Niezmogowce

Niezmogowce
	Priapulida
	Delage & Herouard, 1897
	Okres istnienia: kambr–dziś PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q
	; Priapulus caudatus
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Podkrólestwo	tkankowce właściwe
Typ	niezmogowce
Synonimy
	Priapula;
	Priapula;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Niezmogowce, priapuloidy, priapulidy (Priapulida), gruboryjkowe – typ drapieżnych, morskich zwierząt bezkręgowych o symetrii promienistej, ciele cylindrycznym, z grubym ryjkiem służącym do zagrzebywania się w podłożu. Są to średniej wielkości brunatne robaki, żyjące w strefie przybrzeżnej mórz i oceanów całego świata, przy czym gatunki tropikalne są mniejsze od tych, które żyją w wodach zimnych. Przeciętnie mają 3–10 cm, ale największy (Halicryptus higginsi) mierzy do 39 cm^[3]. W Morzu Bałtyckim występują dwa gatunki: priapulus (Priapulus caudatus) i halikryptus (Halicryptus spinulosus)^[4]. W zapisie kopalnym priapulidy są bogato reprezentowane w morzach kambru.

Budowa ciała

Ciało niezmogowców składa się z ryjka (introwertu) z kutykularnymi skalidami i workowatego tułowia, u niektórych gatunków zakończonego wyrostkiem kaudalnym^[5]. Ryjek jest wzdłużnie umięśniony, pokryty kolcami, haczykami i brodawkami. Może być wysuwany pod wpływem turgoru jamy ciała i wciągany dzięki skurczowi ośmiu podłużnych mięśni. Gardziel, do której zasysany jest pokarm, przedłuża się w jelito (którego obecność odróżnia niezmogowce od kolcogłowów). Tułów jest poprzecznie prążkowany, a na przydatku ogonowym znajdują się u większości gatunków wyrostki skrzelowe.

Układ wydalniczy i rozrodczy

Narządy wydalnicze i rozrodcze połączone są we wspólny układ moczopłciowy. Układ wydalniczy składa się z licznych protonefrydiów typu solenocytów. Umieszczone są one w postaci kilku pęczków wzdłuż wspólnego przewodu moczopłciowego. Liczne atrocyty, rozsiane w śródbłonku, dopełniają czynności układu wydalniczego.

Gonady tworzą dwa podłużne twory zwartej budowy, przyczepione do ścianek ciała rzekomą błoną otrzewnową. Każda gonada złożona jest z licznych woreczków, otwierających się do wspólnych przewodów moczopłciowych. Obydwa otwory moczopłciowe mieszczą się na tylnym końcu ciała. Przewody te pełnią rolę moczowodów, służą jednak równocześnie do wydalania produktów płciowych. Ich wewnętrzne ściany pokrywa nabłonek urzęsiony, dzięki czemu elementy płciowe łatwo ulegają przesuwaniu na zewnątrz. Niezmogowce są rozdzielnopłciowe. Zapłodnienie następuje w wodzie.

Układ nerwowy

Niezmogowce posiadają wokółjelitowy pierścień komórek nerwowych, od którego odchodzi brzuszny pień nerwowy kończący się zwojem w okolicach odbytu.

Oddychanie

Oddychanie odbywa się przez powłoki ciała. U gatunków zaopatrzonych w wyrostki ogonowe, te ostatnie odgrywają rolę skrzeli.

Układ odpornościowy

Układ odpornościowy stanowią fagocytujące amebocyty znajdujące się w hemolimfie. Na ich błonie komórkowej znajdują się lektyny, rozpoznające glikoproteiny innych komórek.

Klasyfikacja

Wyróżniono kilkanaście gatunków uszeregowanych w sześciu rzędach^[6]:

†Selkirkiomorpha
†Ottoiomorpha
Priapulomorpha
Halicryptomorpha
Meiopriapulomorpha
Seticoronaria

Przypisy

↑ Priapulida, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Delage, Y. & Hérouard, E.. Les Vermidiens. „Traités de Zoologie concréte”. 5, s. 1-372, 1897. (fr.).
↑ Cleveland P. Hickman, Larry S. Roberts, Allan Larson: Integrated Principles of Zoology. McGraw-Hill, 2001. ISBN 0-07-118077-X.
↑ Ludwik Żmudziński: Świat zwierzęcy Bałtyku : atlas makrofauny. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1990. ISBN 83-02-02374-4.
↑ Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-16108-8.
↑ Adrianov A.V., Malakhov V.V.. The phylogeny, classification and zoogeography of the class Priapulida. I. Phylogeny and classification. „Zoosystematica Rossica”. 4(2), s. 219–238, 1996.

Bibliografia

Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14595-8.

[itis-1] Priapulida, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[D-2] Delage, Y. & Hérouard, E.. Les Vermidiens. „Traités de Zoologie concréte”. 5, s. 1-372, 1897. (fr.).

[3] Cleveland P. Hickman, Larry S. Roberts, Allan Larson: Integrated Principles of Zoology. McGraw-Hill, 2001. ISBN 0-07-118077-X.

[szb-4] Ludwik Żmudziński: Świat zwierzęcy Bałtyku : atlas makrofauny. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1990. ISBN 83-02-02374-4.

[B-5] Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-16108-8.

[6] Adrianov A.V., Malakhov V.V.. The phylogeny, classification and zoogeography of the class Priapulida. I. Phylogeny and classification. „Zoosystematica Rossica”. 4(2), s. 219–238, 1996.

[3]

[4]

[1]

[2]

[5]

[6]