Gubernia radomska

Gubernia radomska
Радомская губерния
	gubernia
	1844–1917
	; Gmach Rządu Gubernialnego w Radomiu
	Herb
Państwo	Królestwo Polskie
Siedziba	Radom
Powierzchnia	12 352 km²
Populacja (1910); • liczba ludności	; 1 117 300
• gęstość	92 os./km²
	Szczegółowy podział administracyjny
Liczba powiatów	7
	Położenie na mapie Królestwa Polskiego;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gubernia radomska (ros. Радомская губерния) – jednostka administracyjna w Królestwie Polskim istniejąca w latach 1844–1917. Powstała w wyniku połączenia guberni sandomierskiej oraz guberni kieleckiej.

Gubernia radomska – kolorem jasnozielonym granice z lat 1844–1866, kolorem ciemnozielonym granice po 1866

Herb guberni radomskiej na budynku Kasy Pożyczkowej Przemysłowców Radomskich

Jej stolica mieściła się tak samo jak w czasach guberni sandomierskiej w Radomiu. Gubernia radomska dzieliła się 8 powiatów: kielecki, miechowski, olkuski, opatowski, opoczyński, radomski, sandomierski, stopnicki.

(W czasie powstania styczniowego Rząd Narodowy 28 marca 1863 r. ogłosił Regulamin władz administracyjnych w byłym Królestwie Kongresowym. Według regulaminu zniesiono podział administracyjny na gubernie, a zamiast tego byłe Królestwo Kongresowe podzielono na osiem województw w granicach z 1816 r. Na terenach obejmujących gubernię radomską przywrócono województwo krakowskie, oraz województwo sandomierskie)^[2].

W 1866 z guberni radomskiej wyłączono południowe powiaty, z których na powrót utworzono gubernię kielecką.

Siedziba władz guberni

Siedzibą władz guberni był Pałac Sandomierski – klasycystyczny budynek wzniesiony w latach 1825–1827 według projektu Antonia Corazziego – architekta sprowadzonego w 1819 z Toskanii na prośbę rządu Królestwa Polskiego, a konkretnie dzięki staraniom Stanisława Staszica. Spełniał on rolę reprezentacyjnej siedziby władz aż do upadku Królestwa Kongresowego w 1916 roku.

Podział administracyjny do 1866

Do roku 1866 gubernia liczyła 8 powiatów (ujezdów) i 19 okręgów.

powiat kielecki
- okręg jędrzejowski
- okręg kielecki
powiat miechowski
- okręg miechowski
- okręg proszowicki
- okręg skalbmierski
powiat olkuski
- okręg lelowski
- okręg pilicki
- okręg olkuski
powiat opatowski
- okręg opatowski
- okręg solecki
powiat opoczyński
- okręg konecki
- okręg opoczyński
- okręg szydłowiecki
powiat radomski
- okręg kozienicki
- okręg radomski
powiat sandomierski
- okręg sandomierski
- okręg staszowski
powiat stopnicki
- okręg stopnicki
- okręg szydłowski

Na początku XX wieku gubernia liczyła 7 powiatów:

iłżecki
kozienicki
koński
opatowski
opoczyński
radomski
sandomierski

Podobnie jak w pozostałych guberniach Królestwa Polskiego zmiana ustroju terytorialnego dokonana w końcu lat 60. XIX w. pozbawiła większość miast guberni radomskiej praw miejskich. Status miasta zachowało 11 miejscowości. Poza Radomiem były nimi Końskie, Kozienice, Opatów, Opoczno, Ostrowiec, Przedbórz, Sandomierz, Staszów, Szydłowiec i Zawichost (w 1888 r. prawa miejskie stracił także Zawichost).

Gubernatorzy radomscy

Lp.	Imię i nazwisko, okres życia	Okres zajmowania urzędu
1	Henryk Deboli	1837–1838
2	Aleksy Aleksandrowicz Bochtiejew	1839–1845
3	Edward Białoskórski h. Awdaniec (1799–1881)	1845–1856
4	gen. baron Leoncjusz Opperman	1856–1862
5	Aleksander Ostrowski	1862–1863
6	Stanisław Piątkowski	1863–1864
7	gen. Henryk Konstanty Fanshawe (1822–1886)	1864–1865
8	gen. Dymitrij Gawriłowicz Anuczin (1833–1900)	1865–1879
9	książę Wasilij Michajłowicz Dołgoruki (1840–po 1894)	1880–1883
10	Arkadij Adriejewicz Tołoczanow (1830-1897)	1883-1888
11	Michaił Aleksandrowicz Majlewskij (1835–?)	1888–1895
12	Iwan Grigorjewicz Podgrodnikow (1840–1910)	1895–1899
13	Jewgenij Pawłowicz Szcirowskij	1899–1905
14	Dymitr Iwanowicz Zasiadko (1860–1927)	1906–1915

Administracja kościelna

Odpowiednikiem guberni radomskiej w administracji kościelnej była diecezja sandomierska (później jej nazwę zmieniono na sandomiersko-radomska). Ta jednostka przetrwała w nieznacznie zmienionej postaci aż do reformy struktury diecezjalnej w 1992. Obecnie większa część dawnej diecezji sandomierskiej znajduje się w diecezji radomskiej.

Literatura

Piątkowski, Sebastian: Radom – zarys dziejów miasta. Radom: SKRZR, 2000. ISBN 83-914912-0-X.
Вейнберг, Леонид Борисович: Радомская губерния. [B:] Архангельский, Александр Семёнович и.и. (pед.): Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона. T. 26, c. 95–96. Петербург: издательским обществом Ф. А. Брокгауз – И. А. Ефрон, 1899. [b. ISBN]. (ros.) Wikiteka.
Swajdo, Jarosław: Między Wisłą a Pilicą. Dzieje podziałów administracyjnych w regionie kielecko-radomskim do 1975 roku. Kielce: Agencja „JP”, 2005. ISBN 83-88874-89-6.

Przypisy

↑ Andrzej Gawryszewski: Ludność Polski w XX wieku. Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN, 2005, s. 18. ISBN 83-87954-66-7.
↑ Dorota Lewandowska: Organizacja Narodowa Powstania Styczniowego z lat 1861–1864. Archiwum Główne Akt Dawnych. [dostęp 2016-10-29].

Linki zewnętrzne

[1] Andrzej Gawryszewski: Ludność Polski w XX wieku. Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN, 2005, s. 18. ISBN 83-87954-66-7.

[2] Dorota Lewandowska: Organizacja Narodowa Powstania Styczniowego z lat 1861–1864. Archiwum Główne Akt Dawnych. [dostęp 2016-10-29].

[1]

[2]