Վիքիպեդիա

Յոհան Սեբաստիան Բախ

Բարոկկո դարաշրջանի գերմանացի կոմպոզիտոր, երգեհոնահար և ջութակահար
(Վերահղված է Բախից)
«Բախ» էջը վերահղված է այստեղ։ Այլ կիրառումների համար այցելիր Բախ (այլ կիրառումներ)։

Յոհան Սեբաստիան Բախ (գերմ.՝ Jóhann Sebástian Bach, մարտի 21 (31), 1685[1][2][3], Այզենախ, Սաքսեն-Էյզենախ, Սրբազան Հռոմեական կայսրություն[4][5] - հուլիսի 28, 1750(1750-07-28)[2][6][6][…], Լայպցիգ, Սաքսոնիայի կյուրֆիուրսություն, Սրբազան Հռոմեական կայսրություն[7][4][8]), բարոկկո դարաշրջանի գերմանացի կոմպոզիտոր, երգեհոնահար և ջութակահար։ Հայտնի է այնպիսի գործիքային ստեղծագործություններով, ինչպիսին են Գոլդբերգի վարիացիաները և Բրանդենբուրգյան կոնցերտները, հեղինակել է «St Matthew Passion» և « Mass in B minor (BWV 232)» վոկալային երաժշտական գործերը։ 19-րդ դարի վաղ երաժշտության վերածննդից սկսած Բախը համարվել է բոլոր ժամանակների ամենամեծ կոմպոզիտորներից մեկը[12]։

Ձայնային ֆայլն ստեղծվել է հետևյալ տարբերակի հիման վրա (հունիսի 20, 2019) և չի պարունակում այս ամսաթվից հետո կատարված փոփոխությունները։ Տես նաև ֆայլի մասին տեղեկությունները կամ բեռնիր ձայնագրությունը Վիքիպահեստից։ (Գտնել այլ աուդիո հոդվածներ)
Յոհան Սեբաստիան Բախ
Բնօրինակ անունգերմ.՝ Johann Sebastian Bach
Ծնվել էմարտի 21 (31), 1685[1][2][3]
Այզենախ, Սաքսեն-Էյզենախ, Սրբազան Հռոմեական կայսրություն[4][5]
Երկիր Սաքսեն-Էյզենախ և  Սրբազան Հռոմեական կայսրություն
Մահացել էհուլիսի 28, 1750(1750-07-28)[2][6][6][…] (65 տարեկան)
Լայպցիգ, Սաքսոնիայի կյուրֆիուրսություն, Սրբազան Հռոմեական կայսրություն[7][4][8]
ԳերեզմանՍուրբ Թովմասի եկեղեցի (Լայպցիգ)
Ժանրերբարոկկո դարաշրջանի երաժշտություն[9][10]
Մասնագիտությունկոմպոզիտոր, երգեհոնահար, կլավեսինահար, ջութակահար, դիրիժոր, խմբավար, կոնցերտմայստեր, երաժշտագետ, երաժշտության ուսուցիչ, վիրտուոզ և դպրոցի ուսուցիչ
Գործիքներերգեհոն, կլավեսին, ջութակ և ալտ
ԱշխատավայրJohann Ernst III, Duke of Saxe-Weimar?, Bachkirche Arnstadt?, Saint Blaise?, Leopold, Prince of Anhalt-Köthen?, Thomasschule zu Leipzig? և Collegium Musicum?
ԿրթությունSt. Michael's School? (ապրիլ 1702)
ԱմուսինAnna Magdalena Bach?[8] և Maria Barbara Bach?[11][8]
Ստորագրություն
Ստորագրություն
 Johann Sebastian Bach Վիքիպահեստում

