Croatia
Croatia[1], plenius Res publica Croatiae[2] (alia nomina: Chroaeia[3], Chroatia[3], Chrobatia[3], Croacia[3], Gruacia[3]) sive nomen antique Liburnia[1] (Croatice Republika Hrvatska), est civitas Europaea, ad finem Maris Mediterranei, Mediae Europae, et Balcaniae (antiqui Haemi) iacens, capite Zagrabia (antiquo Andautonia). Septemtrione Sloveniae Hungariaeque, Boreoriente Serbiae, Oriente Bosniae et Herzegovinae et Meridie Monti Nigro finitima est. Occidente Mari Hadriatico alluitur et maritimum limitem cum Italia, Sinu Tergestino, possidet.
Croatia
Territoria finitima: Slovenia, Hungaria, Serbia, Bosnia et Herzegovina, Mons Niger, Liberlanda
Locus: 45°15′0″N 15°28′0″E
Caput: Zagrabia
Gestio
Princeps: Zoran Milanović
Praefectus: Andreas Plenković
Consilium: Parliament of Croatia
https://vlada.gov.hr/en Situs interretialis
Populus
Commemoratio
Sigla
Tabula aut despectus
Medio Aevo, saeculis nono et decimo, Croatia fuit regnum liberum; postea, per saecula undecimum ad quartum decimum, subregnum in dicione Hungarica subiunctum. A saeculo quinto decimo usque ad saeculum undevicensimo, in Imperio Austro-Hungarico fuit ducatus Croatiae et Slavoniae, atque temporibus recentioribus (1918–1990), fuit una ex rebus publicis Iugoslaviae.
Croatia socius Consociationis Nationum, Consociationis ex pacto Atlantico Septentrionali, Consociationis pro Securitate et Cooperatione in Europa, Consilii Europae, et Concilii Salutis Consociationis Nationum et praeterea candidatus Unionis Europaeae intrandae est.
Etymologia
recensereToponymum "Croatia" e Slavonico vocabulo horvat "monticolas" significante venit. Gentilicium Latine "Croatus-i" substantivo masculino, "Croata-ae" feminino, "Croatum-i" neutro et "Croaticus-a-um" adiectivo est.
Historia
recensereAevum praehistoricum
recenserePraesentis Croatiae territorium e Praehistoria habitatum est. In Palaeolithico Medio, Neanderthalenses Crapinae (Croatice Krapina) erant. Ineunte Neolithico culturae Gerontopolitana (Croatice: Starčevo), Vintzaica (Croatice Vinča), Pegepolitana (Croatice: Sopot), Lycocoeladica (Croatice Vučedol) et Pharensis (Croatice Hvar) per hanc regionem patebant. Aetas Ferrea culturae Hallstatticae (Proto-Illyricorum) et culturae Tenicae (Proto-Celtarum) vestigia reliquit.
Aevum Antiquum
recensereCroatiae hodiernae territorium in Aevo Antiquo gentibus Illyricis (sensu lato) plerumque incultum erat: Histrii in paeninsula Histria, Liburni in Dalmatia septentrionali et insulis adiacentibus (Croatice Kvarner), Delmatae in media Dalmatia, Iapodes in vallibus intermontanis Croatiae mediae, atque gens Pannonica Iasi nominata in Croatia septentrionali et gentes Celtici sicut Scordisci ad Savum flumen (Croatice Posavina) et Boii in extremo boreali ad flumen Muram. Etiam complures minores gentes cognitae sunt: Ortoplini, Parentini, Mannii, Pleraei, et aliae ad litus Hadriaticum, atque Colapiani, Varciani, Segestani, Andizetes, Breuci, et aliae in Croatia media. Illyricum libera civitas erat usque ad Romanam occupationem anno 168 a.C.n..
Medium aevum
recensereImperio Romano Occidentali collapso, provinciae Pannoniae et Dalmatiae ab Hunnis captae sunt et postea ab Ostrogothis et a Byzantinis.
Praesentis Slavae gentis maiores in Croatia saeculo VII domicilium collocavere. Anno 925 tunc Dux Tomislavus rex Croatorum coronatus est, dum regnum terras inter flumen Dravum (Croatice Drava) et Mare Hadriaticum (Croatice Jadransko more) comprehendens creatum est. Hoc regnum usque ad exeuns saeculum XI duravit, mortuo ultimo Croatorum rege, cum Hungari reges Croatiam regere coepissent.
Ab Ottomanis Balcania capta, Croaticae terrae inter Musulmanicum et Christianum mundos finitimae factae sunt (cum Septemtrione Croaticis manibus et Meridie Ottomanicis manibus).
Praesens Aevum
recensereA Germania Nazistica capta die 6 Aprilis anni 1941, Iugoslavia scissa est et fascista Antonius Pavelić libertatis Croaticae Civitatis dux factus est. Quo duce, centeni milium Serbiorum, Iudaeorum, Zingarorum et Croatorum adversorum regimini in campis concentrationis[4] deleti sunt.
Finito secundo bello mundano, Iosephus Broz Tito non solum Nazisticos invasores et suos complices vicerat sed etiam omnes Iugoslavicas respublicas circum communisticam civitatem coniunxerat. Saeculare odium inter Serbios et Croatos ab Iugoslavicis auctoritatibus reprimebatur.
