Giotto di Bondone

włoski malarz i architekt

Giotto di Bondone, właśc. Angiolo di Bondone, zdrobniale Angiolotto (ur. ok. 1266, zm. 8 stycznia 1337 we Florencji) – włoski malarz i architekt, tercjarz franciszkański[1].

Giotto di Bondone
Ilustracja
Giotto. Fragment obrazu Pięciu włoskich artystów pędzla Paolo Uccello w zbiorach Luwru
Data urodzenia

ok. 1266

Data i miejsce śmierci

8 stycznia 1337
Florencja

Narodowość

włoska

Dziedzina sztuki

malarstwo, architektura

Epoka

późny gotyk

Ważne dzieła

Do najważniejszych jego dzieł należą: freski w kaplicy Scrovegnich w Padwie, w kościele Santa Croce we Florencji i w bazylice św. Franciszka w Asyżu.

Życiorys

edytuj

Zgodnie z przekazami Lorenza Ghibertiego i Giorgia Vasariego, Cimabue miał zobaczyć rysunki owiec wykonane przez Giotta, gdy ten był jeszcze młodym pastuszkiem, i przyjąć go do swojego warsztatu. Choć trudno stwierdzić, na ile prawdziwa jest ta legenda, to za fakt uznaje się, iż Cimabue był mistrzem Giotta. Według innej legendy Cimabue wyszedł ze swojej pracowni zostawiając w niej swój obraz. Giotto dla żartu namalował małą muchę na nosie jednej z figur namalowanych przez Cimabue. Po powrocie Cimabue próbował odgonić muchę ze swojego obrazu, ponieważ była namalowana perfekcyjnie i mistrz myślał, że jest prawdziwa[2]. Cimabue w latach 1288–1292 wykonywał freski w bazylice św. Franciszka w Asyżu. Wraz z mistrzem pojawił się i jego uczeń. Przy freskach pracowało wielu artystów m.in. z Rzymu i dzięki temu Giotto mógł zdobyć gruntowne wykształcenie. Utalentowany młody malarz był coraz częściej dopuszczany do pracy przy freskach i dzisiaj badacze wiodą spór o autorstwo poszczególnych malowideł. Z pewnością rola Giotta w malowaniu fresków stopniowo wzrastała, ale przypisywanie mu całości dzieła to uproszczenie wynikające z jego późniejszej sławy.

Niewykluczone, że młody Giotto wraz z mistrzem odbył podróże także do Pizy i Rzymu; przypisuje mu się fragmenty fresków z Bonifacym VIII w bazylice na Lateranie i medaliony z prorokami z Santa Maria Maggiore (ok. 1290). Po powrocie do Florencji Giotto ożenił się z Ciutą di Lapo del Pela. Mieli ośmioro dzieci: czterech synów i cztery córki.

We wczesnym okresie twórczości wykonał niemal 6-metrowy krucyfiks dla kościoła Santa Maria Novella we Florencji, poliptyk z Badii, Madonnę z Dzieciątkiem i Stygmatyzację św. Franciszka.

Według legendy papież Benedykt XI poszukując artystów, wysłał do Giotta posłańca, który zlecił artyście namalowanie jakiegoś dzieła dla papieża, które potwierdzałoby jego kunszt. Giotto namalował jednym ruchem idealny okrąg i wręczył go posłańcowi. Posłaniec myślał, że Giotto kpi z niego, ale papież po zobaczeniu okręgu Giotta zrozumiał, że tylko wspaniały artysta może namalować jednym ruchem idealny okrąg bez żadnych dodatkowych przyrządów. Według jednej z interpretacji okręgi namalowane przez Rembrandta na obrazie Autoportret z dwoma kołami nawiązują do legendy o okręgu Giotta[3].

W latach 1303–1305 Giotto pracował w Padwie, malując freski kaplicy Scrovegnich (dell’Arena). Wówczas po raz pierwszy pojawił się w źródłach pisanych; tym samym te freski to pierwsze chronologicznie dzieło, które bezdyskusyjnie mu przypisano. Kaplica poświęcona jest Marii i Jezusowi. Na ścianach bocznych umieszczono po trzy cykle obrazów, jeden nad drugim. Górny prawy cykl to sześć obrazów z życia Joachima i Anny, rodziców Marii. Górny lewy to sześć obrazów o życiu Marii do momentu Zwiastowania. Środkowy cykl to dwadzieścia dwa obrazy z życia Jezusa, usytuowane po obu stronach kaplicy. Natomiast cykle dolne to alegorie siedmiu cnót (strona prawa) i siedmiu grzechów głównych (strona lewa). Wszystkie cykle wiąże ze sobą fresk Sąd Ostateczny namalowany na ścianie nad wejściem do kaplicy. Freski w prezbiterium kaplicy Scrovegnich powstały po roku 1317 i wykonali je prawdopodobnie uczniowie Giotta.

