Reforma

Reforma (łac. reformatio – przekształcenie) – proces ewolucyjnego, stopniowego i zwykle długotrwałego mający na celu wprowadzenie zmian. Reformy stanowią przeciwwagę i uzupełnienie zmian rewolucyjnych.

Wprowadzana jest przez uchwalenie lub wydanie jednego lub kilku aktów prawnych (z reguły jest to ustawa parlamentu i rozporządzenia do niej), a następnie przez działania organów władzy wykonawczej.

Zasadność wprowadzenia reformy, jej długofalowe koszty i skutki społeczne często mogą być ocenione dopiero po wielu latach od jej wprowadzenia.

Powody reform

Do powodów, z jakich przeprowadzane są reformy należą:

• niska efektywność systemu politycznego i jego otoczenia, stanowiąca podłoże realnych lub potencjalnych konfliktów społecznych;
• żądania zmiany sposobów i rozmiarów dystrybucji dóbr, zgłaszane przez różne grupy społeczne
• zwiększanie się liczby, natężenia i gwałtowności konfliktów społecznych, prowadzących do podważenia istniejącego porządku społecznego;
• pojawienie się formułowanych wewnątrz elity władzy postulatów wprowadzenia zmian;
• przenikanie wzorów i praktycznych regulacji życia społecznego istniejących w otoczeniu międzynarodowym.

Klasyfikacja reform

Według źródła i przyczyn pojawiania się impulsu zmian:

• reformy prewencyjne – podjęte odgórnie przez ośrodek władzy, w celu niedopuszczenia do ewentualnej eskalacji niepożądanych sprzeczności i konfliktów, które grożą osłabieniem lub destrukcją systemu politycznego;
• reformy wymuszone – będące rezultatem wcześniejszego wystąpienia oddolnych działań podejmowanych przez niezadowolone grupy społeczne.

Według kryterium skutków przekształceń:

• reformy adaptacyjne – przystosowujące system polityczny i jego instytucje do otoczenia:
  • regulujące – porządkujące i ukierunkowujące procesy zmian o żywiołowym charakterze;
  • innowacyjne – wprowadzające do systemu nowe rozwiązania zwiększające jego skuteczność;
• ze względu na stosunek przyjętych kryteriów postępu społecznego:
  • wsteczne – cofające postęp społeczny, odbierające całemu społeczeństwu lub jego części zdobycze postępu;
  • stabilizujące – umacniające istniejący stan rzeczy w państwie;
  • postępowe – umożliwiające czy przyśpieszające postęp społeczny;
• z uwagi na ich miejsce w czasie rewolucji:
  • częściowo rozładowujące napięcie rewolucyjne;
  • przygotowujące rewolucję;
  • umacniające przesłanki rewolucji.

Konsekwencje reformy

Analiza przebiegu reformy pozwala na wskazanie jej konsekwencji dla systemu politycznego i zakresu władzy posiadanego przez podmiot inicjujący reformę. Reforma może dla niego oznaczać:

• zwiększenie zakresu władzy;
• utrzymanie dotychczasowego stanu posiadania;
• dokonanie dobrowolnej lub przymuszonej delegacji części swych uprawnień władczych na rzecz innego podmiotu;
• zmuszenie do podziału kompetencji władczych lub oddania większości z nich;
• utracenie władzy w wyniku nieprzewidzianych konsekwencji reformy.

Zobacz też

• rewolucja
• transformacja ustrojowa
• ewolucja polityczna

Bibliografia

• J. Kowalski, W. Lamentowicz, P. Winczorek, Teoria państwa i prawa, Warszawa 1981.
• W. Lamentowicz, Funkcje systemu a żywiołowa dynamika makrostruktur życia społecznego, Warszawa 1978.
• W. Lamentowicz, Kapitalizm i reformy społeczne, Warszawa 1987.
• R. Cichocki, Społeczne ramy reformy, w: Między przeszłością a przyszłością, pod redakcją J. Włodarka, Poznań 1998.