Pawłowice (powiat leszczyński)

Pawłowice – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie leszczyńskim, w gminie Krzemieniewo, ok. 13 km na wschód od Leszna, ok. 80 km na południe od Poznania.

Pawłowice

wieś
Oficyna pałacu Mielżyńskich
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	leszczyński
Gmina	Krzemieniewo
Liczba ludności (2007)	2000
Strefa numeracyjna	65
Kod pocztowy	64-122
Tablice rejestracyjne	PLE
SIMC	0372463
Położenie na mapie gminy Krzemieniewo Pawłowice
Położenie na mapie Polski Pawłowice
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Pawłowice
Położenie na mapie powiatu leszczyńskiego Pawłowice
51°49′46″N 16°45′02″E

Części wsi

Integralne części wsi Pawłowice

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0372470	Mały Dwór	część wsi

Zwyczajowo i historycznie wieś dzieli się na następujące części:

• Mały Dwór, Duży Dwór, Wieś Gospodarcza, Osiedle

Historia

Wzmianka o Pawłowicach pojawia się w dokumencie z 18 stycznia 1310 roku, którego autorem był Henryk IV Wierny, książę głogowski. Wieś (jako Polschowicz) wymieniona jest, obok innych blisko siedemdziesięciu, jako część powiatu ponieckiego. W pierwszej połowie XIV wieku wybuchały co pewien czas konflikty zbrojne o wpływy na tym terenie pomiędzy głogowczykami a rycerstwem wielkopolskim. Nie zachowały się żadne inne średniowieczne dokumenty odnoszące się bezpośrednio do Pawłowic; wiadomo jedynie, że jeszcze w 1310 ród Nałęczów zbuntował się przeciw władzy księcia głogowskiego, że w 1314 Władysław Łokietek opanował Poznań, a dwanaście lat później skierował się na Brandenburgię, staczając zwycięską bitwę w okolicach Ponieca, zaś Kościan (znajdujący się bliżej Poznania) zajął prawdopodobnie około 1332 roku. Wiadomo także, że w roku 1343 (po podbiciu przez Kazimierza Wielkiego Wschowy i okolicznych ziem należących wcześniej do książąt głogowskich) utrwaliła się na zachód od Pawłowic granica pomiędzy Wielkopolską na wschodzie a Śląskiem na zachodzie. W 1383 wybuchła w Wielkopolsce wojna domowa po śmierci (w 1382) Ludwika Węgierskiego. Poniec i jego okolice zajęte zostały na pewien czas przez księcia Konrada II oleśnickiego, ale starosta wielkopolski Pelegrym z Węgleszyna odbił je z rąk oleśniczan. Układ pokojowy zawarty 7 sierpnia 1391 w Miliczu (przedłużony najpierw o pół roku, a następnie praktycznie bezterminowo) ustalił podział wpływów w tej okolicy i obowiązywał w praktyce przez następne czterysta lat jako granica państwowa (najpierw między Polską a Czechami, a od roku 1526 – między Polską a Monarchią Habsburską). Pod koniec XIV wieku Pawłowice, które zaliczane były w tym okresie do kasztelanii krzywińskiej w dystrykcie ponieckim, znalazły się w powiecie kościańskim, którego księgi ziemskie prowadzone były od roku 1391. W księgach tych w roku 1398 znalazł się pierwszy zapis, z którego wiadomo, jak miał na imię ówczesny właściciel wsi Pawłowice: był nim Maciej z rodu Wyskotów. Przez następne dwadzieścia lat (ostatni raz w 1420) kilkanaście jeszcze razy pojawiał się w księgach sądowych jako uczestnik różnych sporów; później zaś (1427–1429) występowała już tylko jego żona, z czego wysnuć można wniosek, że Maciej Wyskota już nie żył. Z charakteru prowadzonych sporów wynikało, że oprócz samego Macieja, wsią Pawłowice (a także innymi okolicznymi miejscowościami) władali w różnych – zapewne mniejszych – częściach także m.in. jego bracia: Czewlej z Krzemieniewa, Henryk, Lisek i Stroszyn z Mierzejewa, a także inni członkowie rodu Wyskotów.

