Wikipedia

Charles Aznavour

francuski piosenkarz i kompozytor pochodzenia ormiańskiego

Charles Aznavour, właśc. Szahnur Waghinak Aznawurian (orm. Շահնուր Վաղինակ Ազնավուրյան[1]; ur. 22 maja 1924 w Paryżu, zm. 1 października 2018 w Mouriès[2]) – francuski piosenkarz, kompozytor, autor tekstów piosenek i aktor filmowy pochodzenia ormiańskiego.

Charles Aznavour
Ilustracja
Charles Aznavour (1963)
Imię i nazwisko

Szahnur Waghinak Aznawurian

Data i miejsce urodzenia

22 maja 1924
Paryż

Data i miejsce śmierci

1 października 2018
Mouriès

Zawód

kompozytor, piosenkarz, aktor filmowy

Współmałżonek

Micheline Rugel
Evelyne Plessis
Ulla Thorsell

Odznaczenia
Komandor Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Order Kanady – Oficer (Officer) Bohater Armenii
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Był niewysokiego wzrostu, obdarzony charakterystycznym głosem[3]. W drugiej połowie XX wieku stał się jedną z najbardziej rozpoznawalnych postaci światowej muzyki rozrywkowej. Skomponował około 1000 piosenek (w tym ok. 150 do tekstów po angielsku, 100 po włosku, 70 po hiszpańsku i 50 po niemiecku), przy czym tematem jego piosenek była na ogół miłość. Sprzedał ponad 200 milionów płyt na całym świecie[4]. Mówił i śpiewał w wielu językach: po francusku, angielsku, włosku, neapolitańsku, hiszpańsku, niemiecku, rosyjsku, portugalsku i ormiańsku. W tym ostatnim języku nagrał XVIII-wieczną pieśń poety Sajat-Nowy. Piosenka „Que c’est triste Venise” (pol. Jakże smutna jest Wenecja) została przez niego zaśpiewana w rekordowej liczbie wersji: włoskiej („Com'è triste Venezia”), hiszpańskiej („Venecia sin ti”), angielskiej („How Sad Venice Can Be”) i niemieckiej („Venedig im Grau”). Współpracował m.in. z Fredem Astaire’em, Shirley Bassey, Andreą Bocellim, José Carrerasem, Rayem Charlesem, Bingiem Crosby, Bobem Dylanem, Julio Iglesiasem, Mireille Mathieu, Luciano Pavarottim, Plácido Domingo i Sissel Kyrkjebø.

Wystąpił w ponad 60 filmach. Bywał nazywany „francuskim Frankiem Sinatrą”.

Życiorys

edytuj

Rodzina

edytuj

Urodził się 22 maja 1924 w klinice Tarnier w Paryżu jako syn ormiańskich emigrantów; ojciec, Mikajel Aznawurian, urodził się w Machaczkale, a matka, Knar Bagdassarian z domu Adapazari – w Turcji[5]. Oboje rodzice z powodu ludobójstwa Ormian musieli uciekać ze swoich krajów[6], tymczasowo zatrzymali się we Francji, gdzie urodził się im syn[7][8]. Miał starszą siostrę, Aidę[9].

Kariera artystyczna

edytuj

Początki

edytuj

Dorastał w rodzinie o artystycznych tradycjach – matka była aktorką i grała na fortepianie, a ojciec, pracujący w restauracjach i kawiarniach, przejawiał umiejętności wokalne i śpiewał m.in. na balach środowisk emigracyjnych[10]. W dzieciństwie uczył się grać na pianinie i skrzypcach, później grał także na kontrabasie[11]. Uczęszczał do szkoły o profilu teatralnym, a następnie do klasy obsługi radiowej marynarki handlowej w szkole TSF[12]. Zachwycony teatrem, zapragnął występów na scenie[13]. W grudniu 1933 został tancerzem teatru Petit Monde, później występował także jako aktor w lokalnych teatrach, m.in. zagrać postać Siki w spektaklu Ericha Kästnera Emil i detektywi, Henryka z Navarry w sztuce Edouarda Bourdet Margot w Teatrze Marigny, ministranta w przedstawieniu Williama Szekspira Wiele hałasu o nic w Théâtre de la Madeleine oraz jedną z ról w spektaklu Victora Margueritte Dziecko w Teatrze Odéon[14]. Poza tym grał na metalofonie w dziecięcej trupie „Cigalounettes” na koncertach Pierre’a Priora[15].

