Wikipedia

Alina Janowska

polska aktorka

Alina Maria Janowska-Zabłocka, primo voto Borecka (ur. 16 kwietnia 1923 w Warszawie, zm. 13 listopada 2017[1] tamże[2]) – polska aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna, łączniczka dowództwa batalionu „Kiliński” w powstaniu warszawskim.

Alina Janowska
Ilustracja
Alina Janowska podczas obchodów 66. rocznicy wybuchu powstania warszawskiego (2010)
Imię i nazwisko

Alina Maria Janowska-Zabłocka; wcześniej Alina Maria Janowska-Borecka

Data i miejsce urodzenia

16 kwietnia 1923
Warszawa

Data i miejsce śmierci

13 listopada 2017
Warszawa

Zawód

aktorka

Współmałżonek

Andrzej Borecki
(1954–1963; rozwód)
Wojciech Zabłocki
(1963–2017; jej śmierć)

Lata aktywności

1943–2013

Zespół artystyczny
Teatr Syrena (1952–1955; 1960–1965)
Teatr Buffo (1956–1960)
Teatr Komedia w Warszawie (1966–1980)
Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Partyzancki Krzyż Armii Krajowej Warszawski Krzyż Powstańczy Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Order Uśmiechu Odznaka Honorowa Za Zasługi dla Ochrony Praw Dziecka
Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (złota)
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Życiorys

edytuj
 
Janowska na okładce dwutygodnika „Film” (nr 39, 1948)
 
Janowska w filmie Zakazane piosenki (1946)
 
Janowska na festiwalu filmowym w Gdyni (2009)
 
Grób Aliny Janowskiej i Wojciecha Zabłockiego w Alei Zasłużonych na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Pochodziła z rodziny ziemiańskiej, była córką Stanisława i Marceliny Janowskich[3]. Ojciec, z wykształcenia inżynier rolnik[4], był adiutantem generała Józefa Dowbor-Muśnickiego. Matka, Marcelina Rymkiewiczówna, z wykształcenia śpiewaczka operetkowa[4], porzuciła obiecującą karierę dla męża i rodziny[5]. Jej stryj, Bohdan Janowski, oficer i dziedzic majątku Janowskich Polany II[6] koło Wiszniewa, zginął w Katyniu. Dzieciństwo spędziła m.in. w Berdówce, Brodach pod Kalwarią Zebrzydowską, Miętnem koło Garwolina i Żyrowicach[7]. W młodości trenowała łyżwiarstwo i taniec[8]. Na przełomie 1939 i 1940 została osadzona wraz z matką i bratem w obozie jenieckim Stalag I B Hohenstein pod Olsztynkiem[9]. Została uratowana przed wywozem na roboty do Niemiec i przydzielona do prac w ogrodach pałacu w Wilanowie[10].

Aresztowana w nocy z 23 na 24 kwietnia 1942, została oskarżona o współpracę z podziemiem i pomoc rodzinie żydowskiej. Przez siedem miesięcy była więziona na Pawiaku w Warszawie. Wielokrotnie była przesłuchiwana w siedzibie Gestapo przy al. Jana Chrystiana Szucha 25. 6 listopada została zwolniona i jednocześnie uratowana przed wywozem do Oświęcimia[11]. Wzięła udział w powstaniu warszawskim, przyłączając się do niego pierwszego dnia powstania, 1 sierpnia. Była łączniczką dowództwa batalionu „Kiliński”, pod pseudonimem „Alina” (nieformalnie „Setka” – z uwagi na to, że można było na nią liczyć w 100%[12])[13], na służbie pozostawała aż do 4 października 1944. Po upadku powstania i wyjściu z Warszawy przedostała się do rodziców w Tworkach.

Swój pierwszy występ dała w 1943 w Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie; zapowiadał ją Jerzy Waldorff[14][15]. Po wojnie trafiła do łódzkiego Teatru Syrena[16], grała w kabarecie Gong. Wypatrzona w Syrenie przez asystenta reżysera Leonarda Buczkowskiego, znalazła się na planie Zakazanych piosenek (1946), w których wykonała utwór „Czerwone jabłuszko”[17].