Iosepho Broz Tito mortuo, anno 1980, fragilizationis? processus in Iugoslavicarum rerumpublicarum unione coepit. Hic status adhuc gravior cum oeconomica crisi in Europa Orientali Communisticorum regiminum dissolutionem et oeconomiae mercatus adaptationis difficultates comitata factus est. Croatia, cum sua oeconomia evolutissima inter Iugoslavicas respublicas, Nationalistica voluptate communi cum omnibus Iugoslavicis rebuspublicisi non effugit. Die 25 Iunii anni 1991, post plebiscita quae obruentem victoriam Separatistis dedere, Croati suam separationem ab Iugoslavia nuntiavere. Statim, Croaticum trritorium ab Exercitu Foederali invasum est, cuius dominium Serbii tunc habebant et qui pro Serbicis minoritatibus Croatiam incolentibus (circiter 10%) incolarum intervenit. Die 23 Decembris 1991 Croatiae libertas a Germania probata est. Ob violentos conflictus inter Croatos et Serbios et Croaticum territorium a Serbicis militiis occupatum, Consociatio Nationum militariter ad pacem firmandam intervenere. Anno 1992, respublica libera agnita est. Anno 1995, in bene successa operatione militari, Croatia, sine adventicio auxilio, fere omnia sua a Serbiis occupata territoria recuperavit, quod fuit prima clades usque ad tunc terribilis invincibilisque Iugoslavici exercitus (Croatice Jugoslavenska narodna armija et Serbice Југословенска народна армија). Anno 1998, sub forti internationali pressione, Iugoslavia ultimum Croaticum territorium occupatum, Sclavoniam Orientalem, reddidit.
Francisci Tudjman, primi praesidis electi, gubernatio controversa: dum suam nationem in libertatem ducebat et occupata territoria sine adventicio auxilio recuperabat et Bosnios et Croatos in lucta pro Bosniae et Herzegovinae libertate adiuvabat, de rei pressoriae censura et Serbiorum Croatiam incolentium expulsione accusabatur. Quo mortuo, eius administratio anno 1999 finivit. Ex illo tempore, quamquam problemata similia aliarum Europae Orientalis nationum eis oppetit, Croatia vehemens oeconomicum incrementum experitur, cuius processus in infrastructurae modernizatione et in iuridici systematis transformatione quae democratiam et ingressum in Unionem Europaeam et in Consociationem ex pacto Atlantico Septentrionali consolidet consistit.
In praesenti, Croatia fortissimarum oeconomiarum unam inter antiquas Iugoslavicas respublicas et secundam in Balcanica regione, solum post Graeciam possidet.
Croatia Latina
recensereIn Regno Croatiae mediaevali, lingua Latina fuit publica, et documenta publica atque inscriptiones regiae ex eo tempore plerumque Latini sunt, sed plebs etiam scripturam Glagoliticam et suam linguam Slavam in forma archaica Chakaviana in usu habebat (haec sermo Chakaviana mediaevalis hodie solum in insulis Adriaticis et paeninsula Histria in usu est).
Postea, Domo Habsburgensi imperante in ducatu Croatiae et Slavoniae saeculis quinto decimo–undevicensimo lingua Latina ut lingua publica servabatur, ne theodisca vel hungarica lingua in Croatia et Sclavonia introduceretur. Ideo in Croatia usque ad annum 1848 lingua Latina unica publica fuit, et huius in contione ducali sermones obligatae Latinae in usu erant, atque leges novae solum in Latino editi sunt. Ephemerides Zagrabienses 'Acta Publica Hebdomadalis' in Zagabria ad annum 1772 in Lingua Latina editi sunt.
Croatia linguam Latinam diutissime per totum millennium, id est a saeculo nono usque ad undevicensimo, in usu publico perpetuo habuit. Postea, lingua neolatina aliquantulum mutata in Croatia in Ecclesia Catholica Romana perstitit, atque etiam nobilitas Croatica sermonem Latinum saepe in eventis sollemnibus usurpavit. Etiam in Lingua Croatica syntaxis Romana et verba permulta Latina assimilata sunt, quam ob rem a ceteris linguis Slavicis haec Lingua Croatica classica saeculis sexto decimo–undevicensimo, propter lexicon semi-Romanum, maxime distinguebatur.
Ab anno 1918, Croatia Iugoslaviae iuncta erat, et tum solum linguae Slavicae saeculo vicensimo permissae erant. In linguam hybridam Serbocroatam introducta, syntaxis Romana et verba permulta Latina ex Croatia eiecta sunt, et verbis Turcicis vel Balcanicis commutata sunt. Postea lingua Latina sicut lingua aliena in scholis maioribus solum addocta est, praecipue in Collegio Classico Zagrabiae saeculis sexto decimo–vicensimo. Anno 1972, cum in Croatia systema educationis ministro Stephano Šuvar auctore secundum canones communisticos omnino reformatum sit, institutio linguae Latinae est abolita. Iugoslaviae post dissolutionem anno 1991 in Croatia libera scholae classicae complures gradatim renovatae sunt, et hodie lingua Latina in hac civitate iterum addocta est.
Civilitas
recensereConstitutione anno 1990 decreta, Croatia est respublica democratica. Anno 2000, semipraesidialis gubernationis systema pro parlamentarismo reliquit.
Croatia Consociationis Nationum, Consilii Europae, Consociationis pro Securitate et Cooperatione in Europa, Societatis pro Pace et aliarum consociationum socia est.
Praeses reipublicae (Croatice: predsjednik) est dux Civitatis, quinquenni mandato eligitus. Virum Armatorum archistrategus est, et etiam primum ministrum nominaturus est, parlamento assentiente, et aliquod ponderis in externa civilitate habet.
Parlamentum Croatiae sive Congregatio (Croatice Sabor) corpus legisferum cum 160 deputatorum, qui populari suffragio ad quattuor annorum mandatum eliguntur, est. Sessiones plenariae Congregationis locum e 15 Ianuarii ad Idus Iulios et e 15 Septembris ad 15 Decembris habent.
