Norður-Kórea
Norður-Kórea (kóreska: 조선 Chosŏn eða bókstaflega 북조선 Pukchosŏn), opinbert heiti Alþýðulýðveldið Kórea (kóreska: 조선민주주의인민공화국 Chosŏn Minjujuŭi Inmin Konghwaguk), er land í Austur-Asíu sem nær yfir norðurhluta Kóreuskaga. Til suðurs á Norður-Kórea landamæri að Suður-Kóreu, en þessi lönd voru áður sameinuð sem Kórea. Á landamærunum er 4 kílómetra breitt hlutlaust svæði. Í norðri á Norður-Kórea landamæri að Kína og Rússlandi. Á stöku stað er landið kallað Pukchosŏn ("Norður-Chosŏn"; 북조선; 北朝鮮). Bukhan ("Norður-Han"; 북한; 北韓) er almennt notað í Suður-Kóreu. Stærsta borgin og höfuðborg landsins er Pjongjang.
| Alþýðulýðveldið Kórea | |
| 조선민주주의인민공화국 Chosŏn Minjujuŭi Inmin Konghwaguk | |
|
|
| Fáni | Skjaldarmerki |
| Kjörorð: Kangsŏng Taeguk kóreska: „Sterk og auðsæl þjóð“ | |
| Þjóðsöngur: Aegukka | |
| |
| Höfuðborg | Pjongjang |
| Opinbert tungumál | Kóreska |
| Stjórnarfar | Flokksræði
|
| Formaður | Kim Jong-un |
| Þingforseti | Choe Ryong-hae |
| Forsætisráðherra | Kim Tok-hun |
| Sjálfstæði | |
| • Stofnun | 9. september, 1948 |
| Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
97. sæti 120.540 km² 0,11 |
| Mannfjöldi • Samtals (2018) • Þéttleiki byggðar |
52. sæti 25.549.604 212/km² |
| VLF (KMJ) | áætl. 2014 |
| • Samtals | 40 millj. dala (113. sæti) |
| • Á mann | 1.300 dalir (179. sæti) |
| Gjaldmiðill | Norðurkóreskt won |
| Tímabelti | UTC+9 |
| Þjóðarlén | .kp |
| Landsnúmer | +850 |
Kóreuskaginn var allur undir Kóreska keisaradæminu frá 19. öld til 1910 þegar Japanska keisaradæmið lagði hann undir sig. Þegar Japanir gáfust upp við lok Síðari heimsstyrjaldar var skaganum skipt í tvö hernámssvæði: norðurhluta undir stjórn Sovétríkjanna, og suðurhluta undir stjórn Bandaríkjanna. Kosningar á vegum Sameinuðu þjóðanna 1948 urðu til þess að hvor hlutinn fékk sína ríkisstjórn. Bæði ríkin gerðu tilkall til alls skagans sem leiddi til Kóreustríðsins 1950. Samið var um vopnahlé 1953 en formlegur friðarsamningur hefur aldrei verið gerður. Bæði ríkin urðu aðilar að Sameinuðu þjóðunum árið 1991.
Norður-Kórea er flokksræði undir stjórn kóreska verkamannaflokksins. Hugmyndafræði flokksins er sögð mótuð af fyrsta forseta landsins, Kim Il-sung, og leggur áherslu á pólitískt sjálfstæði, sjálfræði og sjálfsþurft. Ríkið einkennist af persónudýrkun leiðtoga þjóðarinnar, áherslu á uppbyggingu hers og efnahagslegri einangrunarstefnu. Stjórnkerfi landsins hefur verið lýst sem stalínsku einræði Kim-ættarinnar. Kosningar hafa verið haldnar í landinu en þeim hefur verið lýst sem sýndarkosningum. Framleiðslutæki eru í eigu ríkisfyrirtækja og samyrkjubúa. Nær öll þjónusta, eins og menntun, heilbrigðisþjónusta, húsnæði og matvælaframleiðsla, er veitt eða niðurgreidd af ríkinu. Milli 1994 og 1998 gekk hungursneyð yfir Norður-Kóreu sem leiddi til dauða 240.000 til 420.000 manna að áætlað er og íbúar glíma enn við vannæringu. Stefna Norður-Kóreu er að forgangsraða í þágu hersins. Yfir 9 milljón manns eru ýmist í herþjónustu, varaliði eða stoðsveitum, sem gera um 37% allra íbúa landsins. Her Norður-Kóreu er með 1,21 virka í herþjónustu sem gerir hann að 4. stærsta herliði heims, á eftir Kínaher, Bandaríkjaher og Indlandsher. Norður-Kórea býr yfir kjarnavopnum.
Norður-Kórea er aðili að Samtökum hlutlausra ríkja og G77. Landið hefur verið aðili að Sameinuðu þjóðunum frá 1991. Rannsókn Sameinuðu þjóðanna á mannréttindabrotum í Norður-Kóreu 2014 leiddi í ljós að „alvarleiki, umfang og eðli þessara brota bera vott um ríki sem á sér enga hliðstæðu í veröld samtímans“. Stjórn Norður-Kóreu hefur hafnað þessum ásökunum.
Stjórnmál
breytaStjórnsýslueiningar
breyta| Heiti | Chosŏn'gŭl | Stjórnarsetur | ||
|---|---|---|---|---|
| Höfuðborgir (chikhalsi) | ||||
| 1 | Pjongjang | 평양직할시 | (Chung-guyok) | |
| Sérstakar borgir (teukbyeolsi) | ||||
| 2 | Rason | 라선특별시 | (Rajin-guyok) | |
| Sýslur (do) | ||||
| 3 | Suður-Pyongan | 평안남도 | Pyongsong | |
| 4 | Norður-Pyongan | 평안북도 | Sinuiju | |
| 5 | Chagang | 자강도 | Kanggye | |
| 6 | Suður-Hwanghae | 황해남도 | Haeju | |
| 7 | Norður-Hwanghae | 황해북도 | Sariwon | |
| 8 | Kangwon | 강원도 | Wonsan | |
| 9 | Suður-Hamgyong | 함경남도 | Hamhung | |
| 10 | Norður-Hamgyong | 함경북도 | Chongjin | |
| 11 | Ryanggang | 량강도 | Hyesan | |
Íbúar
breytaTrúarbrögð
breytaOpinberlega er Norður-Kórea trúlaust ríki og engar opinberar tölur yfir aðild að trúfélögum eru til. Samkvæmt mati erlendra aðila eru 64% íbúa trúlausir, 16% aðhyllast kóreskan sjamanisma, 14% leggja stund á Cheondogyo, 4% eru búddistar og 2% eru kristnir. Stjórnarskrá landsins tryggir trúfrelsi en ríkið leyfir aðeins tiltekin trúarbrögð. Amnesty International hefur lýst áhyggjum af trúarofsóknum í Norður-Kóreu.
Bæði búddismi og konfúsíusismi hafa haft mikil áhrif á menningu landsins. Cheondogyo („vegur himinsins“) er blönduð trú sem inniheldur þætti úr kóreskum sjamanisma, búddisma, taóisma og kaþólsku sem Cheondogyo-flokkurinn stendur fyrir.
Bandaríska trúboðshreyfingin Open Doors heldur því fram að í Norður-Kóreu eigi sér stað einhverjar mestu ofsóknir gegn kristnum mönnum í heimi. Fjórar kirkjur starfa í landinu með leyfi stjórnvalda, en gagnrýnendur halda því fram að þær séu sviðsetning handa erlendum fjölmiðlum.