Nizozemska revolucija

(Preusmjereno sa stranice Osamdesetogodišnji rat)

Nizozemska revolucija[α 2] je naziv za oružani sukob između Španije i njenih pobunjenih posjeda u Niskim Zemljama, koji je počeo 1566. pobunom Beeldenstorm a završio se 1648.

Osamdesetogodišnji rat
Nizozemski ustanak
(nl) Tachtigjarige Oorlog
(nl) Nederlandse Opstand

David Vinckboons, Seljaci jure na španjolske vojnike
Datum 1566 – 1648
Lokacija Niske Zemlje
Atlantski okean, Sredozemno more, Amerike i Istočne Indije, Gibraltar
Ishod Westfalski mir i Münsterski mir
Sukobljene strane
 Nizozemska Republika
Engleska Engleska (1585–1604, 1625–1630)
Kraljevina Francuska Francuska (1589–1598, od 1635)
Španija Španjolska
Portugal Portugal[α 1]
 Habsburška Monarhija
Komandanti i vođe
Nizozemska Republika Willem Tihi
Nizozemska Republika Maurits van Oranje
Nizozemska Republika Frederik Hendrik
Nizozemska Republika Johan van Oldenbarnevelt
Nizozemska Republika Willem Lodewijk
Nizozemska Republika Maarten Tromp
Engleska Elizabeta I
Engleska Robert Dudley
EngleskaŠkotska James I
EngleskaŠkotska Charles I
Engleska Francis Vere
Kraljevina Francuska Henri IV
Kraljevina Francuska Henri d'Auvergne
Kraljevina Francuska Louis XIII
Kraljevina Francuska Kardinal Richelieu
Španija Felipe II
Španija Filipe III
Španija Felipe IV
Španija Margareta od Parme
Španija Vojvoda od Albe
Španija Fadrique Álvarez de Toledo
Španija Don Juan Austrijski
Španija Alessandro Farnese
Španija Nadvojvoda Albert
Španija Isabella Clara Eugenia
Španija Ambrogio Spinola
Španija Kardinal Fernando
Španija Fadrique de Toledo
Španija Antonio de Oquendo
Žrtve i gubici
oko 100.000 ubijenih Holanđana[1] (1568–1609) Nepoznato

Prva faza rata može se označiti kao ustanak i potom građanski rat, a poznata je kao Nizozemska pobuna (nl. Nederlandse Opstand). Poslije dvadeset godina, od 1588. nastaje običan rat, koji će se proširiti na kolonijalnu razinu i nastaviti svoj tok unutar Tridesetogodišnjeg rata.

Rat je se završio podjelom nekadašnjih Niskih Zemalja na pretežno protestantsku nezavisnu Republiku sedam ujedinjenih Niskih Zemalja i na pretežno katoličke Países Bajos Españoles.

Rat je zainteresirao jedan od najbogatijih europskih krajeva pod kontrolom Habsburške odnosno Španske krune, tada jedna od najvećih svjetskih sila.

Povod

uredi

Povod za sukob je bilo širenje kalvinizma u Nizozemskoj, što je navelo španskog kralja Felipea II. (1556. - 1598.) da godine 1568. cjelokupno stanovništvo osudi na smrt, što predstavlja najopsežniji pravni akt takve vrste u istoriji. Iako su Španci imali vojnu nadmoć, pobunjeni Nizozemci su zahvaljujući svojim pomorskim vještinama i pomoći saveznika sa strane pružali uspješni otpor, te su ne sаmo ostvarili de facto nezavisnost, nego i za vrijeme rata Holandiju učinili najbogatijom i najnaprednijom zemljom Evrope, stvorivši liberalnu tradiciju koja se održala do današnjeg dana.

Vilјеm Оrаnski, vоđа Hоlаndskе rеvоluciје

NIZOZEMSKA DO IZBIJANJA REVOLUCIJE

Politička istorija do 1559. godine

Naziv Nizozemska (Netherland ili Netherlands - donja zemlja ili donje zemlje) javlja se prvi put u XV veku i njime je obuhvaćen prostor uz Severno more u donjim tokovima reka Rajne, Meze i Šelde tj. današnjih Holandije, Belgije, severne Francuske i Luksemburga. Najvažnije oblasti u južnom delu zemlje su Eno, Artoa, Pikardija, Luksemburg (jugoistok); centralnom: Flandrija, Brabant i Limburg (istok); severnom: Holandija, Zelandija, Frizija. U jezičko etničkom pogledu Nizozemsku možemo podeliti linijom istok-zapad u visini Brisela na germanski (holandski, flamanski) sever i na romanski (valonski) jug.

U državno-pravnom pogledu ove teritorije bile su deo carstva Karla Velikog da bi u vreme njegovih naslednika pripale istočnoj Franačkoj. Slabljenjem centralne vlasti nastao je u Nizozemskoj čitav niz malih političkih jedinica koje su se postepeno osamostaljivale da bi u XIII i XIV veku stekle nezavisnost. U XV veku ove su oblasti ušle u sastav Burgundije. Burgundija je vojvodstvo u istočnoj Francuskoj (Burgonja). Francuski kralj Žan II Dobri ustupio ga je 1363. godine svome sinu Filipu Smelom koji je ovde obrazovao novu dinastiju. Koristeći slabost francuskih kraljeva i stajući na stranu Engleza burgundske vojvode, Žan Neustrašivi, Filip Dobri i Šarl Smeli, su uspele da izgrade faktički samostalnu državu. Nasledjivanjem, kupovinom, pritiskom i oružjem pošlo im je za rukom da pod svoju vlast stave nizozemske pokrajine i na taj način stvore jednu od politički najmoćnijih i ekonomski najrazvijenijih država u Evropi. Burgundske vojvode su uprkos svojoj moći formalno bili vazali francuskih kraljeva i ovi su želeli da povrate kontrolu nad njima. Sa druge strane francuski i nizozemski deo Burgundije bili su teritorijalno razdvojeni i burgundske vojvode su želele da ih spoje što je bilo moguće jedino zauzimanjem francuskih oblasti koje su se isprečile izmedju njih. Sukob je bio neminovan tako da su više od dvadeset godina (1465-1493) vodjeni ratovi izmedju Francuske i Burgundije i Englezi kao tradicionalni francuski neprijatelji.

Ustanak

uredi
 
Willem Tihi

Neovisnost Ujedinjenih provincija (1585-1621)

uredi

Završna faza rata (1621-1648)

uredi

Primirja

uredi

Posljedice

uredi

Spoljašne veze

uredi

Bilješke

uredi
  1. Kraljevina Portugal je bila sastavni dio dinastičke unije sa Kraljevinom Španjolskom od 1580. do 1640. Portugalija i Nizozemska su se borile za kontrolu nad portugalskim prekomorskim teritorijama.
  2. Drugi nazivi za ovaj događaj su Holandska revolucija, Osamdesetogodišnji rat, Nizozemski ili Holandski rat za nezavisnost, Nizozemski ustanak.

Izvori

uredi
  1. (en) Clodfelter, ‪Micheal. Warfare and Armed Conflicts: A Statistical Encyclopedia of Casualty and Other Figures, 1492–2015 (4° izd.). str. 17. 

Bibliografija

uredi