W Polsce porozbiorowej dawna granica Królestwa Polskiego w okolicach Ponieca i Pawłowic funkcjonowała nadal jako granica pomiędzy prowincjami pruskimi.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa leszczyńskiego.

Zabytki

Lista zabytków chronionych prawem:

• układ przestrzenno-architektoniczny miejscowości;
• kościół parafialny pw. Matki Bożej Śnieżnej z XVI wieku, przebudowany w 1741. W kościele jest pochowany m.in. generał Stanisław Kostka Mielżyński;
• zespół pałacowy Mielżyńskich wraz z parkiem;
• wiatrak koźlak z XIX wieku.

• 
  Kościół parafialny pw. Matki Bożej Śnieżnej
• 
  Pałac hrabiów Mielżyńskich
• 
  Wiatrak koźlak z XIX wieku

Nauka

Od 1951 roku we wsi znajduje się Zakład Doświadczalny Instytutu Zootechniki – Państwowego Instytutu Badawczego. Instytut zajmuje się prowadzeniem badań naukowych, realizacją projektów badawczych, organizacją szkoleń i kursów oraz prowadzeniem prac agrotechnicznych i hodowlanych.

Zakład zajmuje powierzchnię 2017 ha, a jego siedzibą jest pawłowicki pałac.

Oświata

W Pawłowicach znajduje się biblioteka, szkoła podstawowa oraz przedszkole.

Pierwszy budynek szkolny w Pawłowicach

Szkoła w Pawłowicach istnieje od 1809 roku. W początkach swej działalności zajmowała ona budynek przy ulicy Głównej (obecnie ul. Wielkopolska). Mieściły się w nim dwa pomieszczenia do nauki. Aktualnie znajduje się w nim Izba Regionalna oraz filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Krzemieniewie, która istnieje od 1955 roku. Jej księgozbiór liczy 12.286 tomów. W 1894 roku powstał dom z mieszkaniami dla kilku nauczycieli.

Wzrastająca liczba dzieci objętych obowiązkiem szkolnym doprowadziła do utworzenia nowych klas. W 1914 roku skończono budowę kolejnego budynku szkolnego. Powstał on przy cmentarzu i posiadał dwie klasy. Obecnie znajduje się w nim Sala Wiejska. W 1934 szkoła wzbogaciła się o piąta izbę lekcyjną. Mieściła się ona w wyremontowanym domu parafialnym, tzw. „kapelance”.

Dawny budynek szkolny – „kapelanka”

W chwili obecnej jest to budynek mieszkalny oraz częściowo kościelny magazyn.

Po II wojnie światowej, m.in. z powodu założenia w Pawłowicach sierocińca, na potrzeby szkoły zaadaptowano jedną z sal pawłowickiego pałacu.

W 1958 roku zorganizował się w Pawłowicach Komitet Budowy Szkoły, który doprowadził do rozpoczęcia budowy nowego budynku szkolnego, tzw. szkoły tysiąclecia. Prace rozpoczęto 23 lipca 1963 roku, nauczanie w nowej szkole rozpoczęto zaś 18 grudnia 1964 roku. Budynek ten służy do dziś, a swoje placówki znajdują w nim: jedna z pięciu gminnych szkół podstawowych oraz jedno z trzech gminnych gimnazjów. Szkoły posiadają pracownie komputerową, świetlicę i bibliotekę, a przy szkole działa oczyszczalnia ścieków.

W Pawłowicach funkcjonuje także jedno z trzech gminnych przedszkoli.

Religia

W Pawłowicach znajduje się parafialny kościół rzymskokatolicki, cmentarz z kapliczką cmentarną oraz kilkanaście figur i kapliczek.