Բախերի ընտանիքում արդեն մի քանի կոմպոզիտորներ կային, երբ Այզենախ քաղաքում ծնվեց Յոհան Սեբաստիանը՝ ընտանիքի վերջին երեխան։ Որբանալով 10 տարեկանում՝ նա հինգ տարի ապրել է իր ավագ եղբոր հետ, որից հետո շարունակել է իր երաժշտական ուղին Լյունեբուրգում։ 1703 թվականին նա վերադարձել է Թյուրինգիա՝ աշխատելով որպես երաժիշտ Բողոքականության եկեղեցիներում և երկար ժամանակ Վայմերի արքունիքներում, որտեղ էլ ընդլայնել է իր ռեպերտուարը։ 1723 թվականից որպես դիրիժոր է աշխատել Լայպցիգի Սբ. Թոմաս եկեղեցում։ Բախը երաժշտություն է գրել քաղաքի հիմնական Լյութերական եկեղեցիների համար և նրա համալսարանի ուսանողական «Collegium Musicum» անսամբլի համար։ 1726 թվականից սկսած նա հրատարակել է իր ստեղնաշարային և երգեհոնային որոշ ստեղծագործությունները։ Լայպցիգում, ինչպես նաև իր նախկին որոշ պաշտոնների ժամանակ, ունեցել է դժվար հարաբերություններ իր գործատուի հետ, սակայն այդ իրավիճակը փոխվել է, երբ 1736 թվականին Հոլանդիայի Ավգուստ III-ը նրան շնորհել է արքունական կոմպոզիտորի տիտղոս։ Իր կյանքի վերջին տասնամյակում Բախը վերամշակել և ընդլայնել է իր վաղ շրջանի ստեղծագործությունները։ Նա մահացել է 1750 թվականին աչքի վիրահատության բարդություններից։

Բախը հարստացրել և հիմնադրել է գերմանական ոճը կոնտրապունկտի, հարմոնիայի իր վարպետության, ինչպես նաև օտարերկրյա ռիթմերի, ձևերի և կառուցվածքի հարմարեցման իր ունակության շնորհիվ, որը նա հիմնականում վերցրել է Ֆրանսիայից և Իտալիայից։ Բախի ստեղծագործություններն ընդգրկում են հարյուրավոր կանտատաներ, որոնք և՛ հոգևոր են և՛ աշխարհիկ[13]։ Նա ստեղծել է լատիներեն եկեղեցական երաժշտություն, օրատորիաներ և օրհներգեր։ Նա հաճախ փոխառնել է Լյութերական հիմնը, ոչ միայն իր մեծ վոկալային ստեղծագործություններում, այլև օրինակ՝ իր չորս մասից բաղկացած խմբերգություններում և հոգևոր երգերում։ Նա գրել է մեծապես երգեհոնի և այլ ստեղնաշարային գործիքների համար, ստեղծել է կոնցերտներ՝ օրինակ ջութակի և կլավիկորդի համար, շարանվագ՝ որպես կամերային երաժշտություն։

18-րդ դարի ընթացքում Բախին հիմնականում գնահատել են որպես երգեհոնահար, մինչդեռ իր ստեղնաշարային գործերի մեծ մասը՝ ինչպես օրինակ՝ Լավ տեմպերացված կլավիրը, գնահատվել են իրենց խրատական որակների համար։ 19-րդ դարում հրապարակվել են Բախի հիմնական կենսագրական տվյալները և մինչև դարի վերջ տպագրվել են նրա բոլոր հայտնի երաժշտական գործերը։

Բախը երաժշտության պատմության մեջ մեծագույն երգահաններից է, պոլիֆոնիայի վարպետ, կյանքի ընթացքում գրել է 1000-ից ավել ստեղծագործություն։

Բախի մահից հետո նրա երաժշտությունը գրեթե մոռացվել է, նորից բացահայտվել է 19-րդ դարում ռոմանտիկ երգահանների, մասնավորապես՝ Ֆելիքս Մենդելսոնի կողմից։

Կենսագրություն

խմբագրել
 
Վայրեր, որտեղ ապրել է Յոհան Սեբաստիան Բախը
 
Յոհան Ամբրոսիոս Բախ, Բախի հայրը
 
Լյունեբուրգ, երկու տասնամյակ առաջ նախքան Բախի այնտեղ բնակվելը, Սբ Միքայելը ներքևի աջ կողմում

