Poręba

Poręba
	miasto i gmina
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	zawierciański
Data założenia	XIV wiek
Prawa miejskie	lata 1973–1975, 1982 rok
Burmistrz	Ryszard Spyra
Powierzchnia	40,04 km²
Populacja (31.12.2019); • liczba ludności; • gęstość	; 8480; 216,4 os./km²
Strefa numeracyjna	32
Kod pocztowy	42-480
Tablice rejestracyjne	SZA
	Położenie na mapie Polski Poręba
	Położenie na mapie województwa śląskiego Poręba
	Położenie na mapie powiatu zawierciańskiego Poręba
	50°29′34″N 19°20′01″E/50,492778 19,333611
TERC (TERYT)	2416011
SIMC	0942216
	Urząd miejskiul. Dworcowa 1; 42-480 Poręba
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Poręba – miasto w Polsce, w województwie śląskim, w powiecie zawierciańskim, nad Czarną Przemszą. Pomimo administracyjnej przynależności do województwa śląskiego od 1999 r., kulturowo, historycznie i geograficznie jest częścią Małopolski i dawnej ziemi krakowskiej^[2].

Od 1933 roku ścisły obszar Poręby dzieli się na trzy sektory^[3]:

Poręba I (Nowa Wieś i osiedle fabryczne)
Poręba II (wieś Poręba)
Poręba III (wieś Kierszula)

W skład miejscowości wchodzą także dawne wsie: Dziechciarze, Krawce, Niwki i Krzemenda.

Przez miasto przepływa Czarna Przemsza.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	8808	100	4598	52,2	4210	47,8
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	220		114,8		105,1

Piramida wieku mieszkańców Poręby w 2014 r.^[1]:

Integralne części miasta Poręba


SIMC	Nazwa	Rodzaj
0945545	Dziechciarze	część miasta
0945574	Kierszula	część miasta
0945597	Krawce	część miasta
0945611	Krzemenda	część miasta
0945640	Niwki	część miasta

Historia

Osada założona została w XIV wieku. Pierwsza wzmianka o Porębie pochodzi z 1373 roku.

Do 1954 roku siedziba gminy Poręba. W 1957 roku uzyskała status osiedla. W latach 1973–1975 i od 1982 r. była samodzielnym miastem. W latach 1975–1982 położona w granicach Zawiercia. Na terenie dzisiejszej Poręby istniało dawniej wielkie rozlewisko wodne zwane Czarnym Jeziorem. Od tego jeziora Poręba wzięła część swej pierwotnej nazwy. W 1375 osada nosiła nazwę Czarnej Poręby i należała do nijakiego Morawczyka Krzywosąda, zwanego pospolicie Krzywakiem. W XV wieku nazwa została zmieniona na Porębę Mrzygłodzką i przeszła w ręce szlachcica Pileckiego. W XVI wieku osadnictwo tych terenów na prawie magdeburskim spowodowało znaczny rozkwit Poręby. Spore tereny leśne, złoża węgla brunatnego i innych rud sprzyjały rozwojowi przemysłu. W miejscowych lasach wypalano węgiel drzewny. Rozwijał się wytop żelaza oraz stali.

Po III rozbiorze Polski, w 1795 roku, wybudowano w zakładach, w Porębie pierwszy piec do przetapiania rudy. Uruchomienie pieca odlewniczego stworzyło z Poręby ośrodek przemysłowy. Odlewano rury żelazne, elementy do młynów, cegielni oraz innych fabryk, a także na potrzeby rolnictwa. Odlewnia odlewała naczynia emaliowane i urządzenia sanitarne. W tym czasie powstawało wiele nowych osiedli. W latach 1930–1935 wybudowano trzy szkoły podstawowe. W czasie II wojny światowej, zmieniono nazwę Poręby na „Haudorf”. Jeszcze przed I wojną światową w fabryce rozpoczęto produkcję obrabiarek, a po II wojnie światowej obrabiarek ciężkich.

System Identyfikacji Miejskiej w Porębie

Turystyka

Poręba słynie także z lokalnej potrawy zwanej prażonkami (ziemniaki pokrojone w grube plastry pieczone razem z kiełbasą, boczkiem, cebulą i innymi składnikami). Unikatem jest też naczynie do ich przyrządzania jest to kociołek produkowany w Porębie od ponad 200 lat. Współcześnie ten odlew żeliwny posiada trzy nóżki i pokrywę, która jest do garnka dociskana śrubą. Jednak dawniej potrawę w garnku przykrywano odwróconą darnią trawy.