Gubernatio Croatiae (Croatice: Vlada), a primo ministro ducta, a duobus primis ministris vicariis et a quattuordecim ministris cum muneribus de particulares activitatis campos integratur. Ramus exsecutivus est responsalis? proponendarum legislationis sumptuumque existimationis, exsequendarum legum, et determinandarum externarum internarumque reipublicae rationum.
Habet Croatia iudiciale trium graduum systema—in Tribunali Supremo, tribunalibus comitatus, et tribunalibus municipalibus consistens. Tribunale Constitutionale de rebus erga constitutionem relatis decernit.
Geographia
recensereCroatia est Europaaea respublica cuius territorium peculiarem formam, similem soleae ferreae, ostendit considerabili cum vicinarum civitatum numero; Slovenia, Hungaria, Serbia, Monte Nigro et Bosnia et Herzegovina, praeter maritimum litus cum Italia in Mari Hadriatico. Suum continentale territorium in partes duas Portu Noumensi, in Bosnia et Herzegovina, dividitur.
Mari Hadriatico perfusum, litus Croaticum satis reductum est, cum paeninsulis, sinibus et amplius milibus insularum quae topia paria Graeco litori formant.
Una harum insularum, Pelagusa (Croatice: Palagruža) propior Italiae (revera aliquibus occasionibus Italici litoris luces videri possunt) quam Croatico litori est.
Inter praecipuas Croaticas urbes Zagrabia, Spalatum, Tarsatica, Mursa, Ragusium, et Carlostadium (Croatice: Karlovac) excellunt.
Inter Croatica flumina eminent:
| Nomen Latinum | Nomen Croaticum | Longitudo intra Croatiam (km) | Longitudo tota (km) | Locus in quem influit |
|---|---|---|---|---|
| Savus | Sava | 562 | 945 | Danubius |
| Dravus | Drava | 305 | 749 | Danubius |
| Colapis | Kupa | 296 | 296 | Savus |
| Danubius | Dunav | 188 | 2860 | Pontus Euxinus |
| Bacuntius | Bosut | 143 | 186 | Savus |
| Bolia | Korana | 109 | 134 | Colapis |
| Bathinus | Bednja | 133 | 133 | Dravus |
| Lonia-Trebezum | Lonja-Trebež | 132 | 132 | Savus |
| Tzesma | Česma | 123 | 123 | Lonia-Trebezum |
| Oeneus | Una | 120 | 120 | Savus |
| Ulca | Vuka | 112 | 112 | Danubius |
| Dobra | Dobra | 104 | 104 | Colapis |
| Tillurus | Cetina | 100 | 100 | Mare Hadriaticum |
| Glina | Glina | 82 | 100 | Colapis |
| Carasisa | Karašica | 91 | 91 | Dravus |
| Sutla | Sutla | 89 | 92 | Savus |
| Orliava | Orljava | 89 | 89 | Savus |
| Ilova | Ilova | 85 | 85 | Lonia-Trebezum |
| Odagra | Odra | 83 | 83 | Colapis |
| Lica | Lika | 78 | 78 | |
| Crapina | Krapina | 75 | 75 | Savus |
| Titius | Krka | 73 | 73 | Mare Hadriaticum |
| Pacra | Pakra | 72 | 72 | Lonia-Trebezum |
| Sunia | Sunja | 69 | 69 | Savus |
| Tedanius | Zrmanja | 69 | 69 | Mare Hadriaticum |
| Mura | Mura | 67 | 483 | Dravus |
| Glogounisa | Glogovnica | 66 | 66 | Tzesma |
| Plitvisa | Plitvica | 65 | 65 | Dravus |
| Polanus | Mrežnica | 63 | 63 | Bolia |
| Cuptzina | Kupčina | 56 | 56 | Colapis |
| Quaetus | Mirna | 53 | 53 | Mare Hadriaticum |
| Naro | Neretva | 20 | 213 | Mare Hadriaticum |
| Oeneus | Rječina | 19 | 19 | Mare Hadriaticum |
Inter lacus Lacus Plitvicenses (Croatice: Plitvička jezera) excellunt.
Inter duodecim maximos montes in Croatia eminent:
| Nomen Latinum | Nomen Croaticum | Altitudo (m) |
|---|---|---|
| Adrian Oros | Dinara | 1831 |
| Camesnica | Kamešnica | 1809 |
| Biocovo | Biokovo | 1762 |
| Montes Velebiti | Velebit | 1757 |
| Pliesevisa | Plješevica | 1657 |
| Magna Capella | Velika Kapela | 1533 |
| Risniacum | Risnjak | 1528 |
| Svilaia | Svilaja | 1508 |
| Snieznicum | Snježnik | 1506 |
| Visevisa | Viševica | 1428 |
| Mons Maior | Učka | 1396 |
| Mosor | Mosor | 1339 |
Inter archipelaga Celadussae insulae (Croatice: Kornati) et Brevonae insulae (Croatice: Brijuni) excellunt.
Nomina geographica classica et antiqua
recensereAevi Antiqui nomina classica permulta in Croatia bene cognita sunt (confer infra: nomina antiqua et hodierna includens).