Բախը ծնվել է 1685 թվականին Այզենախում, մեծ երաժշտական ընտանիքում։ Նրա հայրը՝ Յոհան Ամբրոսիոս Բախը քաղաքի երաժիշտների ռեժիսորն էր, իսկ նրա բոլոր հորեղբայրները պրոֆեսիոնալ երաժիշտներ էին։ Հավանաբար Բախի հայրն է նրան ջութակ և կլավեսին նվագել սովորեցրել, իսկ նրա եղբայր Յոհան Քրիստոֆ Բախը ուսուցանել է նրան կլավիկորդ նվագել և նրա համար բացահայտել է ժամանակակից երաժշտությունը[14]։ Ամենայն հավանականությամբ Բախն իր սեփական նախաձեռնությամբ երկու տարի հաճախել է Սբ. Միքայելի դպրոցը Լյունեբուրգում։ Ավարտելուց հետո նա զբաղեցրել է մի շարք երաժշտական պաշտոններ Գերմանիայում։ Նա ծառայել է Լեոպոլդ արքայազնին որպես կապելմայստեր և Լայպցիգում որպես «Thomaskantor», զբաղեցրել է դիրիժորի պաշտոնը հիմնական լութերական եկեղեցիներում և սովորել է Լայպցիգի Սբ. Թոմաս դպրոցում։ 1736 թվականին Ավգուստ III արքայի կողմից նրան շնորհվել է «Արքայական պալատի կոմպոզիտոր» տիտղոսը[15][16]։ 1749 թվականին վատթարանում են Բախի առողջությունն ու տեսողությունը և նա մահանում է 1750 թվականին, հուլիսի 28-ին։

Մանկություն (1685-1703)

խմբագրել

Բախը Թյուրինգիայի Բախերի տոհմից է, որը 16-18-րդ դարերի ընթացքում տվել է երաժիշտների մի քանի սերունդ։ Յոհան Սեբաստիան Բախը ծնվել է 1685 թվականի մարտի 21-ին երաժիշտների ընտանիքում։ Նա Յոհան Ամբրոսիոս Բախի, ով քաղաքի երաժիշտների ռեժիսորն էր, և Մարիա Ելիզավետա Լեմերհիրթի որդին էր[17]։ Նա Յոհան Ամբրոսիոսի ութերորդ և ամենափոքր երեխան էր[18], ով էլ հավանաբար սովորեցրել է նրան ջութակ նվագել և ծանոթացրել է երաժշտության հիմնական տեսությանը[19]։ Նրա բոլոր հորեղբայրները եղել են պրոֆեսիոնալ երաժիշտներ, որոնց զբաղեցրած պաշտոններն են եղել եկեղեցական երգեհոնահարներ, պալատական երաժիշտներ և կոմպոզիտորներ։ Նրա հորեղբայրներից մեկը՝ Յոհան Քրիստոֆ Բախը (1645-1693), ծանոթացրել է նրան երգեհոնին, իսկ նրա ավագ երկրորդ զարմիկը՝ Յոհան Լյուդվիգ Բախը (1677-1731), եղել է հայտնի կոմպոզիտոր և ջութակահար[20]։

Բախի մայրը մահացել է 1694 թվականին, իսկ հայրը՝ ութ ամիս անց։ 10 տարեկան Բախը ավագ եղբոր՝ Յոհան Քրիստոֆ Բախի հետ, որը երգեհոնահար էր Սբ. Միքայելի եկեղեցում, Օրդրուֆ քաղաքում, տեղափոխվել է Ալտենբուրգ։ Այնտեղ Բախը արժեքավոր կրթություն է ստացել իր եղբորից, ով սովորեցրել է նրան կլավիկորդ նավագել։ Յոհան Քրիստոֆ Բախը նրան ծանոթացրել է այդ ժամանակվա հայտնի կոմպոզիտորների գործերին, ինչպիսիք էին գերմանացի կոմպոզիտորներ Յոհան Պախելբելը (ում մոտ սովորել էր Յոհան Քրիստոֆը) և Յոհան Յակոբ Ֆրոբերգերը, ֆրանսիացի կոմպոզիտորներ Ժան Բատիստ Լյուլլին, Լուի Մարշանը և Մարին Մարեն, իտալացի ստեղնահար Ջիրոլամո Ֆրեսկոբալդին։ Այս ժամանակահատվածում նա նաև սովորում է աստվածաբանություն, լատիներեն, հունարեն, ֆրանսերեն և իտալերեն տեղի գիմնազիայում[21]։