Pierwszy kościół powstał w Pawłowicach być może już na przełomie XIII i XIV wieku, co mieć mogło związek z osadzeniem wsi na prawie średzkim. Nie wiadomo, kiedy dokładnie powstała parafia w Pawłowicach. Najstarszy zapis o jej istnieniu zachował się z roku 1395, a pierwszym plebanem, którego imię jest znane był Jan, natomiast kolejnym (w latach 1401–1407) – Piotr. Do pawłowickiej parafii już wówczas najprawdopodobniej należały także wsie: Kociugi i Robczysko. Zachowane zapisy wskazują, że w 1410 roku Jan Rydzyński z Czerniny, z rodu Wierzbnów, ufundował nowy kościół drewniany, którego patronami byli: św. Mikołaj i św. Barbara. Kościół ten odbudowany został po raz pierwszy – po przypuszczalnym pożarze – w roku 1440.

Zachowały się zapisy o sporach toczonych przed sądami przez pawłowickiego proboszcza Wawrzyńca z sołtysem (w 1427), z byłym wikariuszem Marcinem i kościelnym Piotrem (w 1428 domagali się zaległych wynagrodzeń). Zapisy te, a także następne [np. z 1459, w którym pawłowicki pleban Mikołaj Czernisz sądził się z karczmarzem Maciejem o pieniądze za zboże, i kolejny (z 1558), w którym proboszcz z Rydzyny sprzeciwił się poznańskiemu biskupowi Andrzejowi Czarnkowskiemu, który przyłączył Nową Wieś do parafii w Pawłowicach (decyzję tę sąd ostatecznie anulował i przywrócił Nową Wieś wraz z należnymi z niej opłatami – meszne, stołowe, świętopietrze – parafii w Rydzynie)], pozwalają na odtworzenie układów miejscowych zależności w tamtych czasach.

W 1701 roku zniszczony budynek kościelny odbudowała Eleonora z Mycielskich Mielżyńska.

Jako że stara świątynia popadała w coraz większa ruinę, w 1597 roku Bartłomiej Pawłowski (według innych dokumentów także Dorota Pawłowska) wystawił murowaną kaplicę pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny Śnieżnej, do której miał zamiar przenieść nabożeństwa. Cel ten został zrealizowany dopiero w 1835 roku, kiedy to odnowiony przez Eleonorę Mielżyńską budynek kościelny został rozebrany.

Pawłowickie kapliczki i figury

Figura świętego Józefa z Dzieciątkiem

Figura Najświętszego Serca Pana Jezusa

kapliczka z rzeźbą Chrystusa Frasobliwego z 1872 roku

kapliczka z figurką Matki Boskiej z 1913 roku

Figura świętej Teresy

Kapliczką z figurą Matki Bożej Niepokalanie Poczętej

Grota z figurą Matki Boskiej

Figura błogosławionej Sancji Szymkowiak

Figura świętego Mateusza

Do tego czasu, od momentu wzniesienia w 1624 roku i konsekracji w 1629 roku kościoła pw. Najświętszej Maryi Panny Śnieżnej, funkcjonowały w Pawłowicach dwa kościoły.

Budynek kościoła wybudowany w 1597, po licznych przebudowach, do dziś spełnia swoją rolę i służy jako kościół parafialny pw. Najświętszej Marii Panny Śnieżnej. Parafia liczy 2420 wiernych mieszkających w Pawłowicach, Kociugach i Robczysku, należy do archidiecezji poznańskiej, dekanat rydzyński.

Nieopodal kościoła mieści się cmentarz, m.in. z grobowcem Maksymiliana Mielżyńskiego oraz cmentarna kapliczka pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego z XIX wieku.