Od drugiej połowy lat 30. występował w trupach rewiowych, m.in. w rewii Henri Varna Ça c’est Marseille w Alcazar (w latach 1936–1937)[16]. Śpiewał w kabarecie Jockey, w którym wykonywał m.in. swój pierwszy autorski utwór – „Y’a des hiboux dans le beffrot” z tekstem Jacques’a Jima[17]. Zagrał też w kilku filmach[8]: La Guerre des gosses (1936) Jacquesa Daroya i Les Disparus de Saint-Agil (1938) Christiana-Jacque’a[18].

Lata 40. i 50.

edytuj
 
Aznavour (1942)

W wieku młodzieńczym nawiązał współpracę z Pierre’em Roche’em, z którym przez kolejne osiem lat pisał piosenki (dla siebie oraz innych wykonawców) i grał koncerty (m.in. w klubach nocnych); w repertuarze, oprócz autorskich utworów, początkowo mieli także numery Johnny’ego Hessa, Charles’a Treneta, Georges’a Ulmera i Édith Piaf[19]. Piaf w 1946 zaprosiła duet na swoje tournée po północnej Francji i Szwajcarii, a następnie po Belgii[20]. Dzięki rekomendacji artystki, w 1948 zagrali serię koncertów w Kanadzie (m.in. w klubie „Faisan Doré” w Montrealu) i USA (zawarli kontrakt na kilka tygodni występów w Café Society Down Town w Nowym Jorku)[21]. W trakcie ponad dwóch lat pobytu w Montrealu kontynuowali występowanie w duecie, m.in. grali koncerty z Rogerem Baulu[22].

W 1952 Aznavour powrócił do Francji sam, gdyż Roche pozostał w Kanadzie z nowo poślubioną żoną, Jocelyne Deslongchamps[23]. Wkrótce wrócił do grania koncertów, m.in. w klubie nocnym „Crazy Horse” i lokalu „Chez Patachou”, pisał także piosenki dla innych wykonawców[24]. Z czasem odnowił kontakt z Édith Piaf, z którą odbył trasę koncertową po Francji[25]. Rozpoczął także współpracę z Gilbertem Bécaud, z którym napisał kilka piosenek, m.in. „Viens”, „Méqué méqué”, „Terre nouvelle”, „C’est merveilleux l’amour” i „La ville”[26]. Występował m.in. w sali widowiskowej Pacra oraz w kilku kabaretach Rive Gauche[27]. Grał w przedstawieniu Trzy nutki, z którym odbył trasę koncertową po Maroku[28]. Po powrocie z trasy podpisał kontrakt gwiazdorski na występy w Moulin Rouge, następnie zaczął występować w Olympii, a później – w teatrze Alhambra[29].

 
Aznavour (1956)

Po zakończeniu kontraktów ruszył w samodzielną trasę koncertową po Francji, na której akompaniował mu Jean Leccia[30]. Recenzenci krytykowali Aznavoura za jego „przyćmiony” i ”łamiący się” głos, ale także niski wzrost (161 cm) i sposób bycia na scenie[31]. Mimo to jego piosenki z czasem coraz bardziej podobały się publiczności, dzięki czemu w drugiej połowie lat 50. Aznavour zaczął liczyć się na muzycznej scenie Francji[32][33]. W 1957 wyruszył – z braćmi Rabbath jako zespołem akompaniującym – w międzynarodową trasę koncertową, która obejmowała występy w Portugalii, Tunezji, Maroko, Algierii, Grecji, Belgii, Szwajcarii, Hiszpanii, Egipcie i Libanie[34]. W tym samym roku nawiązał współpracę z Georgesem Garvarentzem, który w kolejnych latach skomponował dla niego piosenki: „Paris au mois d’aout”, „Non je n’ai rien oublié”, „Et pourtant”, „Les plaisirs démodés” i „Ave Maria”[35].

