Zwoleń (Słowacja)

Zwoleń
Zvolen
	; Ratusz
Herb	Flaga
Państwo	Słowacja
Kraj	bańskobystrzycki
Powiat	Zwoleń
Burmistrz	Lenka Balkovičová
Powierzchnia	98,73 km²
Wysokość	374 m n.p.m.
Populacja (2023); • liczba ludności; • gęstość	; 39 453; 401,60 os./km²
Nr kierunkowy	+421 45
Kod pocztowy	960 01
Tablice rejestracyjne	ZV
Podział miasta	6 dzielnic
	Położenie na mapie Słowacji Zwoleń
	Położenie na mapie kraju bańskobystrzyckiego Zwoleń
	48°34′14″N 19°07′03″E/48,570556 19,117500
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Ten artykuł od 2007-10 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Zwoleń (słow. Zvolen, niem. Altsohl, węg. Zólyom, łac. Vetusolium) – miasto powiatowe w środkowej Słowacji, w kraju bańskobystrzyckim, w tradycyjnym regionie Podpoľanie.

Położenie

Zwoleń leży na wysokości 293 m n.p.m. u ujścia Slatiny do Hronu, w Kotlinie Zwoleńskiej, otoczony przez pasma Gór Kremnickich, Polany, Jaworia i Gór Szczawnickich. Według spisu ludności z 25 maja 2011 liczba mieszkańców wynosiła 43 318 osób, powierzchnia miasta – 98,73 km². Dzieli się na dzielnice:

Kráľová,
Lukové,
Môťová (niem. Matthiasdorf),
Neresnica,
Zolná,
Zvolen.

W Zwoleniu krzyżują się słowackie drogi krajowe nr 16 (E571 / R2) z Żaru nad Hronem do Łuczeńca i nr 66 (E77 / R1 / R3) z Bańskiej Bystrzycy do Krupiny. Równolegle do dróg biegną linie kolejowe. Kilka kilometrów na północ od Zwolenia, w miasteczku Sliač, znajduje się lotnisko z połączeniami m.in. z Pragą.

Historia

Osiedle w miejscu dzisiejszego Zwolenia istniało już w epoce kamienia, następnie w epoce brązu i w czasach rzymskich. W VIII w. okolice dzisiejszego miasta zasiedlili Słowianie. Już w XI w. ze względu na strategiczne położenie – na szlaku handlowym Via Magna – królowie Węgier zbudowali powyżej obecnego miasta pierwszy zamek (następnie rozbudowany), nazwany później „Pustym”. Pierwsza pisemna wzmianka o Zwoleniu pochodzi z 1135 r. Około 1230 r. król Węgier Bela IV nadał Zwoleniowi – ówcześnie jednej z kilku osad pod Pustym Zamkiem – prawa miejskie; późniejszy przywilej je odnawiający pochodzi z 28 grudnia 1243. Od 1359 r. Zwoleń, jako jedno z pięciu miast na ziemiach słowackich, miał przywilej prowadzenia raz w roku dwutygodniowego jarmarku. Miasto stało się siedzibą władz komitatu Zólyom. W XV w. Zwoleń liczył około 750 mieszkańców, głównie Słowaków.

W XIV w. król Ludwik I wzniósł nowy zamek, który w XVI w. przejął funkcje Pustego, spalonego w 1452 r. przez wojska Jana Hunyadyego. W zamku często rezydował król Maciej Korwin; później zamek przeszedł w ręce magnackiego rodu Turzonów. Miasto podupadło w wiekach XVI, XVII i XVIII – w okresie wojen domowych o tron węgierski, wojen z Turkami i powstań antyhabsburskich. Do wojen dołączyły epidemia pod koniec XVI w. oraz katastrofalne pożary w latach 1601 i w 1708. W XVIII w. miasto odrodziło się jako ośrodek rzemiosła.

W XIX w. Zwoleń był jednym z ośrodków słowackiego odrodzenia narodowego. Podczas powstania węgierskiego w latach 1847–1848 miejskim posłem na węgierski sejm był słowacki działacz narodowy Ľudovít Štúr. W 1872 r. linia kolejowa połączyła miasto z Budapesztem. Wkrótce potem powstały pierwsze zakłady przemysłowe (walcownia) i instytucje finansowe (m.in. Słowacki Bank Ludowy w 1902 r.). W 1910 r. miasto liczyło 8,8 tys. mieszkańców, z czego 5,0 tys. Węgrów, 3,6 tys. Słowaków i 0,2 tys. Niemców. W czerwcu 1919, w toku walk między nowo powstałą Czechosłowacją a Węgierską Republiką Rad, Zwoleń został zajęty przez Węgierską Armię Czerwoną, którą po sześciu dniach wyparły wojska czechosłowackie. Pod koniec II wojny światowej Zwoleń był jednym z głównych ośrodków słowackiego powstania narodowego. Po wojnie nastąpiła rozbudowa miejskiej infrastruktury i intensywna industrializacja. Zbudowano m.in. zakłady przemysłu drzewnego Bučina i wielką mleczarnię.

Obecnie^[kiedy?] w Zwoleniu działają zakłady przemysłu drzewnego i włókienniczego. Istnieje tu politechnika, działa kilka teatrów, arboretum. Działa także Uniwersytet Techniczny i Narodowe Centrum Leśnictwa (Národné lesnícke centrum)^[6].

Zabytki

Do zabytków Zwolenia należą:

pozostałości murów miejskich z XVI w.,
rynek z późnogotyckimi, renesansowymi i barokowymi kamienicami,
Pusty Zamek,
zamek zwoleński,
kościół pw. Świętej Elżbiety z 1390.
pomnik – makieta pociągu pancernego z okresu słowackiego powstania narodowego, ustawiony pod zamkiem.

Sport

HKm Zvolen – klub hokejowy

Miasta partnerskie

źródło^[7]

W ramach stowarzyszenia miast partnerskich Douzelage:

Pozostałe miasta partnerskie:

Przypisy

↑ Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-09-24]. (słow.).
↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 98,73S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
↑ ^a ^b ^c Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.
↑ Národné lesnícke centrum (NLC). [dostęp 2017-09-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-25)]. (słow.).
↑ Partnerské mestá. [w:] Oficjalna strona internetowa miasta [on-line]. [dostęp 2017-09-25]. (słow.).

Linki zewnętrzne

Oficjalna strona w języku polskim
Oficjalna strona (słow. • ang. • fr. • niem. • węg.)
Zamek zwoleński. [w:] Zamky.sk [on-line]. [dostęp 2021-05-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-28)]. (słow.).
Pusty Zamek. [w:] Zamky.sk [on-line]. [dostęp 2021-05-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-09-23)]. (słow.).
Zdjęcia satelitarne w WikiMapii

[burmistrz-1] Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-09-24]. (słow.).

[2] Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 98,73S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).

[base_info-3] Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).

[4] Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.

[5] Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.

[nlc-6] Národné lesnícke centrum (NLC). [dostęp 2017-09-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-25)]. (słow.).

[partnerskie-7] Partnerské mestá. [w:] Oficjalna strona internetowa miasta [on-line]. [dostęp 2017-09-25]. (słow.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]