Regiones geographicae maiores
recensere- Borona[5], deinde Banovina (hodie Croatice: Banovina vel Banija)
- Dalmatia
- Histria[5]
- Interamnia[5], deinde Sclavonia
- Iapudia[5] (hodie Croatice: Lika)
- Liburnia[5]
- Quercia[5] (hodie Croatice: Žumberak)
- Valeria[5] (deinde: Barania) (hodie Croatice: Baranja)
Urbes et oppida
recensereVide etiam: Urbes Croatiae
- Ad Turres (hodie Croatice: Crikvenica)
- Andautonia classica (Zagrabia mediaevalis, hodie Croatice: Zagreb, Dugo Selo)
- Aquae Iasae (hodie Croatice: Varaždinske Toplice)
- Aqua Viva (Croatia), deinde Varasdinum
- Arupium (hodie Croatice: Otočac)
- Bellovarium (hodie Croatice: Bjelovar)
- Berulia
- Bigeste (hodie Croatice: Vrgorac)
- Bivium (hodie Croatice: Ogulin)
- Carolostadium (hodie Croatice: Karlovac)
- Cibalae
- Cornacum (hodie Croatice: Vukovar)
- Crapina (hodie Croatice: Krapina)
- Crisium (hodie Croatice: Križevci)
- Cuccium (hodie Croatice: Ilok)
- Curcum (hodie Croatice: Korenica)
- Diacovium (hodie Croatice: Đakovo)
- Epidaurum (hodie Croatice: Cavtat)
- Halicanum (hodie Croatice: Čakovec)
- Iadera
- Incerum, deinde Posega (hodie Croatice: Požega)
- Lentula (hodie Croatice: Legrad)
- Marsonia (hodie Croatice: Slavonski Brod)
- Muccurum (hodie Croatice: Makarska)
- Mursa
- Narona (hodie Croatice: Metković)
- Novae (hodie Croatice: Imotski)
- Pietas Iulia, deinde Pola
- Varvaria, etiam Raparia (hodie Croatice: Bribir)
- Romula classica
- Salona
- Scardona
- Siscia, Segestica
- Senia (hodie Croatice: Senj)
- Servitium (hodie Croatice Stara Gradiška)
- Soetovio (hodie Croatice Sinj)
- Spalatum
- Tarsatica
- Tininum (hodie Croatice: Knin)
- Tragurium
Flumina
recensere- Aquilis (hodie Croatice: Mirna)
- Arius (hodie Croatice: Ombla)
- Arsia (hodie Croatice: Raša)
- Bacuntius (hodie Croatice: Bosut)
- Bathinus (hodie Croatice: Bednja)
- Bolia (hodie Croatice: Korana)
- Colapis (hodie Croatice: Kupa)
- Dravus
- Formia (hodie Croatice: Dragonja)
- Gudesca (hodie Croatice: Gacka)
- Murus (flumen)
- Naro seu Narenta (hodie Croatice: Neretva)
- Nestus[6] (hodie Croatice: Cetina)
- Odagra (hodie Croatice: Odra)
- Oeneus (flumen Croatiae)
- Oeneus (flumen Bosniae et Herzegovinae) seu Unna (flumen)
- Polanus (hodie Croatice: Mrežnica)
- Savus
- Tedanius (hodie Croatice: Zrmanja)
- Titius (flumen) (hodie Croatice: Krka)
- Tilurius[7] seu Tillurus (hodie Croatice: Cetina)
- Ulca (hodie Croatice: Vuka)
Insulae maiores incolonatae
recensereVide etiam: Insulae Croatiae.
- Aloepus (hodie Croatice Olib)
- Apsirtis
- Arba
- Brattia
- Bucium (hodie Croatice Biševo)
- Celadussae (hodie Croatice Kornati)
- Cerosa (hodie Croatice Šipan)
- Choasa (hodie Croatice Sušac)
- Colentum (hodie Croatice Murter)
- Corcyra Nigra
- Crexa
- Curicta
- Eucomium (hodie Croatice Susak)
- Issa
- Augusta Insula vel Ladeste
- Lumbricata (hodie Croatice: Vrgada)
- Melitussa
- Olynta (hodie Croatice: Šolta)
- Pamodus (hodie Croatice: Pag)
- Pharus
- Pirosima (hodie Croatice: Premuda)
- Portunata (hodie Croatice: Dugi)
- Proteras (hodie Croatice: Prvić)
- Pullariae (hodie Croatice: Brijuni)
- Lissa (hodie Croatice: Ugljan)
Divisiones administrativae
recensereCroatia divisa est in 21 comitatus sive regiones (Croatice: županije) qui sunt:
| Regio Latine | Regio Croatice | Area km²[8] |
Numerus incolarum [9] | Caput Latine | Caput Croatice | Locus in Croatia |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Zagrabiae | Zagrebačka županija | 3078 | 309 696 | Zagrabia | Zagreb | |
| Crapina ac Zacoria | Krapinsko-zagorska županija | 1230 | 142 432 | Crapina | Krapina | |
| Siscia et Moslavina | Sisačko-moslavačka županija | 4448 | 185 387 | Siscia | Sisak | |
| Carolostadia | Karlovačka županija | 3622 | 141 787 | Carolostadium | Karlovac | |
| Varasdina | Varaždinska županija | 1260 | 184 769 | Varasdinum | Varaždin | |
| Copriunisa et Crisium | Koprivničko-križevačka županija | 1734 | 124 467 | Copriunisa | Koprivnica | |
| Bellovar et Bilogora | Bjelovarsko-bilogorska županija | 2638 | 133 084 | Bellovarium | Bjelovar | |
| Litus et Mons | Primorsko-goranska županija | 3590 | 305 505 | Tarsatica | Rijeka | |
| Iapudia et Senia | Ličko-senjska županija | 5350 | 53 677 | Gospitsum | Gospić | |
| Viroviticza et Podravina | Virovitičko-podravska županija | 2021 | 93 389 | Viroviticza | Virovitica | |
| Posega et Sclavonia | Požeško-slavonska županija | 1821 | 85 831 | Posega | Požega | |
| Marsonia et Posavina | Brodsko-posavska županija | 2027 | 176 765 | Marsonia | Slavonski Brod | |
