Odwłok
Odwłok (abdomen, urosoma) – trzecia, tylna część ciała stawonoga, połączona z tułowiem lub głowotułowiem. Odwłok pokryty jest oskórkiem, ale znacznie delikatniejszym niż okrywy głowy czy głowotułowia. Na odwłoku mogą występować odnóża kroczne; u form bardziej wyspecjalizowanych są one często przekształcone w kądziołki przędne (pająki) czy najrozmaitsze narządy kopulacyjne.
Odwłok może być siedzący (abdomen sessile), czyli szeroko połączony z tułowiem lub głowotułowiem, albo stylikowy (a. petiolatum), czyli połączony cienkim trzonkiem, tzw. stylikiem.
Odwłok owadów uskrzydlonych
edytujU dużej części owadów uskrzydlonych odwłok zachowuje wyraźne ślady segmentacji, choć poszczególne segmenty mogą się zrastać lub ulegać jakimś modyfikacjom. Najsilniej zmodyfikowany jest zazwyczaj ostatni segment odwłoka – telson. Na 7, 8 lub 9 segmencie znajduje się ujście parzystych (u jętek) lub nieparzystych narządów rozrodczych. Brak odnóży lokomocyjnych, choć mogą występować w stadium larwalnym. Często na odwłoku zlokalizowane są różne przydatki płciowe – zwykle w bezpośredniej bliskości otworu płciowego. Czasem jest to pokładełko właściwe (prostoskrzydłe, rośliniarki i inne), czasem teleskopowe (motyle, chrząszcze, muchówki). U samic żądłówek pokładełko właściwe przekształciło się w żądło. U samców pasikoników wyewoluowały klaspersy, służące do przytrzymywania samicy w czasie kopulacji, oraz narząd kopulacyjny w postaci osadzonego między nimi prącia. U jętek i skorków prącie jest parzyste; u wszystkich owadów narządy kopulacyjne mają dość zróżnicowany wygląd i zwykle skomplikowaną budowę. U jętek na telsonie występuje długa nić odwłokowa, mająca znaczenie aerodynamiczne.