Giottowi często przypisuje się autorstwo cyklu fresków świętego Franciszka w bazylice św. Franciszka w Asyżu, jednak część badaczy sprzeciwia się tej opinii. Brak jest źródeł, które jednoznacznie potwierdziłyby taką atrybucję (wspominają one tylko, że Giotto pracował w Asyżu albo nawet wymieniają bazylikę pod tym wezwaniem, ale bez podania konkretnego miejsca). Giorgio Vasari w połowie XVI w. jako pierwszy przypisał ten cykl Giottowi i do dziś tę opinię powtarza większość publikacji. Cykl został wykonany w górnym kościele, w dolnym pasie przedstawień. Łącznie namalowanych jest 28 scen, opartych na biografii św. Franciszka Legenda Maior pióra św. Bonawentury.

W latach 1310–1320 Giotto prowadził prace malarskie we florenckiej bazylice Santa Croce, dekorując freskami cztery kaplice. Od roku 1328 pracował w Neapolu na zlecenie Roberta Andegaweńskiego, króla Neapolu. Dekorował freskami kaplicę pałacową i stworzył cykl obrazów Sławni ludzie w wielkiej sali pałacu królewskiego. Po powrocie do Florencji w 1334 roku otrzymał stanowisko nadzorcy budowy miasta i katedry. Zaprojektował dzwonnicę, Ponte Carraia (most na rzece Arno), zmodernizował fortyfikacje.

Do jego uczniów należeli m.in. Taddeo Gaddi i Maso di Banco.

Wkrótce umarł w pełni sławy. Cennino Cennini, włoski malarz i teoretyk malarstwa napisał o nim: sztukę malarską zamienił z greckiej w łacińską i uczynił ją nowoczesną; jego dzieło było doskonalsze niż czyjekolwiek gdziekolwiek indziej. Giottem zachwycali się krytycy i malarze prawie każdej epoki: nazareńczycy, prerafaelici, malarze z Pont-Aven z Gauguinem na czele. Wszyscy doceniali skalę barw, harmonię koloru, zrównoważoną kompozycję i metafizyczny spokój malowanych postaci.

Dzieła artysty

edytuj

Freski

edytuj
Tytuł Wielkość Grafika Tytuł Wielkość Grafika Tytuł Wielkość Grafika
Wypędzenie Joachima z świątyni 200 × 185 cm   Joachim wśród pasterzy   Zwiastowanie św. Annie  
Ofiara Joachima   Sen Joachima   Spotkanie przy Złotej Bramie  
Narodziny Maryi   Ofiarowanie Maryi w świątyni   Konkurenci przynoszą swe różdżki do świątyni  
Czuwanie nad różdżkami   Zaślubiny Maryi   Orszak weselny  
Wysłanie archanioła Gabriela do Maryi   Zwiastowanie    Odwiedziny Elżbiety  
Boże Narodzenie   Pokłon Trzech Króli   Ofiarowanie Jezusa w świątyni  
Ucieczka do Egiptu   Rzeź niewiniątek   Chrystus wśród uczonych  
Chrzest Chrystusa   Wesele w Kanie   Wskrzeszenie Łazarza  
Wjazd do Jerozolimy   Wypędzenie przekupniów ze świątyni   Wręczenie srebrników Judaszowi  
Ostatnia Wieczerza   Chrystus umywa nogi apostołom   Pocałunek Judasza  
Chrystus przed Kajfaszem   Biczowanie Chrystusa   Droga na Golgotę  
Ukrzyżowanie   Opłakiwanie Chrystusa Zmartwychwstanie  
Wniebowstąpienie   Zesłanie Ducha Świętego   Sąd Ostateczny  
Grafika Tytuł Wymiary w cm Grafika Tytuł Wymiary w cm Grafika Tytuł Wymiary w cm
  Roztropność 120×60   Głupota 120×55   Męstwo 120×55
  Niestałość 120×55   Wstrzemięźliwość 120×55   Złość 120×55
  Sprawiedliwość 120×60   Niesprawiedliwość 120×60   Wiara 120×55
  Niewierność 120×55   Dobroczynność 120×55   Zazdrość 120×55
  Nadzieja 120×60   Rozpacz 120×60

Obrazy

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Terziari francescani: Opere e personaggi famosi. www.ofsvialepiave.it. [dostęp 2017-03-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-06)]. (wł.).
  2. Time-Life Books., The world of Giotto, c.1267-1337, [Amsterdam]: Time-Life International (Nederland), 1981, s. 85, ISBN 0-900658-15-0, OCLC 154214130 [dostęp 2020-12-26].
  3. Time-Life Books., The world of Giotto, c.1267-1337, [Amsterdam]: Time-Life International (Nederland), 1981, s. 106, ISBN 0-900658-15-0, OCLC 154214130 [dostęp 2020-12-26].

Bibliografia

edytuj
  • Skubiszewska Maria, Malarstwo Italii w latach 1250–1400, Warszawa 1980.

Linki zewnętrzne

edytuj