| Iaderae | Zadarska županija | 3643 | 162 045 | Iadera | Zadar | |
| Mursa et Valeria | Osječko-baranjska županija | 4149] | 330 506 | Mursa | Osijek | |
| Sebenicum et Tininum | Šibensko-kninska županija | 2994 | 112 891 | Sebenicum | Šibenik | |
| Cornacum et Sirmia | Vukovarsko-srijemska županija | 2448 | 204 768 | Cornacum | Vukovar | |
| Spalatum et Dalmatia | Splitsko-dalmatinska županija | 4524 | 463 676 | Spalatum | Split | |
| Histria | Istarska županija | 2813 | 206 344 | Castrum Pisinium | Pazin | |
| Ragusa et Naro | Dubrovačko-neretvanska županija | 1782 | 122 870 | Ragusa | Dubrovnik | |
| Murania Media | Međimurska županija | 730 | 118 426 | Halicanum | Čakovec | |
| Urbs Zagrabia | Grad Zagreb | 640 | 779 145 | Zagrabia | Zagreb | |
| TOTA CROATIA: | 56 542 | 4 437 460 |
Oeconomia
recensereCroatiae oeconomia in diaconiis et industria, praesertim in chemico, navali et metallo-mechanico campis, fundatur. Periegesis magnus redituum fons. Productus domesticus grossus pro capite anno 2008, pro par acquirendi potestate, 18 575 dollariorum Americanorum sive 63,2 centesimae mediae in Unione Europaea, secundum Eurostat, fuit.
Post-Communistica Croatica oeconomia est. Exeunte decennio 199, ineunte oeconomicae transitionis processu, eius status beneficiosus erat sed graviter bello, anno 1995 finito, nocitus est.
Inter praecipua problemata structuralis inopia operarum et oeconomicarum emendationum quantitates quas aliquae oeconomistae insufficientes putant sunt quia publicam repugnantiam adspicit. Imprimis sollicitans obsoletum systema iudiciale est, maxime in eo quod attinet ad possessionem agrorum publicatorum per Communisticum perihodon. Verumtamen, talia problemata magnarum mobilitationum propositum sunt ut per legales emendationes ambitu actionum ad intrandum in Unionem Europaeam eventas resolvantur.
Ita natio oeconomicum incrementum rapidum experitur ad parandam adhaesionem Unioni Europaeae, quae iam Croatiae praecipua socia commercialis est, et Croatica oeconomia ab Aerario Monetario Internationali evoluta (magni reditus) putatur.
Demographia
recensereIn censu anni 2001 Croatia 4 437 460 incolarum habebat (numerus incolarum aestimatus Iunio anni 2006 4 494 749 erat). E censis incolis, 4 399 364 (99.14 %) hominum ius civitatis Croaticum habebant, e quibus 44 340 (1%) duplex ius civitatis habebant. 17 902 (0.0%) hominum ius civitatis adventicium habebant, apolides 9811 (0.2 %) erant, dum e 10 383 (0.3%) hominum nationalitas ignorabatur.
Croatica emigratio stabilis fuit, Croati peregre incolentes amplius duo milliones sunt, e quibus numerosissima communitas domicilium in Civitatibus Foederatis habet (Croatice Hrvatska bratska zajednica nuncupata). Croatico in parlamento sive Congregatione aliqui deputati Croaticas communitates peregre (et Croatos Bosniae et Herzegovinae autochthones) repraesentantes sunt.
- Fons datorum:[10]
- Structura per aetatem
- 0-14 annos nati: 16.2% (viri 373 638 / feminae 354 261)
- 15-64 annos nati: 67% (viri 1 497 958 / feminae 1 515 314)
- amplius 65 annos nati: 16,8% (viri 288 480 feminae 465 098)
- Index incrementum numeri incolarum
- -0,03%
- Index fecunditatis totius
- 1,4 natorum pro femina
- Natalitas
- 9,61 natorum pro 1000 incolarum
- Mortalitas
- 11,48 mortuorum pro 1000 incolarum
- Index migrationis integrae
- 1,58 immigrantium pro 1000 incolarum
- Mortalitas infantilis
- tota: 6,72 mortuorum pro 1000 natorum vivorum
- virorum: 6,7 mortuorum pro 1000 natorum vivorum
- feminarum: 6,74 mortuarum pro 1000 natarum vivarum
- Exspectatio vitae
- tota: 74,68 annorum
- virorum: 71,03 annorum
- feminarum: 78,53 annorum
Ethne
recensereCroati (Croatice Hrvati) ad Slavicam familiam pertinent. E praesentis Ucrainae area oriundi, Croati in hodiernam Croatiam circiter saeculo septimo venerunt. Croaticae communitates autochthones etiam Bosniam et Hezegovinam, Hungariam, Sloveniam, Serbiam (Voivodinam), Montem Nigrum (Sinum Risonicum) incolunt, praeterea historicae Croaticae coloniae in Austria (Burgenlandia) et in Italia (Molensi regione sunt.
Natio praesertim a Catholicae religionis Croatis (89.63%) incolitur. Inter allophylos Orthodoxae religionis Serbi (4,54%), (Islamicae religionis Bosniaci (0.5%), Hungari (0.37%) et circiter 20 000 Italorum (scilicet 0.45% circa) excellunt qui inter Histriam, Tarsaticam, Dalmatiam (Iaderam, Spalatum), Sclavoniam (Posegam), et Moslavinam (Sisciam) sparguntur, quod Italicae praesentiae reliquum est quae ante secundum bellum mundanum in praesentibus Croaticis terris circa 300 000 hominum consummabat.