Miejscem modlitw i spotkań wspólnot religijnych są także przydrożne kapliczki i figury świętych. W Pawłowicach znajdują się:

• figura świętego Józefa z Dzieciątkiem pochodząca z 1743 roku
• płaskorzeźba Matki Boskiej Częstochowskiej z XVIII wieku
• około 150-letnia figura Najświętszego Serca Pana Jezusa
• kapliczka z rzeźbą Chrystusa Frasobliwego z 1872 roku
• kapliczka z figurką Matki Boskiej z 1913 roku
• przedwojenna figura świętej Teresy
• kapliczką z figurą Maryi Niepokalanie Poczętej z datą 7.7.1946
• krzyż z figurką Matki Boskiej z lat 50. XX wieku
• figura świętego Antoniego z 1995 roku (pod figurą wmurowano ocalałą część dawnej, ponadstuletniej figury)
• grota w murze kościelnym z figurą Matki Boskiej Królowej Różańca Świętego powstała w 2000 roku
• figura błogosławionej Sancji Szymkowiak poświęcona 6 sierpnia 2007 roku
• figura świętego Mateusza

Sport

Minitor żużlowy

W pawłowickim parku znajduje się, mierzący 200 metrów, minitor żużlowy. Powstał z inicjatywy Stanisława Śmigielskiego na miejscu wysipiska śmieci. Pod okiem twórcy pawłowickiej szkółki żużlowej sportową karierę rozpoczął wicemistrz świata w jeździe na żużlu Jarosław Hampel, medaliści Indywidualnych mistrzostw świata juniorów na żużlu: Rafał Dobrucki, Jarosław Hampel, Paweł Hlib, Robert Miśkowiak, Rafał Okoniewski, oraz tacy żużlowcy jak: Ronnie Jamroży, Adam Kajoch, Krystian Klecha, Łukasz Loman, Michał Łopaczewski, Maciej Piaszczyński czy Piotr Świderski. Przez szereg lat, prócz treningów, na torze odbywały się turnieje żużlowe.

Od 1949 roku w Pawłowicach działa Ludowy Zespół Sportowy, który po pewnym czasie przyjął nazwę „Zootechnik”. W latach 80. XX wieku sekcja piłkarska klubu występowała w czwartej lidze. W 2008 roku doszło do połączenia klubu z Pawłowic z Kłosem Garzyn oraz Piastem Belęcin, w wyniku którego powstał klub GKS Krzemieniewo. Sekcja juniorów starszych tego klubu, jako Zootechnik Pawłowice, rozgrywa swoje mecze na stadionie w Pawłowicach.

Cyklicznie odbywają się: turniej piłkarski oraz bieg terenowy. Obie imprezy organizuje Uczniowski Klub Sportowy „Orlik” Pawłowice.

Przy szkole w Pawłowicach znajduje się hala sportowa, 80-metrowa poliuretanowa bieżnia oraz boisko ze sztuczną nawierzchnią, przy ul. Wielkopolskiej zaś można korzystać z boiska plażowego.

Transport i komunikacja

Dojazd do Pawłowic zapewniony jest dzięki Kolejom Wielkopolskim oraz PKS Leszno Sp. z o.o.

Transport kolejowy przechodzący przez wieś odbywa się na trasie Leszno – Ostrów Wlkp., która jest częścią linii kolejowej nr 14, łączącej stację Łódź Kaliska ze stacją Forst-Baršć.

Pawłowice leżą na drodze przejazdu autobusów kursujących na linii Leszno – Gostyń. We wsi znajdują się trzy przystanki autobusowe.

W niewielkiej odległości od wsi przebiega droga krajowa nr 12, do której dojechać można ulicą Wielkopolską.

Ludzie związani z Pawłowicami

• Bolesław Erzepki – urodzony w Pawłowicach historyk kultury;
• Włodzimierz Kolanowski – polski lotnik, uciekinier ze Stalag Luft III, uczestnik tzw. „Wielkiej ucieczki”;
• Szymon Molenda – polski poeta mieszkający w Pawłowicach.
• Jerzy Ozdowski – urodzony w Pawłowicach, polski ekonomista, polityk, wicemarszałek Sejmu PRL (ur. 1925)

Zobacz też

• Pawłowice (przystanek kolejowy)

Bibliografia

• Jarosław Wawrzyniak, 700 lat Pawłowic – dzieje wsi, parafii, majątku ziemskiego i pałacu Mielżyńskich, Krzemieniewo 2010, wyd. Urząd Gminy Krzemieniewo, ISBN 978-83-908194-1-9.