Powiat krzemieniecki
Powiat krzemieniecki – dawny powiat województwa wołyńskiego Wielkiego Księstwa Litewskiego, następnie Korony Królestwa Polskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, po rozbiorach w guberni wołyńskiej, a po uzyskaniu przez Polskę niepodległości jeden z 11 powiatów województwa wołyńskiego II Rzeczypospolitej. Jego siedzibą było miasto Krzemieniec. W skład powiatu wchodziło 12 gmin wiejskich, 1 miejska, 252 gromady wiejskie (sołectwa) i 1 miasto (stan na 1936 rok).
| powiat | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Siedziba | |||||
| Powierzchnia |
2790 km² | ||||
| Populacja (1931) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
87,1 os./km² | ||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| |||||
Położenie na mapie województwa
| |||||
Dane
edytujPowiat krzemieniecki zajmował południową część województwa wołyńskiego i graniczył: od zachodu z województwem tarnopolskim (powiaty: brodzki, zborowski), od północy z powiatem dubieńskim i zdołbunowskim, od wschodu wzdłuż granicy ZSRR oraz od południa znowu z województwem tarnopolskim (powiat zborowski).
Powierzchnia powiatu wynosiła 2700 km², a ludność 243 tys. osób (według spisu z 1931 r.), a więc dawała wskaźnik zamieszkania 46 os./km².
Powiat w większości zamieszkany był przez ludność ukraińską liczącą 196,2 tys. osób (80,7%). Drugą narodowością pod względem liczebności byli Polacy w liczbie 25,8 tys. (10,6%) osób. Pozostali to Żydzi i inne nieliczne grupy narodowościowe.
Według drugiego powszechnego spisu ludności z 1931 roku powiat liczył 243 032 mieszkańców, 25 082 było rzymskokatolickiego wyznania, 716 – unickiego, 194 517 – prawosławnego, 504 – augsburskiego, 84 – reformowanego, 22 – unijne ewangelickie, 588 osób podało wyznanie ewangelickie bez bliższego określenia, 2571 – inne chrześcijańskie, 18 751 – mojżeszowe, 5 – inne niechrześcijańskie, 178 osób nie podało przynależności konfesyjnej[1].
Zmiany administracyjne
edytuj1 stycznia 1924 zniesiono 1 gminę, utworzono 1 gminę oraz dokonano zmian terytorialnych funkcjonujących jednostek[2].
| Z gminy | Do gminy | Gromady (miejscowości) |
|---|---|---|
| Białozórka | Łanowce (N) | Hryńki |
| Białozórka | Łanowce (N) | Łanowce (m-ko) |
| Białozórka | Łanowce (N) | Kozaczki Małe |
| Białozórka | Łanowce (N) | Kozaczki Wielkie |
| Białozórka | Łanowce (N) | Ośniki |
| Pańkowce (zn.) | Łanowce (N) | Grzybowa |
| Pańkowce (zn.) | Łanowce (N) | Juśkowce |
| Pańkowce (zn.) | Łanowce (N) | Krasnołuka |
| Pańkowce (zn.) | Łanowce (N) | Michałówka |
| Pańkowce (zn.) | Łanowce (N) | Zahorce |
| Wyszogródek | Łanowce (N) | Kuśkowce Małe[3] |
| Wyszogródek | Łanowce (N) | Wolica |
1 stycznia 1925 z powiatu krzemienieckiego wyłączono miasto i gminę Radziwiłłów, włączając je do powiatu dubieńskiego w tymże województwie[4].
1 października 1933 powiat krzemieniecki przeszedł zasadnicze zmiany, kiedy to zniesiono 5 gmin, utworzono 3 nowe gminy oraz dokonano licznych zmian terytorialnych funkcjonujących jednostek (gmin i miasta)[5].
Starostowie
edytuj- Zygmunt Robakiewicz
- Jan Zaufall (do 1939)[6][7]
Gminy
edytuj- gmina Bereżce
- gmina Białokrynica (do 1933)[8]
- gmina Białozórka
- gmina Borki (do 1933)[8]
- gmina Borsuki (do 1933)[8]
- gmina Dederkały (siedziba: Dederkały Wielkie)
- gmina Katerburg (od 1933)[9]
- gmina Kołodno (od 1933)[9] (siedziba: Kołodno-Lisowszczyzna)
- gmina Krzemieniec (miejska)
- gmina Łanowce (od 1924)[10]
- gmina Pańkowce (do 1923)[11]
- gmina Poczajów (siedziba: Poczajów Nowy)
- gmina Radziwiłłów (do 1925)[12]
- gmina Radziwiłłów (miejska) (do 1925)[12]
- gmina Stary Oleksiniec
- gmina Szumsk
- gmina Uhorsk (od 1933)[9]
- gmina Wierzbowiec (do 1933)[8]
- gmina Wiśniowiec
- gmina Wyszogródek
- gmina Zarudzie (do 1933)[8]
Miasta
edytuj- Krzemieniec
- Radziwiłłów (do 1925)[12]
Starostowie
edytuj- Henryk Baczyński (1920–)[13]
- Hipolit Niepokulczycki (1927–1929)
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Drugi Powszechny Spis Ludności z Dn. 9.XII 1931 r. Mieszkania i Gospodarstwa Domowe. Ludność. Stosunki /Zawodowe. Województwo Wołyńskie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1938, s. 26.
- ↑ Dz.U. z 1923 r. nr 112, poz. 899
- ↑ Zapisano błędnie Kraskowce
- ↑ Dz.U. z 1924 r. nr 68, poz. 655
- ↑ Dz.U. z 1933 r. nr 67, poz. 504
- ↑ Z żałobnej karty. „Biuletyn”. Nr 28, s. 93, Czerwiec 1975. Koło Lwowian w Londynie.
- ↑ Osadnicy o sobie. Rok Juliusza Słowackiego. osadnicy.org. [dostęp 2018-10-24].
- ↑ a b c d e Gmina zniesiona 1 października 1933 r. (Dz.U. z 1933 r. nr 67, poz. 504).
- ↑ a b c Gmina utworzona 1 października 1933 r. (Dz.U. z 1933 r. nr 67, poz. 504).
- ↑ Utworzona 1 stycznia 1924 r. z obszaru zniesionej gminy Pańkowce oraz z części gmin Wyszogródek i Białozórka (Dz.U. z 1923 r. nr 112, poz. 899).
- ↑ Zniesiona 1 stycznia 1924 r. a jej obszar włączono do nowo utworzonej gminy Łanowce (Dz.U. z 1923 r. nr 112, poz. 899).
- ↑ a b c 1 stycznia 1925 r. wyłączona z powiatu krzemienieckiego i przyłączona do powiatu dubieńskiego (Dz.U. z 1924 r. nr 68, poz. 655).
- ↑ Ruch służbowy. W starostwach. „Dziennik Urzędowy Zarządu Terenów Przyfrontowych i Etapowych”, s. 6, nr 1 z 20 października 1920.
Linki zewnętrzne
edytuj- Powiat krzemieniecki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 780.