Paul Valéry

Paul Ambroise Valéry (1871–1945) – francuski poeta.

Bóg stworzył wszystko z niczego i to nic niekiedy widać.
- Dieu a tout fait de rien. Mais le rien perce. (fr.)
- Źródło: Myśli złe i inne
- Zobacz też: Bóg

Ci, co lękają się żartu, niezbyt ufają we własne siły. To Herkulesy, którzy boją się łaskotek.

Człowiek jest absurdalny przez to, czego szuka, wielki zaś dzięki temu, co znajduje.
- L’homme est absurde par ce qu’il cherche, grand par ce qu’il trouve. (fr.)
- Źródło: Moralités

Człowiek poważny nie jest pomysłowy. Człowiek pomysłowy nigdy nie jest poważny.
- Zobacz też: człowiek

Dzień rozjaśnia moje myśli, moje myśli rozświetlają moją noc.
- Le jour éclaire mes idées. Mes idées m’éclairent ma nuit. (fr.)
- Źródło: Suite

Filozof nie wie więcej niż jego kucharka, za wyjątkiem spraw związanych z kuchnią, na których ona (zazwyczaj) zna się lepiej od niego. Jednakże kucharka (zazwyczaj) nie stawia pytań uniwersalnych. Tak więc pytania tworzą filozofa. Co do odpowiedzi… Niestety w każdym filozofie siedzi jakiś zły duch, który odpowiada, i to odpowiada na wszystko.
- Le philosophe n’en sait réellement pas plus que sa cuisinière; si ce n’est en cuisine, où elle s’entend réellement (en général) mieux que lui. Mais la cuisinière (en général) ne se pose point de questions universelles. Ce sont donc les questions qui font le philosophe. Quant aux réponses… Par malheur, il y a dans chaque philosophe un mauvais génie qui répond, et répond à tout. (fr.)
- Źródło: Autres rhumbs

Gdy nie potrafi się atakować myśli, atakujemy jego autora.
- Qui ne peut attaquer le raisonnement attaque le raisonneur. (fr.)
- Źródło: Tel quel II

Glosa do Kartezjusza: czasem myślę, czasem jestem.
- Variations sur Descartes. Parfois je pense; et parfois, je suis. (fr.)
- Źródło: Choses tues
- Zobacz też: Kartezjusz

Ileż dzieci, gdyby spojrzenie mogło zapładniać! Ilu umarłych, gdyby mogło zabijać! Ulice byłby pełne trupów i kobiet w ciąży.
- Si les regards pouvaient enfanter ou tuer, les rues seraient remplies de femmes enceintes et jonchées de cadavres. (fr.)
- Źródło: Myśli bez retuszu, wybrał i przełożył Jerzy Gauk

Jest rzeczą jasną, że tradycja i postęp to dwaj wielcy wrogowie rodzaju ludzkiego.
- Il est clair que la tradition et le progrès sont deux grands ennemis du genre humain. (fr.)
- Źródło: Regards sur le monde actuel, Orient et Occident
- Zobacz też: tradycja

Jestem uczciwy – powiedział – to znaczy aprobuję większość moich postępków.
- Je suis un honnête homme, dit-il, – je veux dire que j’approuve la plupart de mes actions. (fr.)
- Źródło: Rhumbs

Jeśli dwie osoby rozstają się w gniewie, to znaczy, że łączyły je zbyt bliskie stosunki.
- Zobacz też: osoba

Każda myśl to wyjątek ogólnego prawa, jakim jest niemyślenie.
- Chaque pensée est une exception à une règle générale qui est de ne pas penser. (fr.)
- Źródło: Myśli złe i inne

Każda rodzina tai w sobie swoiste niezadowolenie, które zmusza do ucieczki każdego jej członka, dopóki posiada on jakąkolwiek siłę żywotną.
- Chaque famille secrète un ennui intérieur et spécifique qui fait fuir chacun de ses membres quand il lui reste un peu de vie. (fr.)
- Źródło: Cahiers, t. II

Każdym człowiekiem w każdej chwili kieruje to, co widzi on z największą jasnością w połączeniu z tym, co jest dla niego najmniej wyraźne.

Miłość potęguje witalność, na tym polega jej prawdziwa wartość.
- La valeur vraie (…) de l’amour est dans l’accroissement de vitalité générale qu’il peut donner à quelqu’un. (fr.)
- Źródło: Suite

My, cywilizacje, wiemy już teraz, że jesteśmy śmiertelne.
- Nous autres, civilisations, nous savons maintenant que nous sommes mortelles. (fr.)
- Źródło: La Crise de l’esprit (1919)

Myśl jest brutalna – nie zna żadnych względów. Cóż bardziej brutalnego niż myśl?
- La pensée est brutale – pas de ménagements… Quoi de plus brutal qu’une pensée? (fr.)
- Źródło: Autres rhumbs

Myśli i uczucia zupełnie nagie są bezbronne jak nadzy ludzie. Trzeba je więc w coś ubrać.
- Zobacz też: myśl