Serbi, aream e saeculo XVI incolentes, in praeterito a Imperii Austro-Hungarici functionariis componebantur et militaris castae genus reliquis incolis parce insertum constituebant. Saeculis consumptis, status mutatus est et Serbicum ethnos Croaticis incolis insertum est. Primo bello mundano finito regnum Serbiorum, Croatorum et Sloveniorum constitutum est, et ethne inter multas convixerunt simultates, sicut anno 1928 trium Croaticorum deputatorum in parlamento homicidium, quo facto omnes deputati Croatici cavaedium perpetue reliquerunt. Coniunctionum depravatio ad Serbiorum caedem per bellum mundanum secundum induxit, ubi libera Croatiae civitas, a dictatore ustasa Antonio Pavelić ducta, Serbicum ethnos insectata est. Ineuntibus ethnicis decennii 200 bellis et Serbia et Monte Nigro Croatiam aggressis, Serbici incolae in Craenae (Croatice Krajina) et Sclavoniae zonis densabantur, et 12% totius numeri incolarum in Croatia constituebant. Craenae Serbii se liberae a Croatia proclamavere, eadem autodeterminationis iura exercere volere asserentes quae ad libertatis declarationem ipsius Croatiae induxerant. Recuperata Craena cum Operatione Tempestate, circiter 400 000 Serbiorum fugerunt, a Croaticis copiis instatorum et fabulis, aliquando praeconice inflatis, de caedibus a Croatico exercitu perpetratis conterritati. Ultimis Croaticae gubernationis annis, Unione Europaea incitante, aliquae res effectae sunt ut Serbii e Croatia fugituri redeant. Serbiorum pars redivit sed Serbiorum percentatio in Croatia adhuc fere duas tertias partes diminuta est.
Bosniam et Herzegovinam circiter 700 000 Croatorum incolunt, ubi trium ethniarum communitatum praecipuarum constituentiumque una sunt.
Incolarum compositio secundum nationalitatem declaratam in census anni 2001
| 1. | Croati | 3 977 171 | (89,63%) | 7. | Slovenii | 13 173 | (0.30%) | |
| 2. | Serbii | 201 631 | (4.54%) | 8. | Cechi | 10 510 | (0,24%) | |
| 3. | Bosniaci | 20 755 | (0,49%) | 9. | Zingari | 9463 | (0,21%) | |
| 4. | Itali | 19 636 | (0,44%) | 10. | Montinigrani | 4926 | (0,11%) | |
| 5. | Hungari | 16 595 | (0.37%) | 11. | Slovaci | 4712 | (0.11%) | |
| 6. | Albani | 15 082 | (0,34%) | 12. | Macedones | 4270 | (0.10%) |
Fons: http://www.dzs.hr.
Croatiam anno 2001 20 000 civium ad ethnicum circulum Italicum pertinentium inhabitant (censu anni 2001 19 636 talis nationalitatis et 20 521 cum patrio sermone Italico declarati sunt), qui 51 Communitatibus Nationalibus Italicis localibus? vitam dant et in Unione Italica cum sede Tarsaticae dispositi sunt. Praesertim in Histriae, Tarsaticae, Liburnicarum insularum, Dalmatiae areis domicilium habet. Solum in Histriae (regionis Histrianae, quae nihilominus Boreorientalem paeninsularem partem non comprehendit,) parte, Tarsaticae et in Apsori archipelago ab aliquibus communalibus statutis velut autochthonici incolae agnoscuntur, dum in ceteris Liburnicis et Dalmaticis terris eis nullum particularem statum agnoscuntur. In tali Italico ethnico circulo tum Venetophoni autochthones incolae (in Boreoccidentali Histria et Dalmatia) tum Histriotophoni (in Austroccidentali Histriano litore) adscribuntur. Per saeculum undevicensimum considerabilis Italorum opificum numerus in Zagrebiam et in Sclavoniam (Posegam) habitaturi iverunt ubi eorum descendentium multi in praesenti vivunt. Semper in Histria (in Valli Arsiae et in Seiani (Croatice: Šušnjevica et Žejane, respective) parva Istroromanorum ethnica communitas, e Romania oriunda, adest, cuius lingua, Latinae originis Dacoromanicae similis, fere ob Croaticam extincta est. Alius ethnicus circulus originarie Romanice loquens Nigri Latini (Croatice Morlaci) est, incolae consimiles Istroromanorum hodie solum ab aliqua parva communitate repraesentati, quorum lingua fere exstincta est.
Linguae
recensereLingua publica Croatica, Slavica circuli Meridionalis lingua est, quae abecedario Latino utitur. Quinque centesimae incolarum aliis linguis (Serbice, Hungarice et Italice) loquitur. In Regione Histriana, lingua Italica publica est, quamquam tutelae gradus Italici nationalis allophyli dissimillimus inter zonas est.
Religio
recenserePraecipua religio Christiano-Catholica (73,53% secundum Catholica rationaria [11]) est, quem Christiano-Orthodoxa (4.4%) et Islamo-Sunnitica (1.3%) sequuntur.
Sancti patroni Croatorum Sanctus Hieronymus et Sanctus Iosephus sunt.
Cultura
recensereCroatica cultura in longa historia, tumultuosa et varia, fundatur e qua multa monumenta et artificiosa scientificaque opera servavit. Croatia septem monumenta Patrimonium Mundanum putata et octo consaepta nationalia habet. Focale sive croata, populare vestiarium frustulum, praecise e Croatia oritur.