Co roku w Porębie urządzany jest Światowy Festiwal Prażonek, gdzie mieszkańcy wspólnie pieką i gustują prażonki. Główną atrakcją festiwalu jest prażenie wielkiego żeliwnego kotła wypełnionego 160 kg ziemniaków.

Zabytki

Wieża wyciągowa do transportu wsadu wielkopiecowego z 1798 roku

wieża wyciągowa w Porębie z 1798 roku – jeden z najstarszych zabytków techniki w województwie śląskim;
zabytkowe kapliczki z przełomu XVIII i XIX wieku znajdujące się w Porębie i Górce;
pałacyk z przełomu XVIII i XIX wieku obecnie poczta;
pałacyk z XIX wieku obecnie urząd miasta;
neogotycki kościół pw. Zesłania Ducha Świętego z lat 1901–1908 (należący do parafii św. Józefa Oblubieńca NMP);
stary piec odlewniczy (wspomniana wyżej wieża wyciągowa to fragment pieca odlewniczego);
Dąb „Bartek”, liczący ponad 700 lat, obwód 600 centymetrów - najstarszy pomnik przyrody w województwie śląskim;
dwie lipy liczące około 300 lat, znajdujące się na Krzemiendzie przy trasie Zawiercie – Siewierz;
starodrzew 92 dębów przy ul. Przemysłowej;
hala starego zakładu z 1898 roku (spłonęła 2 czerwca 2008 roku – pozostały jednak mury zewnętrzne);
karczma z II połowy XIX wieku w Niwkach.

Transport

Zobacz też: Poręba (przystanek kolejowy).

Drogowy

78 Chmielnik - Jędrzejów - Szczekociny - Zawiercie - Poręba - Siewierz - Tarnowskie Góry - Gliwice - Rybnik - Wodzisław Śląski

Kolejowy

Linia kolejowa nr 182 Tarnowskie Góry – Zawiercie.

Lotniczy

Poręba oddalona jest ok. 20 km od Portu Lotniczego w Pyrzowicach

Przystanek autobusowy w Porębie

Obiekty sportowe

Stadion Miejski w Porębie
Teren MOSIR:
Boisko do siatkówki plażowej,
Ścianka do Squasha,
Brodzik dla dzieci,
Plaża miejska
Dwa zalewy Poręba I i Poręba II
Boisko do gry w piłkę nożną, piłkę siatkową i koszykówki przy ZS w Porębie
Hala widowiskowo-sportowa należąca do Szkoły Podstawowej Nr 1 im. Wojska Polskiego w Porębie
Orlik 2012

Edukacja

Przedszkola

Przedszkole Miejskie nr 1 im. Misia Uszatka w Porębie.
Przedszkole nr 2 w Szkole Podstawowej nr 2 im. Jana Pawła II w Porębie

Szkoły podstawowe

Szkoła Podstawowa nr 1 im. Wojska Polskiego w Porębie
Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jana Pawła II w Porębie

Szkoły średnie

Liceum Ogólnokształcące w Zespole Szkół w Porębie
Technikum w Zespole Szkół w Porębie
Szkoła dla dorosłych w Zespole Szkół w Porębie

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół Świętego Józefa Oblubieńca NMP

Kościół rzymskokatolicki:
Świadkowie Jehowy:
- zbór Poręba (Sala Królestwa ulica Zakładowa 11)^[4]

Współpraca międzynarodowa

Kraj	Miasto
Miasta partnerskie^[5]
Ukraina	Winniki
Węgry	Kistelek

Sąsiednie gminy

Łazy, Myszków, Siewierz, Zawiercie

Zobacz też

Poręba (województwo śląskie)

Przypisy

↑ ^a ^b Poręba w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Poręba 2015 - Damian Travel - moje wyprawy rowerowe [online], travel.pl [dostęp 2024-04-25] (pol.).
↑ Kielecki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 27, poz. 182
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-14] .
↑ Miasta partnerskie [online], Urząd Miasta Poręba [dostęp 2021-04-23] (pol.).

Linki zewnętrzne

Urząd Miasta Poręba
Mrzygłodzka Poręba, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 772 .
Poręba 3) Mrzygłodzka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 816 .

[populacja2016-1] Poręba w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[2] Poręba 2015 - Damian Travel - moje wyprawy rowerowe [online], travel.pl [dostęp 2024-04-25] (pol.).

[3] Kielecki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 27, poz. 182

[4] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-14] .

[5] Miasta partnerskie [online], Urząd Miasta Poręba [dostęp 2021-04-23] (pol.).

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]