W 1946 ukończyła Szkołę Tańca Artystycznego Janiny Mieczyńskiej w Łodzi, a dwa lata później zdała aktorski egzamin eksternistyczny.

Po powrocie do Warszawy w 1947 występowała w Teatrze Nowym (1947–1949), Teatrze Wojska Polskiego (późniejszy Dramatyczny; 1949–1952). W latach 1952–1955 oraz 1960–1965 grała w Teatrze Syrena. W międzyczasie (1956–1960) była aktorką teatru Buffo. Od 1966 do 1980 była związana z Teatrem Komedia w Warszawie[18].

W latach 1962–1964 wykładała interpretację piosenki w Szkole Muzycznej im. Chopina w Warszawie[19]. W 1965 za wykonanie utworu „Romans otwocki” otrzymała nagrodę publiczności na 3. Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu[20]. W 1973 wydała album studyjny, zatytułowany po prostu Alina Janowska[20].

W 1990 została wybrana radną dzielnicy Żoliborz z listy ŻKO „Solidarność”. Następnie objęła funkcję przewodniczącej Rady Gminy Warszawa-Żoliborz[18]. Była prezesem Stowarzyszenia Pomocy Dzieciom „Gniazdo”[21], od 2007 była członkinią honorową i Prezesem Honorowym Stowarzyszenia[22]. Wieloletnia przewodnicząca Sekcji Estrady Związku Artystów Scen Polskich[19].

Po raz ostatni wystąpiła przed publicznością 17 marca 2013 na 34. Przeglądzie Piosenki Aktorskiej we Wrocławiu w koncercie „Urodziny Aliny. Benefis Aliny Janowskiej”, kiedy świętowała jubileusz pracy artystycznej[23].

Cierpiała na chorobę Alzheimera[24]. Po mszy świętej pogrzebowej w kościele św. Stanisława Kostki została pochowana w Alei Zasłużonych cmentarza Wojskowego na Powązkach (kwatera G-tuje-37)[25][26].

Życie prywatne

edytuj

Była zaręczona z Tadeuszem Plucińskim. Od 1954 do 1963 jej mężem był Andrzej Borecki[27], z którym miała córkę Agatę (ur. 1957). Od 1963 była żoną szermierza i architekta Wojciecha Zabłockiego[28], z którym miała dwoje dzieci: Michała (ur. 1964) i Katarzynę (ur. 1969)[23]. Od 1975 mieszkali w zaprojektowanej przez Zabłockiego willi przy ul. Kaniowskiej na warszawskim Żoliborzu[18].

Filmografia

edytuj

Filmy fabularne (kinowe i telewizyjne)

