmu 
|
|---|
| 1870-e |
| 1880-e |
| 1890-e |
| 1890 • 1891 • 1892 • 1893 • 1894 1895 • 1896 • 1897 • 1898 • 1899 |
| 1900-e |
| 1900 • 1901 • 1902 • 1903 • 1904 1905 • 1906 • 1907 • 1908 • 1909 |
| 1910-e |
| 1910 • 1911 • 1912 • 1913 • 1914 1915 • 1916 • 1917 • 1918 • 1919 |
| 1920-e |
| 1920 • 1921 • 1922 • 1923 • 1924 1925 • 1926 • 1927 • 1928 • 1929 |
| 1930-e |
| 1930 • 1931 • 1932 • 1933 • 1934 1935 • 1936 • 1937 • 1938 • 1939 |
| 1940-e |
| 1940 • 1941 • 1942 • 1943 • 1944 1945 • 1946 • 1947 • 1948 • 1949 |
| 1950-e |
| 1950 • 1951 • 1952 • 1953 • 1954 1955 • 1956 • 1957 • 1958 • 1959 |
| 1960-e |
| 1960 • 1961 • 1962 • 1963 • 1964 1965 • 1966 • 1967 • 1968 • 1969 |
| 1970-e |
| 1970 • 1971 • 1972 • 1973 • 1974 1975 • 1976 • 1977 • 1978 • 1979 |
| 1980-e |
| 1980 • 1981 • 1982 • 1983 • 1984 1985 • 1986 • 1987 • 1988 • 1989 |
| 1990-e |
| 1990 • 1991 • 1992 • 1993 • 1994 1995 • 1996 • 1997 • 1998 • 1999 |
| 2000-e |
| 2000 • 2001 • 2002 • 2003 • 2004 2005 • 2006 • 2007 • 2008 • 2009 |
| 2010-e |
| 2010 • 2011 • 2012 • 2013 • 2014 2015 • 2016 • 2017 • 2018 • 2019 |
Događaji
uredi- U Evropi se prvi put pojavljuju tzv. drive in (autokina).
- 1961. - Održana ceremonije 33. dodjele Oscara, prve na kojoj se među nominiranim filmovima (u kategoriji filma na stranom jeziku, našlo ostvarenje jugoslavenske kinematografije - drama Deveti krug.
- Daryl F. Zanuck, čelnik hollywoodskog studija 20th Century Fox, suočen s financijskim problemima izazvanim neočekivano visokim troškovima snimanja historijskog spektakla Cleopatra, naređuje privremeno zatvaranje studija i prekid produkcije svih ostalih filmova. Završni proračun filma bio je astronomskih 44 milijuna $, što je oko 320 milijuna $ prilagođeno po inflaciji 2013. godine.[1]
- 5. oktobar 1962. - U Londonu premijerno prikazan Dr. No, špijunsko-akcijski film u kome Sean Connery tumači lik James Bonda, a što će postati prvi naslov u najdugovječnijoj seriji u historiji filma.
- 9 - 23. maj 1963. - Održan 16. Kanski festival na kome nagradu žirija za najbolji kratki film osvaja Moj stan Zvonimira Berkovića, koji je predstavljao tadašnju Jugoslaviju.
- 17. jul 1964. - Premijerno prikazan ratni film Marš na Drinu, u čijoj završnoj sceni major Kursula (čiji lik tumači Ljuba Tadić), prvi put izgovara eksplicitnu psovku u historiji jugoslavenske kinematografije.
- 2. septembar 1964. - U Veneciji na programu Mostre prikazano Sanjarenje, film japanskog autora Tetsujija Takechija, a koji se zbog golotinje i eksplicitno erotskog sadržaja smatra prvim ostvarenjem žanra kasnije poznatog kao pink film; njegovo prikazivanje izaziva skandal i reakciju lokalne policije koja na nekoliko dana obustavlja festivalske aktivnosti.
- Kodak 1965. predstavlja Super 8 film, filmski format koji se uglavnom koristi od filmskih amatera za snimanje.[2]
- Darling je prvi primjer Oscarom nagrađenom ženskom ulogom u kojem se glumica nakratko pojavila gola. Nagradu je dobila Julie Christie.[3]
- U SSSR-u premijeru je 1966. dočekao prvi dio ogromnog 10-satnog filma Rat i mir koji je režirao Sergej Bondarčuk prema istoimenoj slavnoj knjizi. Sa proračunom od oko 10 milijuna $, bio je to tada najskuplji sovjetski film u historiji i najskuplji film izvan američke kinematografije. Premijere preostala tri dijela trajati će sve do 1967.
- 1966. Haysov kodeks dobiva razne izmjene u svezi filmskih standarda, čime razne kontroverzne teme više nisu izravno zabranjene, već se samo sugerira suzdržanost. Time su eliminirane zabrane o "strastvenom poljubcu" i "strasti koja potiče nedostojne emocije" te se umjesto toga poziva da se radi o "filmovima za odraslu i zrelu publiku". Tko se boji Virginije Woolf? postao je ubrzo prvi film koji sadrži psovke i reference na seksualnost, iako su najteže psovke ipak ublažene (npr. "Goni se", "Božje prokletstvo"). Drugi film bio je Alfie zbog toga jer je koristio zabranjenu riječ "pobačaj". Usprkos tome, oba filma su bili jako hvaljeni, nominirani za nekoliko Oscara te ubrzo stekli status klasika. Američka filmska cenzura time će ubrzo doživjeti potpuni slom i potpuno nestati.[4] Početak modernog filma.