W drugiej połowie lat 50. zagrał w kilku filmach, m.in. w dramacie psychologicznym Georges’a Frange’a Głową o mur (La tête contre les murs, 1958)[36], za występ w którym otrzymał nagrodę dla najlepszego aktora roku[8].

Lata 60.

edytuj

W latach 60. ugruntował swoją popularność we Francji, w Europie i na świecie. Na początku dekady wyruszył w kolejną światową trasę koncertową, w ramach której wystąpił w Hiszpanii, Francji, Szwajcarii, Belgii, Holandii i ZSRR l[37]. Przy okazji koncertów w ZSRR odwiedził ojczyznę przodków i jej stolicę[38]. W 1962 powrócił do występów w teatrze Alhambra[39]. W 1963 zagrał, przychylnie oceniony przez prasę, koncert w prestiżowej nowojorskiej Carnegie Hall, a następnie odbył trasę koncertową po USA, w którym ruszył także w następnym roku[40]. W 1964 zagrał koncert w Hali Sportowej „Wisły” w Krakowie[41].

W międzyczasie kontynuował karierę aktorską, występując m.in. w filmach: Strzelajcie do pianisty (Tirez sur le pianiste, 1961) François Truffauta, Le Passae du Rhin (1961) André Cayatte’a, Taksówka do Tobruku (Un taxi pour Tobrouk, 1961) Denysa de la Patellière’a i Le rat d’Amérique (1962) Jean-Gabriela Albicocco[42].

Po powrocie do Francji w 1965 dał serię koncertów One Man Show w Olympii i w ciągu 12 tygodni przy pełnej widowni wykonywał 30 piosenek. W tym samym roku wystąpił w musicalu Monsieur Carnaval oraz wylansował przebój „La bohême”[8]. W 1966 odbył tournée po Kanadzie i Antylach Francuskich. W tym samym roku odnotował sprzedaż przeboju „La mamma w liczbie ponad 1 mln egzemplarzy we Francji[32]. Pod koniec lat 60. ponownie zagrał serię koncertów w Olympii. W 1969 otrzymał nagrodę od Association of American Songwriters and Composers oraz medal La Médaille Vermeil w Paryżu za piosenkę „Hier encore”[8].

Lata 70.

edytuj

Rok 1970 rozpoczął się od koncertów w USA, w tym na Broadwayu. Na początku 1971 wrócił do Paryża i zagrał koncert w Olympii. Kilka miesięcy później we Włoszech dostał nagrodę Złotego Lwa na Festiwalu Filmowym w Wenecji za włoską wersję piosenki „Mourir d’aimer”[8].

W tym okresie urozmaicił swój repertuar oraz zainteresował się tematyką społeczną i obyczajową, i tak: w „Le temps des loups” poruszył temat przemocy w miastach, w „Mourir d’aimer” – Faits divers, a w „Comme ils disent” – homoseksualizmu. Zaczął też pisać pamiętniki, które zostały wydane w USA jako Aznavour par Aznavour. W 1972 dał kolejną serię występów w Olympii, wylansował utwór „Les plaisirs démodés” i wystawił premierowo operetkę Douchka, którą napisał wspólnie ze szwagrem, kompozytorem Georges’em Garvarentzem[8].

W 1974 odniósł sukces w Wielkiej Brytanii z singlem „She”, który dotarł do pierwszego miejsca na liście przebojów i zyskał certyfikat platynowej płyty. W 1975 napisał balladę „Ils sont tombés” dla uczczenia 60. rocznicy ludobójstwa Ormian. Pod koniec dekady wystąpił w dramacie Volkera Schlöndorffa Blaszany bębenek (Die Blechtrommel, 1979), nagrodzonym Złotą Palmą na 32. MFF w Cannes[8].