edytuj
Rok Tytuł Rola Uwagi
1946 Zakazane piosenki śpiewaczka uliczna film muzyczny, reżyseria: Leonard Buczkowski
1947 Ostatni etap Jugosłowianka Dessa film wojenny, reżyseria: Wanda Jakubowska
1948 Skarb Basia, siostrzenica Małkowej film komediowy, reżyseria: Leonard Buczkowski
1948 Ślepy tor Ewka film psychologiczny, reżyseria: Bořivoj Zeman
1950 Czarci żleb Hanka film sensacyjny, reżyseria: Tadeusz Kański
1953 Dumna królewna księżniczka (polski dubbing) film familijny z 1952, tytuł oryg.: Pyšná princezna, reż. dubbingu: Jerzy Twardowski
1961 Kopciuszek Gryzelda (polski dubbing) film animowany, reżyseria dubbingu: Seweryn Nowicki
1961 Samson Lucyna film dramatyczny, reżyseria: Andrzej Wajda
1961 Czas przeszły żona Kamińskiego film psychologiczny, reżyseria: Leonard Buczkowski
1962 Spóźnieni przechodnie (nowela Nauczycielka) nauczycielka Zofia Kwiecińska film obyczajowy, reżyseria: Jan Rybkowski
1962 Dumbo słonica (polski dubbing) film animowany, reżyseria dubbingu: Jerzy Twardowski
1963 Smarkula doktor Wanda film komediowy, reżyseria: Leonard Buczkowski
1967 Poradnik matrymonialny redaktor Roksana film komediowy, reżyseria: Włodzimierz Haupe
1969 Pożarowisko Rojecka horror, reżyseria: Ryszard Ber
1970 Dzięcioł Misia Waldek film komediowy, reżyseria: Jerzy Gruza
1972 Podróż za jeden uśmiech ciocia Ula, królowa autostopu film komediowy, reżyseria: Stanisław Jędryka
1975 Dulscy Aniela Dulska film obyczajowy, reżyseria: Jan Rybkowski
1982 Na tropach Bartka Kasicka, matka Maćka film dla dzieci, reżyseria: Janusz Łęski
1984 Miłość z listy przebojów członkini „teatrzyku” film muzyczny, reżyseria: Marek Nowicki
1985 Och, Karol teściowa Karola, matka Marii film komediowo-erotyczny, reżyseria: Roman Załuski
1990 Femina matka Bogny film psychologiczny, reżyseria: Piotr Szulkin
1991 V.I.P. Gręboszowa, matka Zdzisia film sensacyjny, reżyseria: Juliusz Machulski
1991 Rozmowy kontrolowane Halina Należyty film komediowy, reżyseria: Sylwester Chęciński
1999 Gwiazdka w Złotopolicach Eleonora Gabriel film komediowy, reżyseria: Radosław Piwowarski
2002 Wszyscy święci Halina, przyjaciółka Marii z oddziału film dramatyczny, reżyseria: Andrzej Barański
2008 Niezawodny system Maria film obyczajowy, reżyseria: Izabela Szylko
2009 Ostatnia akcja pułkownik Dowgird film komediowo-sensacyjny, reżyseria: Michał Rogalski
2013 Zdjęcie od Nasierowskiej, czyli życie wielokrotnie spełnione ona sama film dokumentalny, reżyseria: Tomasz Pijanowski

Seriale telewizyjne

edytuj
Rok Tytuł Rola Uwagi
1965–1966 Wojna domowa Irena Kamińska serial telewizyjny, reżyseria: Jerzy Gruza
1968 Stawka większa niż życie Rose Arens, właścicielka „Cafe Rose” (odc. 4) serial telewizyjny, reżyseria: Andrzej Konic
1971 Samochodzik i templariusze przewodniczka po Malborku (odc. 3) serial telewizyjny, reżyseria: Hubert Drapella
1971 Podróż za jeden uśmiech ciocia Ula, królowa autostopu (odc. 4, 5, 7) serial telewizyjny, reżyseria: Stanisław Jędryka
1974 Wielka miłość Balzaka madame Buchet (odc. 2, 4) serial telewizyjny, reżyseria: Wojciech Solarz
1976 Czterdziestolatek Celina Powroźna (odc. 15) serial telewizyjny, reżyseria: Jerzy Gruza
1977 Lalka Krzeszowska (odc. 1, 4, 5, 7, 8) serial telewizyjny, reżyseria: Ryszard Ber
1978 Rodzina Leśniewskich pani psycholog (odc. 3) serial telewizyjny, reżyseria: Janusz Łęski
1980 Tylko Kaśka ciotka Wanda (odc. 4) serial telewizyjny, reżyseria: Włodzimierz Haupe
1980 Kłusownik Kasicka serial telewizyjny, reżyseria: Janusz Łęski
1984 5 dni z życia emeryta Irena serial telewizyjny, reżyseria: Edward Dziewoński
1993 Czterdziestolatek. 20 lat później Celina Powroźna (odc. 1, 3, 6) serial telewizyjny, reżyseria: Jerzy Gruza
1997–2010 Złotopolscy Eleonora Gabriel (odc. 1–1120) serial telewizyjny, reżyseria: Radosław Piwowarski i in.
2007 Niania Leokadia, babcia Frani (odc. 64) serial telewizyjny, reżyseria: Jerzy Bogajewicz
2010–2011 Plebania Adela (odc. 1564–1724) serial telewizyjny, reżyseria: różni
2011 Na dobre i na złe pacjentka Lidia Makowska (odc. 437) serial telewizyjny, reżyseria: Kordian Piwowarski