Croatia mundo multos praeclaros homines, scriptores, musicos, pictores, sculptores, architectos, scientistas, philosophos et milites dedit. Inter quos maximi ponderis sunt tres Praemio Nobeliano laureati: Ivus Andrić Praemio Nobeliano Litterarum laureatus et Vladimirus Prelog Leopoldusque Ruzicka Praemio Nobeliano Chemiae laureati.
Litterae
recensereCroaticae litterae longam decem saeculorum traditionem habent, inventis primis textibus saeculo undecimo, qui e Slavonica lingua conversiones, Abecedario Glagolitico scriptae, (liturgica scripta, hagiographiae et apocrypha) erant, in Slavicis et Byzantinis Mediaevalibus litteris inspiratae, velut Missale Kioviense (saeculo undecimo), Tabula Bescanovensis (anno 1100) et Lex Vinodolensis (anno 1288). De eo quod ad synchronas Croaticas litteras attinet, auctores excellere possunt velut: Drago Kekanovič; Petrus Budak (1919); Ioannes Aralica (1930); Marianus Matković (1915–1985), Realistici Socialistici generis cum "Casus graduati Wagner" (Croatice: Slučaj maturanta Wagnera, 1953), "Saltatio circum mortem" (Igra oko smrti, 1955), "Mercatus somniorum" (Croatice: Vašar snova, 1959), et "Dei etiam patiuntur" (Croatice: I bogovi pate); et Borgesiani Goranus Babič, Paulus Pavličić (1946), Stephanus Čuić (1945), Goranus Tribuson (1948), Vlatco Pavletić (1930), Ivus Frangeš (1920) et Sunimirio Majdak (1938).
Hymnus
recensereCroaticus hymnus nationalis Lijepa naša domovino (Latine: "O pulchra nostra patria") nominatur. Textus, Antonii Mihanović, primum anno 1835 in chronographico Dánica ("Luciferum" significante) cum titulo Hrvatska domovina (Latine: "patria Croatica") editus est. Musica decennio 185 ab Iosepho Runjanin scripta est.
Postea, anno 1861, partitura varias parvas mutationes, ab Vatroslavo Lichtenegger effectas, experta est. Anno 1891 cantio ut hymnus publica in expositione a Societate Oeconomica Croatico-Slavica Zagrabiae perfecta canta est. Quia Croatia saeculo undevicensimo Imperii Austro-Hungarici partem formabat, sicut hymnum nationalem Austriacum habebat. Pridie Kalendas Martias anni 1972 prima Constitutionis Croaticae emendatio hanc cantionem velut publicum reipublicae hymnum enuntiavit (quamquam in hoc momento temporis Croatia adhuc Iugoslaviae partem formabat). Croatiae libertate anno 1990 capta, textus levibus mutationibus adfectus est.
Feriae et diei festi
recensere| Dies | Nomen Latinum | Nomen Croaticum |
|---|---|---|
| Kalendis Ianuariis | Annus Novus | Nova godina |
| 6 Ianuarii | Sancti Magi | Sveta tri kralja |
| Die post Pascham | Lunae dies Paschae | Uskrsni ponedjeljak |
| Kalendis Maiis | Dies Laboris | Praznik rada |
| Die 60 post Pascham | Corpus Domini | Tijelovo |
| 22 Iunii | Dies Pugnae Antifascisticae | Dan antifašističke borbe |
| 25 Iunii | Dies Nationalis | Dan državnosti |
| Nonis Augustis | Dies Victoriae et Gratias Agendi Nationalis | Dan pobjede i domovinske zahvalnosti |
| 15 Augusti | Assumptio Mariae | Velika Gospa |
| 8 Octobris | Dies Libertatis | Dan neovisnosti |
| Kalendis Novembribus | Sollemnitas Omnium Sanctorum | Svi sveti |
| 25 et 26 Decembris | Christi Natalis | Božićni blagdani |
Ludus athleticus
recensereLudi athletici populo gratissimi in Croatia sunt pediludium, manufollium, canistriludium, alsulegia aquatica et teniludium. Repraesentatio pediludica Croatica (Croatice: Hrvatska nogometna reprezentacija) tertia in Certamine Mundano Pedilusorio anni 1998 perfecit et Davor Šuker Calceum Aureum velut lusor cum maximo follium numero in porta consecutus est. Repraesentatio pediludica Croatica nuper quintum locum in Classificatione Mundana FIFA attigit, quamquam in praesenti decimo loco est. Civitas iuxta cum Hungaria in instruendo Campionatu Europaeo Pediludico anni 2012 defecit, ubi ad ultimum gradum advenit sed coniuncta petitio Polono-Ucrainana electa est. Gradu societatum societas NK Dinamo Zagreb campio in Cantharus Expositionum perihodi 1966–1967 fuit.
Repraesentatio manufollica Croatica (Croatice: Hrvatska rukometna reprezentacija) mundi campio anno 2003 fuit et bis victrix in Olympiis anni 1996 et anni 2004. Ioannes Balić multot optimus manufollii lusor in mundo putatus est. Societas RK Zagreb Europae campio bis fuit et societas RK Bjelovar semel eodem campionatum consecuta est.
Repraesentatio canistriludica Croatica (Croatice: Hrvatska košarkaška reprezentacija) tertia in Campionatu Mundano Canistriludico anni 1994, secunda in Olympiis anni 1992 et tertia in Campionatu Europaeo Canistriludico annis 1993 et 1995 perfecit. Croaticae canistriludicae turmae quinquies campiones Europae coronatae sunt: ter societas KK Split et bis KK Cibona. Tertia celeberrima canistriludii societas KK Zadar est.