Lata 80.

edytuj
 
Aznavour (1980)

W 1983 zerwał współpracę z wytwórnią Barclay. Dwa lata później podpisał kontrakt z wytwórnią Trema, która obiecała wznowić jego wczesne albumy. W 1984 zagrał recital podczas 21. Międzynarodowego Festiwalu Piosenki w Sopocie[41]. W 1986 po raz pierwszy napisał scenariusz filmowy – do filmu Paula Boujenaha Yiddish Connection, w którym zagrał także jedną z głównych ról. W 1986 zasiadł w jury konkursu głównego na 39. MFF w Cannes.

W 1987 odbył trasę koncertową po USA z amerykańską piosenkarką Pią Zadorą, a następnie wystąpił w paryskim Palais des Congrès i odbył tournée po Francji. W 1988 ponownie wystąpił w Palais des Congrès. Po tragicznym trzęsieniu ziemi w Armenii w 1988 zainicjował akcję charytatywną Aznavour for Armenia[43]. Następnie – razem z Georges’em Garvarentzem – napisał singiel charytatywny „Pour toi Arménie”, nagrany przez grupę kilkudziesięciu francuskich artystów, który utrzymywał się na francuskiej liście przebojów przez 18 tygodni i rozszedł się w nakładzie ponad 1 mln egzemplarzy[8]. Aznavour doczekał się własnego pomnika w Giumri[44] i placu własnego imienia w centrum Erywania.

Lata 90.

edytuj
 
Aznavour (1999)

W 1995 został mianowany Ambasadorem i Stałym Przedstawicielem Armenii przy UNESCO. Był również członkiem organizacji charytatywnej Armenia Fund, która od 1992 przekazała ponad 150 milionów dolarów na pomoc humanitarną i rozwój infrastruktury w Armenii.

8 lutego 1997[45] otrzymał Cezara Honorowego, nagrodę przyznawaną przez francuską Akademię Sztuki i Techniki Filmowej[46]. 12 lipca tego samego roku na festiwalu w Montreux świętował 50. rocznicę swojej działalności w show-businessie. 15 września został odznaczony przez prezydenta Francji Jacques’a Chiraca orderem Legii Honorowej[8].

Lata 2000.

edytuj

W 2000 w plebiscycie „Times Magazine” i stacji telewizyjnej CNN został wybrany pieśniarzem stulecia[44]. W 2001 zaśpiewał „Ave Maria” podczas wizyty papieża Jana Pawła II w Armenii[44]. We wrześniu 2003 nakładem wydawnictwa Flammarion opublikował pamiętniki pt. Le temps des avants[47]. W 2004 za działalność humanitarną otrzymał tytuł „Narodowego Bohatera” Armenii, tj. najwyższe odznaczenie państwowe tego kraju.

 
Aznavour (2007)

Jesienią 2006 rozpoczął pożegnalną trasę koncertową po świecie, którą – jak zapowiadał – chciałby zakończyć w 2010. Najpierw wystąpił w USA i Kanadzie, zbierając pozytywne recenzje[8]. We wrześniu zagrał koncert w Erywaniu, gdzie wśród audytorium znaleźli się m.in. były prezydent Armenii Robert Koczarian i prezydent Francji Jacques Chirac, który wówczas składał wizytę w Armenii. Następnie, już we Francji, zainaugurował sezon kulturalny Arménie mon amie. W tym samym roku udał się w podróż na Kubę, gdzie razem z miejscowym muzykiem Chucho Valdésem nagrał album pt. Colore Ma Vie, który zaprezentował na koncercie w Moskwie w kwietniu 2007[8]. Również w 2007 zagrał koncerty w Japonii i Azji oraz wziął udział w Vieilles Charrues Festival. W drugiej połowie 2007 kontynuował występy w Paryżu, gdzie dał ponad 20 przedstawień w Palais des Congrès. Następnie udał się na tournée po Belgii, Holandii i Francji. Również w 2007 wydał album pt. Forever Cool (Capitol/EMI), na którym m.in. zaśpiewał „Everybody Loves Somebody Sometimes” w duecie z głosem Deana Martina.