- 13.8. 1967. — Bonnie i Clyde, u kojem glume Warren Beatty, Faye Dunaway i Gene Hackman, doživljava kino premijeru. Razbio je mnoge tabue te bio kontroverzan za svoje vrijeme, jer su ga optuživali zbog glorifikacije nasilja. Usprkos tome, smatra se prijelomnim filmom Hollywooda zbog inovativnog i revolucionarnog stila, zbog čega je dao zamah pokretu Novi Hollywood, po nekima najvećem razdoblju filmskog stvaralaštva u američkoj kinematografiji.
- 1968. nakon dvije i pol godine snimanja, uz tada astronomski proračun od 10 milijuna $, Stanley Kubrick dovršava 2001: Odiseju u svemiru, apstraktni, neobično filozofski i metafizički SF film na kojem je radio zajedno sa piscem Arthurom C. Clarkom, prema čijoj je kratkoj priči The Sentinel napisan scenarij. Iako ga prilikom premijere velik dio publike nije razumio, Odiseja je s vremenom stekla ogroman ugled te se danas smatra možda i najboljim SF filmom 20. stoljeća.[5] Roger Ebert ga također navodi kao jednog od najdražih filmova.[6] Glavne uloge tumače Keir Duellea i Gary Lockwood.
- Peter Bogdanovich je prvi filmski kritičar koji je postao hollywoodski filmski scenarist-redatelj svojim prvijencem, trilerom Mete.[7]
- George A. Romero niskobudžetnim horor filmom Noć živih mrtvaca pokreće žanr zombija u kinematografiji.[7]
- John Cassavestes režira Lica, prvi američki nezavisno snimljen i distribuiran film koji je dopreo do široke publike, čime nezavisni filmovi poprimaju zamah.[8]
- Pozdravi Briana de Palme prvi je američki film koji je dobio novu oznaku X (zabranjen mlađima od 18 godina) zbog nagosti i psovanja, iako je kasnije smanjeno na oznaku R (mlađima od 17 godina dozvoljen ulaz u kino uz pratnju roditeljima).[7]
- Partizanski film Bitka na Neretvi, snimljen u međunarodnoj koprodukciji sa Italijom i Zapadnom Njemačkom, najskuplji je jugoslavenski film u povijesti:[9] procjene o njegovom proračunu kreću se od najmanje 4,5 pa čak i do 12 milijuna $ (prilagođeno po inflaciji, to bi danas bio ekvivalent od 70 milijuna $).[10] Scenarij za film su napisali Stevan i Veljko Bulajić, a režirao ga je Veljko Bulajić. Glavne uloge tumače Sergej Bondarčuk, Yul Brynner, Anthony Dawson, Milena Dravić, Boris Dvornik i Orson Welles.
- Krsto Papić izaziva veliko zanimanje alegoričnim ostvarenjem Lisice, prvim jugoslavenskim filmom koji se izravno bavi obračunom s pristašama Staljina u Jugoslaviji nakon raskida Tita i Staljina.[11]
- Ponoćni kauboj Johna Schlesingera postao je jedini film u povijesti koji je dobio oznaku X (zabranjen publici mlađoj od 18 godina) i osvojio Oscara za najbolji film. Sve više srednjostrujaških filmova počinje sadržavati seksualno eksplicitan sadržaj, što je do prije par godina bilo neprihvatljivo.[8]
- Sony na tržište izbacuje prvi rekorder videokaseta za kućnu upotrebu.[7]
Značajniji filmovi
uredi- 1960 - Psycho, Deveti krug, Exodus, Spartacus, La dolce vita, Rocco and His Brothers
- 1961 - West Side Story, Judgment at Nuremberg, Divorce, Italian Style, Yojimbo, The Man Who Shot Liberty Valance
- 1962 - Lawrence of Arabia, To Kill a Mockingbird, The Manchurian Candidate, Ivan's Childhood, Jules et Jim
- 1963 - The Birds, Not on Your Life, The Great Escape, 8½
- 1964 - Woman in the Dunes, A Hard Day's Night, Dr. Strangelove, Sjene zaboravljenih predaka
- 1965 - The Sound of Music, Doctor Zhivago, For a Few Dollars More, Tri
- 1966 - Persona, Who's Afraid of Virginia Woolf?, The Good, the Bad and the Ugly, The Battle of Algiers, Rat i mir, Rondo
- 1967 - Bonnie and Clyde, The Graduate, Cool Hand Luke, In the Heat of the Night, Don't Look Back, Skupljači perja, Breza
- 1968 - 2001: A Space Odyssey, Once Upon a Time in the West, Rosemary's Baby
- 1969 - Z, Butch Cassidy and the Sundance Kid, The Wild Bunch, Kada čuješ zvona, Lisice, Rani radovi
Izvori
uredi- ↑ 1,0 1,1 John Patterson "Cleopatra, the film that killed off big-budget epics", The Guardian, 15.7. 2013.
- ↑ Kodak. „Super 8 mm Film History”. Kodak. Arhivirano iz originala na datum 2017-02-13. Pristupljeno 2015-05-26. »In April of 1965, this revolutionary new format was introduced...«
- ↑ „Film History Milestones - 1965”. Filmsite.
- ↑ „Film History Milestones - 1966”. Filmsite.
- ↑ Catherine Shoard (21.10. 2010). „2001: A Space Odyssey: the best sci-fi and fantasy film of all time”. Guardian.
- ↑ Roger Ebert (26.4. 2012). „the Greatest Films of All Times”.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 „Film history milestones - 1968”. Filmsite.
- ↑ 8,0 8,1 „Film History Milestones - 1969”. Filmsite.
- ↑ „Bitka na Neretvi”. filmski programi.
- ↑ „Bitka na Neretvi je naša!”. Politika. 8. ožujka 2013. Arhivirano iz originala na datum 2015-12-11. Pristupljeno 12. svibnja 2013.
- ↑ D. Marković. „Lisice”. Filmski leksikon.