Odznaczenia i wyróżnienia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Maciej Grzenkowicz, Jacek Szczerba: Alina Janowska nie żyje. Legenda polskiego kina i teatru miała 94 lata. wyborcza.pl, 2017-11-13. [dostęp 2017-11-13].
  2. ↑ Alina Janowska nie żyje. Aktorka miała 94 lata. gazeta.pl, 2017-11-13. [dostęp 2017-11-13]. (pol.).
  3. ↑ Dominika Kaszuba: Alina Janowska – aktorka? nie, tancerka!. 2011-05-11. [dostęp 2011-05-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-16)].
  4. ↑ a b Raczek 2003 ↓, s. 171.
  5. ↑ Michalski 2007 ↓.
  6. ↑ Polany (7), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 573.
  7. ↑ Michalski 2007 ↓, s. 29.
  8. ↑ Raczek 2003 ↓, s. 171, 176.
  9. ↑ Michalski 2007 ↓, s. 59.
  10. ↑ Michalski 2007 ↓, s. 68.
  11. ↑ Michalski 2007 ↓, s. 94.
  12. ↑ Raczek 2003 ↓, s. 172.
  13. ↑ Sierpień 1944 – ludzie. Alina Janowska „Alina”, „Metro”, 20 sierpnia 2014.
  14. ↑ Raczek 2003 ↓, s. 171–172.
  15. ↑ Michalski 2007 ↓, s. 81.
  16. ↑ Raczek 2003 ↓, s. 174.
  17. ↑ Raczek 2003 ↓, s. 174–175.
  18. ↑ a b c Rok 2023 rokiem Aliny Janowskiej [online], zoliborz.um.warszawa.pl, 1 września 2022 [dostęp 2023-04-16].
  19. ↑ a b Alina Janowska [online], FilmPolski [dostęp 2023-04-16] (pol.).
  20. ↑ a b Raczek 2003 ↓, s. 175.
  21. ↑ Alina Janowska. zoliborzanie.pl. [dostęp 2012-03-01].
  22. ↑ Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom „Gniazdo” – Historia. stowarzyszeniegniazdo.pl. [dostęp 2015-04-03].
  23. ↑ a b Katarzyna Gorzkiewicz, Spodprasy, „Angora”, 26 listopada 2017, ISSN 0867-8162.
  24. ↑ Alina Janowska. dziennik.pl. [dostęp 2014-07-08].
  25. ↑ Pogrzeb Aliny Janowskiej. Aktorka spoczęła w Alei Zasłużonych Cmentarza Wojskowego na Powązkach.. wpolityce.pl. [dostęp 2017-11-20].
  26. ↑ Pożegnanie Aliny Janowskiej. Spoczęła na Powązkach. tvnwarszawa.tvn24.pl. [dostęp 2017-11-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-01)].
  27. ↑ Alina Janowska: Zerwała zaręczyny ze słynnym amantem... Aktor okazał się bezduszny. Robił straszne rzeczy! [online], se.pl, 15 kwietnia 2023 [dostęp 2023-04-16].
  28. ↑ Raczek 2003 ↓, s. 176.
  29. ↑ Spotkanie twórców i artystów polskiej estrady. „Nowiny”. 146, s. 2, 2 lipca 1979. 
  30. ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 3 listopada 1995 r. o nadaniu orderów (M.P. z 1996 r. nr 11, poz. 117) – pkt 4.
  31. ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 kwietnia 2001 r. o nadaniu orderów i odznaczeń (M.P. z 2001 r. nr 21, poz. 340) – pkt 1.
  32. ↑ Kradzież na pogrzebie Aliny Janowskiej? [online], film.interia.pl [dostęp 2023-12-27] (pol.).

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Alina_Janowska&oldid=75249821”