18 stycznia 2008 wystąpił jako gość muzyczny w jednym z odcinków reality show Star Academy, w którym zaśpiewał swój przebój „Emmenez-moi” z Jérémy Chapronem. Od lutego 2008 pełnił funkcję ambasadora Armenii w Szwajcarii, co zaproponowano mu w związku z jego zasługami dla ojczyzny[48]. Również w lutym 2008 odbył tournée po Portugalii, a wiosną udał się w długą trasę koncertową po Ameryce Południowej (Argentyna, Brazylia, Chile i Urugwaj). Latem występował w Quebecu, a jesienią powrócił z koncertami do Ameryki Południowej. W grudniu 2008 wydał album pt. Duos, na który nagrał piosenki w duetach z zaprzyjaźnionymi artystami i przyjaciółmi, takimi jakCéline Dion, Laura Pausini, Liza Minnelli, Nana Muschuri, Carole King, Dean Martin, Paul Anka, Josh Groban, Bryan Ferry i Elton John.

5 lipca 2008 został odznaczony Orderem Kanady, a następnego dnia dał koncert na Polu Bitwy o Quebec w ramach uroczystości 400-lecia założenia miasta Quebec. 26 grudnia 2008 prezydent Armenii Serż Sarkisjan podpisał dekret o nadaniu ormiańskiego obywatelstwa Aznavourowi w uznaniu m.in. jego zasług dla narodu ormiańskiego[49].

 
Aznavour (2014)

W styczniu 2010 wraz z senegalskim piosenkarzem Youssou N’Dour i ponad 40 gwiazdami francuskiej estrady nagrał teledysk „1 geste pour Haïti chérie” w geście pomocy dla ofiar katastrofalnego trzęsienia ziemi na Haiti[50].

W maju 2014 zagrał w Erywaniu koncert z okazji swoich 90. urodzin.

Wpływ na popkulturę

edytuj

Jack Jones w 1974 nagrał album pt. Write Me a Love Song, Charlie z kompozycjami Aznavoura.

Elvis Costello nagrał swoją interpretację piosenki Aznavoura „She” na ścieżkę dźwiękową do filmu Notting Hill. Covery piosenek Aznavoura nagrali także m.in.: Ray Charles („La Mamma”), Fred Astaire („Les plaisirs démodés0 w 1976) i Bing Crosby („Hier encore” w 1977). Tenor Plácido Domingo, jeden z przyjaciół i współpracowników Aznavoura, często wykonywał jego utwory (studyjny program Les bateaux sont partis z 1985, kilkakrotne wykonanie „Ave Maria” w 1994).

Życie prywatne

edytuj
 
Aznavour z córką Katią (2014)

W 1946 ożenił się z Micheline Rugel Fromentin[51], z którą miał dwoje dzieci: córkę Sédę-Patricię (ur. 1947) i syna Charles’a (ur. 1952)[8]. Z pozamałżeńskiego romansu z tancerką Arlette Bordais miał syna, Patricka (1951–1976)[52]. W 1956 ożenił się z Evelyne Plessis, z którą miał syna Patricka (ur. 1956)[8]. 11 stycznia 1967 ożenił siś z Ullą Thorsell w City Hall w Las Vegas, a 12 stycznia 1968 wziął z nią ślub kościelny w kościele ormiańskim w Paryżu[53]. Mieli córkę Katię (ur. 1969) i synów: Mishę (ur. 1971) i Nicolasa (ur. 1977)[54].

Mieszkał w Saint-Sulpice niedaleko Lozanny, a w miesiącach letnich – w Mouriès w Prowansji[55].

Zmarł 1 października 2018. 5 października 2018 miał miejsce narodowy hołd dla piosenkarza na dziedzińcu Pałacu Inwalidów w Paryżu, w obecności prezydenta Francji Emmanuela Macrona i premiera Armenii Nikola Paszyniana. Dzień później, po nabożeństwie żałobnym w katedrze ormiańskiej św. Jana Baptysty w Paryżu, został pochowany na cmentarzu w Montfort-l’Amaury w rodzinnym grobie[potrzebny przypis].