Repraesentatio alsulegiae aquaticae Croatica (Croatice: Hrvatska vaterpolska reprezentacija) praesens campio in mundo est. Societas Mladost Europae campio septiens fuit et cum titulo Optimae Societatis Saeculi XX a Liga Europaea Natationis assignata est. Repraesentatio teniludica Croatica (Croatice: Hrvatska teniska reprezentacija) in Cantharo Davis anno 2005 vicit.
Tenilusor Goranus Ivanišević inclitissimorum lusorum unus anno 2001 Grande Slamum Wimbledonense vincens est, ut Iva Majoli victrix in Certamine Rolandi Garros anno 1997 fuit. Alii praeclari lusores sunt: Ioanna Kostelić et Ivitsa Kostelić in nartatione; Blanca Vlašić in ludo gymnico campestri; Doimus Draganja, Sania Jovanović et Durđitsa Bjedov in natatione; Drazenus Petrović, Crasimir Ćosić, Antonius Kukoč et Dino Rađa in canistriludio; Matthias Ljubek in caudica; Zelico Mavrović et Matthaeus Parlov in pugilatu; Branco Cikatić et Mirco Filipović, "Cro Cop" celebriter nuncupati, in kick-boxing; Goranus Reljic in artibus martialibus mixtis; et Tamara Boroš in teniludio mensali.
Bibliographia
recensere- Basilius Pandžić: A Review of Croatian History. Cultural Publishing Center, Chicago 1954. (anglice)[13]
Notae
recensere- ↑ 1.0 1.1 Ebbe Vilborg, Norstedts svensk-latinska ordbok, editio sunda, 2009.
- ↑ Vide e.g. [1][nexus deficit]
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 J. G. Th. Graesse, Orbis Latinus (Dresdae: Schönfeld, 1861; 1909. Brunsvici, 1972, 3 voll.) 1 2 3
- ↑ David Morgan, Lexicon Latinum/ PDF.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 en.wikipedia
- ↑ Antonio Sciarretta's Toponymy - Ancient Toponymy: Illyricum URL www.asciatopo.altervista.org
- ↑ Antonio Sciarretta's Toponymy - Ancient Toponymy: Illyricum URL www.asciatopo.altervista.org
- ↑ Statistički ljetopis Republike Hrvatske 2008., str. 63
- ↑ Popis stanovništva iz 2001., Izvor: http://www.dzs.hr
- ↑ World Factbook - Croatia
- ↑ Statistics by Country, by Catholic Population [Catholic-Hierarchy]
- ↑ "Zakon o blagdanima, spomendanima i neradnim danima u Republici Hrvatskoj (pročišćeni tekst)". Narodne novine 136/2002. 2002-11-21
- ↑ books.google.de: A Review of Croatian History.
Nexus interni
Nexus externi
recensere| Vicimedia Communia plura habent quae ad Croatiam spectant. |
| Lege Χροατία ("Croatia") apud Vicipaediam lingua Graeca antiqua scriptam |
| Situs geographici et historici: Locus: 45°15′0″N 15°28′0″E • OpenStreetMap • GeoNames • Thesaurus Getty • Commentatio Theodisce, Francogallice, Italice apud Lexicon historicum Helveticum • Store norske Lexikon • Treccani • Большая российская энциклопедия |
- Parlamentum Croaticum
- Croatiae Administrationis Portale
- Turismus Croatiae
- Radiotelevisia Croatica
- Croatiae auctores Latini
| Civitates |
Albania · Andorra · Armenia · Atropatene · Austria · Belgica · Bosnia et Herzegovina · Britanniarum regnum · Bulgaria · Cechia · Civitas Vaticana · Croatia · Cyprus · Dania · Estonia · Finnia · Francia · Georgia · Germania · Graecia · Helvetia · Hibernia · Hispania · Hungaria · Islandia · Italia · Lettonia · Lichtenstenum · Lituania · Luxemburgum · Macedonia Septentrionalis · Melita · Moldavia · Monoecus · Mons Niger · Nederlandia · Norvegia · Polonia · Portugallia · Romania · Russia · Ruthenia Alba · Serbia · Sanctus Marinus · Slovacia · Slovenia · Suecia · Turcia · Ucraina |
|---|---|
| Civitates statu dubio |
Abascia · Carabachia Superior · Cyprus septentrionalis · Donetskensis · Kosovia · Luganskensis · Ossetia Meridionalis · Transnistria |
| Territoria obnoxia et statu dubio |
Acroterium et Decelea · Caesarea insula · Crimaea · Faeroae · Gibraltaria · Lisia · Riduna · Monapia · Sargia |
|
Austria • Belgica • Bulgaria • Cechia • Croatia • Cyprus • Dania • Estonia • Finnia • Francia • Germania • Graecia • Hibernia • Hispania • Hungaria • Italia • Lettonia • Lituania • Luxemburgum • Melita • Nederlandia • Polonia • Portugallia • Romania • Slovacia • Slovenia • Suecia Capsae cognatae: Duces civitatum • Primi ministri | |
~ (10K)
|
Franciscus Tuđman 1990 • Vlatko Pavletić 1999 • Zlatko Tomčić 2000 • Stephanus Mesić 2000 • Ivo Josipović 2010 • Kolinda Grabar-Kitarović 2015 • Zoran Milanović 2020 Capsae cognatae: Duces civitatum Unionis Europaeae • Primi ministri Croatiae | |