Comastoma

rodzaj roślin

Comastoma Toyok.rodzaj roślin zielnych z rodziny goryczkowatych. Obejmuje ok. 18[4]–25[5][6] gatunków. Rośliny te występują w strefie okołobiegunowej i w klimacie umiarkowanym chłodnym półkuli północnej oraz dalej na południu na obszarach górskich sięgając po południowo-zachodnie Stany Zjednoczone, południową Europę i Maroko, Kaukaz i góry Azji Środkowej oraz Himalaje[4]. W Azji rodzaj jest najbardziej zróżnicowany – tylko w Chinach rośnie jedenaście gatunków[7]. Najszerzej rozprzestrzeniona jest goryczuszka lodnikowa Comastoma tenellum rosnąca na północy Ameryki Północnej, Europy i Azji oraz w górach dalej na południu[8]. Jest to też jedyny przedstawiciel rodzaju we florze Polski[9].

Comastoma
Ilustracja
Goryczuszka lodnikowa
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

goryczkowce

Rodzina

goryczkowate

Rodzaj

Comastoma

Nazwa systematyczna
Comastoma (Wettstein) H. Toyokuni
Bot. Mag. (Tokyo) 74: 198. 25 Apr 1961[3][4]
Typ nomenklatoryczny

C. tenellum (Rottbøll) H. Toyokuni[3]

Synonimy
  • Gentiana sect. Comastoma Wettst.
  • Gentiana subg. Gentianella Sect. Endotricha Froel.
  • Gentianella subg. Comastoma (Wettst.) Gill.
  • Lomatogonium sect. Comastoma (Wettst.) Löve & Löve[5]
  • Heteroclita Raf.
  • Monosteria Raf.[4]
Comastoma nanum

Comastoma pedunlulatum jest ważną rośliną leczniczą w medycynie tybetańskiej[10][11].

Morfologia i biologia

edytuj
Pokrój
Rośliny zielne, dwuletnie i byliny[5] z krótkimi kłączami oraz rośliny roczne z korzeniami wiązkowymi[7]. Pędy nagie[5], wzniesione, rozgałęziające się u nasady, rzadko pojedyncze[7].
Liście
Naprzeciwległe, rozmieszczone luźno wzdłuż łodygi lub skupione w rozetę przyziemną[5].
Kwiaty
Pojedyncze na szczycie pędu, szypułkowe, obupłciowe, cztero- lub rzadziej pięciokrotne. Kielich z działkami rozdzielonymi niemal do nasady, bez błony między działkami. Płatki korony zrośnięte dzwonkowato lub rzadziej rurkowato, różnie zabarwione – białe, czerwone, różowe, fioletowe i niebieskie, zawsze bez przydatków między płatkami. Gardziel korony przesłonięta licznymi, frędzlowatymi, niepodzielonymi wyrostkami nitkowatymi lub równowąskimi czy lancetowatymi. Pręciki przyrośnięte nasadami do płatków, u nasady korony obecne są miodniki – rozwijające się parami u nasady każdego płatka. Zalążnia górna, siedząca (brak gynoforu), jednokomorowa, z licznymi zalążkami, znamiona dwa, siedzące na szczycie zalążni lub na szyjce[5].
Owoce
Wielonasienne, pękające od góry torebki. Nasiona jasno- do ciemnobrązowych, kulistawe lub jajowate, zwykłe gładkie, rzadziej łupina siateczkowato urzeźbiona[5].

Systematyka

edytuj
Pozycja systematyczna

Rodzaj z podplemienia Swertiinae, plemienia Gentianeae w obrębie rodziny goryczkowatych (Gentianaceae) z rzędu goryczkowców (Gentianales)[2][12].

Gatunki tu zaliczane wyodrębniane były tradycyjnie w randze sekcji lub podrodzaju Comastoma w obrębie rodzajów goryczka Gentiana (w jego szerokim ujęciu), goryczuszka Gentianella i Lomatogonium[5]. Relacje i w efekcie propozycje podziałów taksonomicznych w obrębie szeroko ujmowanych rodzajów Gentiana i Gentianella są przedmiotem licznych publikacji wydawanych w końcu XX wieku i pierwszych dekadach XXI. Analizy molekularne, morfologiczne i rozwoju embrionalnego wskazywały na monofiletyzm Comastoma, ale sytuowały rodzaj rozmaicie – bliżej Gentianella lub Lomatogonium. Analizy DNA plastydowego pozwoliły sprecyzować relacje filogenetyczne i datować istotne momenty ewolucji tej grupy rodzajów. Gatunki z rodzaju Comastoma tworzą klad siostrzany względem dwóch gatunków Lomatogonium. Grupa ta jest siostrzana względem reszty gatunków Lomatogonium (co oznacza, że rodzaj ten jest najwyraźniej parafiletyczny). Oddzielenie się linii rozwojowych Comastoma i Lomatogonium nastąpiło 7,71 miliona lat temu, zaś ostatni wspólny przodek grupy koronnej rodzaju żył 4,19 miliona lat temu[10].

Relacje filogenetyczne w obrębie podplemienia Swertiinae[10]
Swertiinae


Tripterospermum



Gentianagoryczka





Gentianopsis




Halenia




Swertianiebielistka




Gentianellagoryczuszka




Lomatogonium



Comastoma








Wykaz gatunków[4]

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2022-08-15] (ang.).
  2. a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-08-15] (ang.).
  3. a b Comastoma. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian, National Museum of Natural History. [dostęp 2022-08-15].
  4. a b c d e Comastoma Toyok.. [w:] Plants of the World Online [on-line]. Royal Botanic Gardens Kew. [dostęp 2022-08-15].
  5. a b c d e f g h Saood Omer: Comastoma Toyokuni. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-08-15].
  6. David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 221, DOI10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. a b c Comastoma (Wettstein) Toyokuni. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-08-15].
  8. S.G. Aiken, M.J. Dallwitz, L.L. Consaul i in.: Comastoma tenellum (Rottb.) Toyok.. [w:] Flora of the Canadian Arctic Archipelago [on-line]. [dostęp 2022-08-15].
  9. Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 88, ISBN 978-83-62975-45-7.
  10. a b c Yu Zhang, Jingya Yu, Mingze Xia, Xiaofeng Chi, Gulzar Khan, Shilong Chen, Faqi Zhang. Plastome sequencing reveals phylogenetic relationships among Comastoma and related taxa (Gentianaceae) from the Qinghai–Tibetan Plateau. „Ecology and Evolution”. 11, 22, s. 16034-16046, 2021. DOI: 10.1002/ece3.8274. 
  11. Li Tang i in.. Two new compounds from Comastoma pedunlulatum. „Journal of Asian Natural Products Research”. 13, 10, s. 895-900, 2011. DOI: 10.1080/10286020.2011.598859. 
  12. Genus Comastoma (Wettst.) Toyok.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-08-15].