Dyskografia

edytuj
albumy studyjne[56]
  • 1960 Je m’voyais déjà (EMI)
  • 1961 Il faut savoir (EMI)
  • 1963 La mamma (EMI)
  • 1963 Qui? (EMI)
  • 1964 Hier encore (EMI)
  • 1965 Aznavour 65 (EMI)
  • 1966 De t’avoir aimée (EMI)
  • 1966 La Bohème (EMI)
  • 1967 Entre deux rêves (EMI)
  • 1971 Idiote je t’aime (EMI)
  • 1978 Je n’ai pas vu le temps passer (EMI)
  • 1992 Aznavour 92 (Tréma)
  • 1994 Toi et moi (Dom)
  • 1997 Plus bleu... (EMI)
  • 1998 Jazznavour (EMI)
  • 2000 Aznavour 2000 (EMI)
  • 2003 Je voyage (EMI)
  • 2005 Insolitement vôtre (Capitol/EMI)
  • 2007 Colore ma vie (EMI/Odeon)
  • 2008 Duos (Capitol/EMI)
  • 2009 Charles Aznavour and The Clayton Hamilton Jazz Orchestra (Capitol/EMI)
  • 2011 Toujours (EMI)
  • 2015 Encores (Barclay)

Filmografia

edytuj
  • La Guerre des gosses (1936)
  • Les Disparus de Saint-Agil (1938)
  • Adieu, chérie (1945)
  • Dans la vie tout s'arrange (1949)
  • Une gosse sensass (1957) – piosenkarz
  • C'est arrivé à 36 chandelles (1957)
  • Paris Music-Hall (1957) – Charles
  • Pourquoi viens-tu si tard? (1958) – tancerz
  • La Tête contre les murs (1959) – Heurtevent
  • Le Testament d'Orphée (1959)
  • Les Dragueurs (1959) – Joseph Bouvier
  • Le Passage du Rhin (1960) – Roger
  • Tirez sur le pianiste (1960) – Charlie Kohler/Édouard Saroyan
  • Horace 62 (1960) – Horace Fabiani
  • Les lions sont lâchés (1961) – Charles
  • Les Petits Matins (1961)
  • Un taxi pour Tobrouk (1961) – Samuel Goldmann
  • Le Diable et les dix commanderments (1962)
  • Les Quatre vérités (1962) – Charles
  • Le Rat d'Amérique (1962) – Charles
  • Pourquoi Paris (1962)
  • Tempo di Roma (1962) – Marcello
  • Les Vierges (1963) – Berthet
  • Cherchez l'idole (1964) – Aznavour
  • Thomas l'imposteur (1964)
  • Alta infedeltà (1964) – Giulio
  • La Métamorphose des cloportes (1965) – Edmond
  • Paris au mois d'août (1966) – Henri Plantin
  • Thomas l'imposteur (1965)
  • Le Facteur s'en va-t-en guerre (1966) – Thibon
  • Candy (1968) – Hunchback juggler
  • Caroline chérie (1968) – Postillon
  • L'Amour (1970) – prezenter
  • Le Temps des loups (1969) – inspektor
  • The Adventurers (1970) – Marcel Campion
  • The Games (1970) – Pavel Vendek
  • Un beau monstre (1971) – inspektor Leroy
  • La Part des lions (1971) – Éric Chambon
  • Les Intrus (1971) – Charles Bernard
  • The Blockhouse (1972) – Visconti
  • I nie było już nikogo (Dix Petits Nègres, 1974) – Michel Raven
  • Mieszczańskie szaleństwa (Folies bourgeoises, 1976) – Dr. Lartigue
  • Intervenion Delta (1976) – inspektor Nikolidis
  • Ciao, les mecs! (1979)
  • Blaszany bębenek (Die Blechtrommel, 1979) – Sigismund Markus
  • Qu'est-ce qui fait courir David? (1982) – Léon, ojciec Davida
  • Édith et Marcel (1982)
  • La Montagne magique (1982) – Naphta
  • Les Fantômes du chapelier (1982) – Kachoudas
  • Une Jeunesse (1982) – Bellun
  • Viva la vie! (1983) – Édouard Takvorian
  • Yiddish Connection (1986) – Aaron Rapoport
  • Mangeclous (1988) – Jérémie
  • Les Années campagne (1991) – dziadek
  • Il Maestro (1992) – Romualdi
  • Pondichéry, dernier comptoir des Indes (1997) – Léo Bauman
  • Le Comédien (1997) – Monsieur Maillard
  • Laguna (1998)
  • Ararat (2002) – Edward Saroyan
  • Le Père Goriot (2004) – Jean-Joachim Goriot
  • Ennemis publics (2005)
  • The Colonel (2006) – Père Rossi