Nauka jest zbiorem wypróbowanych przepisów.
- Zobacz też: nauka

Nędzne myśli płyną z serca.
- Les vilaines pensées viennent du cœur. (fr.)
- Źródło: Mélange

Niebezpieczny stan ducha: wierzyć, że się rozumie.
- Un état bien dangereux croire comprendre. (fr.)
- Źródło: Choses tues

Nieszczęśliwa Europa pogrążona jest w kryzysie głupoty, łatwowierności i aż nazbyt oczywistego bestialstwa. Nie jest wykluczone, że za kilka lat nasza stara i niezwykle bogata kultura ulegnie całkowitemu upadkowi. Napisałem przed dwudziestu laty: „My, cywilizacje, wiemy już teraz, że jesteśmy śmiertelne…”. Wszystko, co wydarzyło się od tamtego czasu, powiększyło jedynie śmiertelne zagrożenie, które sygnalizowałem.
- La malheureuse Europe est en proie à une crise de bêtise, de crédulité et de bestialité trop évidente. Il n’est pas impossible que notre vieille et richissime culture se dégrade au dernier point en quelques années. J’ai déjà écrit il y a vingt ans: „Nous autres, civilisations, nous savons à présent que nous sommes mortelles…” Tout ce qui s’est passé depuis ce moment n’a fait qu’accroître le péril mortel que je signalais. (fr.)
- Źródło: Regards sur le monde actuel (1931)

Po ukazaniu się utworu interpretowanie go przez autora posiada nie większą wartość, niż gdyby zrobił to ktokolwiek inny. Mój zamiar jest tylko moim zamiarem, a dzieło pozostaje dziełem.
- Zobacz też: interpretacja

Poemat nie jest nigdy ukończony – kończy go zawsze przypadek, oddając go czytelnikom. Role tę pełni zmęczenie, żądanie wydawcy, narastanie nowego poematu. Natomiast stan dzieła nie wskazuje nigdy (o ile autor nie jest głupcem), że nie można by go jeszcze rozwinąć, czy też potraktować jako ujęcie próbne lub zaczątek nowych poszukiwań. Osobiście uważam, że ten sam temat i niemal te same słowa mogłyby być podejmowane w nieskończoność i zdolne są wypełnić całe życie. „Doskonałość” – to praca.
- Zobacz też: poezja, doskonałość

Polityka to sztuka przeszkadzania ludziom w mieszaniu się do spraw, które ich dotyczą.
- La politique est l’art d’empêcher les gens de se mêler de ce qui les regarde. (fr.)
- Źródło: Rhumbs

Próżność, wielka nieprzyjaciółka egoizmu, zdolna jest wywołać wszystkie skutki miłości bliźniego.
- La vanité, grande ennemie de l’égoïsme, peut engendrer tous les effets de l’amour du prochain. (fr.)
- Źródło: Suite

Przeszkody to znaki niejasne, przed którymi jedni wpadają w rozpacz, drudzy zaś rozumieją, że jest coś do zrobienia, ale są i tacy, którzy tych znaków nawet nie widzą.
- Les obstacles sont les signes ambigus devant lesquels les uns désespèrent, les autres comprennent qu’il y a quelque chose à comprendre. Mais il en est qui ne les voient même pas. (fr.)
- Źródło: Degas, taniec, rysunek
- Zobacz też: przeszkoda

„Racje”, które powstrzymują od zbrodni, bywają nieraz bardziej haniebne, bardziej skryte niż zbrodnia sama.
- Les raisons qui font que l’on s’abstient des crimes sont plus honteuses, plus secrètes que les crimes. (fr.)
- Źródło: Choses tues

Siła jest słaba tym, że wierzy tylko w siłę.
- La faiblesse de la force est de ne croire qu’à la force. (fr.)
- Źródło: Myśli złe i inne

Śmierć jest jednością duszy i ciała, której rozszczepieniem jest świadomość, przebudzenie, cierpienie.
- La mort est l’union de l’âme et du corps, dont la conscience, l’éveil et la souffrance sont désunion. (fr.)
- Źródło: Analecta

Świadomość wyłania się z mroków, żyje z nich, karmi się nimi, i w końcu sama rodzi je na nowo, jeszcze gęstsze niż były, przez same pytania, które stawia, mocą swojej jasności i za jej przyczyną.
- La conscience sort des ténèbres, en vit, s’en alimente, et enfin les régénère, et plus épaisses, par les questions mêmes qu’elle se pose, en vertu et en raison directe de sa lucidité. (fr.)
- Źródło: Choses tues

Wielkim triumfem przeciwnika jest przekonanie cię do tego, co mówi o tobie.
- Le grand triomphe de l’adversaire est de vous faire croire ce qu’il dit de vous. (fr.)
- Źródło: Myśli złe i inne

Wybierz sobie żonę, która nie wierzy w to, co widzi.