Książki

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Pisownia nazwiska w alfabecie ormiańskim: Armeniapedia.org: Charles Aznavour. [dostęp 2010-02-04]. (orm.).
  2. ↑ Charles Aznavour, Enduring French Singer of Global Fame, Dies at 94. nytimes.com. [dostęp 2018-10-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-01)]. (ang.).
  3. ↑ New York Times: Aznavour, The Last Chanteur. [dostęp 2010-02-04]. (ang.).
  4. ↑ universalmusic.fr: “Aznavour, Sa jeunesse”: l’hommage de la jeune génération. 2014-11-24. [dostęp 2015-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-28)]. (fr.).
  5. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 3–4, 9, 14.
  6. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 6–8.
  7. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 12–14.
  8. ↑ a b c d e f g h i j k l m n RFI Musique: Charles Aznavour. [dostęp 2010-02-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-02-10)]. (ang.).
  9. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 6, 11.
  10. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 9–10, 19–20, 26, 44, 47.
  11. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 82, 218.
  12. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 26, 49.
  13. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 23.
  14. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 27–31, 33.
  15. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 31–33.
  16. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 43, 59.
  17. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 60.
  18. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 283.
  19. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 64–65, 70.
  20. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 87, 92–95.
  21. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 113–114, 118–121.
  22. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 125.
  23. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 126.
  24. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 128–133.
  25. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 139–141.
  26. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 138–139.
  27. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 148–149, 159.
  28. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 157–158.
  29. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 158–161, 175–177.
  30. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 162, 164.
  31. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 2, 158, 223.
  32. ↑ a b Dariusz Michalski: Z piosenką dookoła świata. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1990, s. 136. ISBN 83-214-0671-8.
  33. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 220.
  34. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 171–172.
  35. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 218–219.
  36. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 183–184.
  37. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 208.
  38. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 201–205.
  39. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 189.
  40. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 208–211.
  41. ↑ a b Aznavour 2005 ↓, s. VII.
  42. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 184, 283–284.
  43. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 264.
  44. ↑ a b c Aznavour 2005 ↓, s. IX.
  45. ↑ Dates, les lieux et les diffuseurs. [dostęp 2018-10-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-26)].
  46. ↑ Palmarès par recherche – Académie des Arts et Techniques du Cinéma [online], academie-cinema.org [dostęp 2018-10-04] [zarchiwizowane z adresu 2018-10-05].
  47. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. VIII.
  48. ↑ Google.com: Singer Aznavour named Armenian ambassador to Switzerland. [dostęp 2010-02-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-03-11)]. (ang.).
  49. ↑ New York Times: Aznavour Granted Armenian Citizenship. [dostęp 2010-02-04]. (ang.).
  50. ↑ Google.com: French music stars mobilise for Haiti. [dostęp 2010-02-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-23)]. (ang.).
  51. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 68.
  52. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 143–144.
  53. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 234–235.
  54. ↑ Aznavour 2005 ↓, s. 237–238.
  55. ↑ Charles Aznavour s’installe à St-Sulpice. [dostęp 2014-06-27]. (niem.).
  56. ↑ Charles Aznavour – Biographie, discographie et fiche artiste – RFI Musique [online], rfimusique.com [dostęp 2017-11-22] (fr.).

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Charles_Aznavour&oldid=75069457”