Մինչև 1700 թվականի ապրիլի 3-ը Բախն իր դպրոցական ընկեր Գևորգ Էրդմանի հետ ընդունվում է Լյունեբուրգի հանրաճանաչ Սբ Միքայելի դպրոցը, որն Օրդրուֆից գտնվում էր դեպի հյուսիս և այնտեղ հասնելու համար անհրաժեշտ էր երկու շաբաթ ոտքով ճանապարհ կտրել[22][23]։ Եվ նրանց ուղևորությունը դեպի Լյունեբուրգ հիմնականում ոտքով է եղել[21][23]։ Այնտեղ անցկացրած տարիները Բախի համար որոշիչ դեր են կատարել, քանի որ նա ծանոթացել է եվրոպական մշակույթին։ Բացի երգչախմբում նվագելուց, Բախը նվագել է երգեհոն և կլավիկորդ[21]։ Այնտեղ նա շփվել է հյուսիսային Գերմանիայից եկած արիստոկրատների որդիների հետ և ուղարկվել է ավագ դպրոց՝ իր ապագա կարիերային պատրաստվելու համար։

Լյունեբուրգում ապրելու ժամանակ նա ունեցել է Սբ Ջոն եկեղեցի մուտք գործելու իրավունք և հավանաբար 1553 թվականից սկսած օգտվել է եկեղեցու հայտնի երգեհոնից, քանի որ այն նվագել էր իր երգեհոնի ուսուցիչ Գևորգ Բոմը[24]։ Իր երաժշտական տաղանդի շնորհիվ Բախը նշանակալի շփում է ունեցել Բոմի հետ Լյունեբուրգում ուսանելու ժամանակ, ինչպես նաև ճանապարհորդել է մոտակա Համբուրգ՝ ուսումնասիրելու Գերմանիայի մեծագույն երգեհոնահար Յոհան Ադամ Ռայնկենին[24][25]։

Բացառիկ օժտվածության և աշխատասիրության շնորհիվ արդեն վաղ հասակում վարժ նվագել է երգեհոն, ջութակ և կլավիր, ուսումնասիրել և յուրացրել է եվրոպական երաժշտական արվեստի տարբեր ոճեր։

Վայմեր, Արնշտաթ և Մյուլհաուզեն (1703-1708)

խմբագրել
 
Էջ Լութերական «Neues vollständiges Eisenachisches Gesangbuch» շարականներից, որն օգտագործվել է Այզենախում Բախի երիտասարդության տարիներին
 
Բախի եկեղեցին
 
Վենդերի երգեհոնը Արնշտաթում, որը նվագել է նաև Բախը
 
Երիտասարդ Բախի լուսանկարը(վիճելի)[26]

1703 թվականի հունվարին՝ Սբ Միքայելի դպրոցն ավարտելուց և Զանգերհաուսում երգեհոնահարի պաշտոնում մերժվելուց հետո[27], Բախը նշանակվել է դուքս Յոհան Էրնստ III-ի աղոթարանի պալատական երաժիշտ Վայմարում[28]։ Նրա դերն այնտեղ այդքան էլ հստակ չէ, բայց հավանաբար ներառում էր ծառայական և ոչ երաժշտական պարտականություններ։ Վայմարում յոթ ամիս պաշտոնավարման ընթացքում նրա՝ ստեղնահարի համբավն այնքան էր տարածվել, որ նրան հրավիրում են ստուգելու նոր երգեհոնը և հանդիսավոր համերգ տալ Արնշտաթի «Նոր Եկեղեցում» (հիմա «Բախի եկեղեցի»), որը տեղակայված էր Վայմարից 30 կիլոմետր հարավ-արևմուտք[29]։ 1703 թվականի օգոստոսին նա դարձավ «Նոր Եկեղեցու» երգեհոնահարը՝ թեթև պարտականություններով, հարաբերականորեն բարձր աշխատավարձով և մի հրաշալի նոր երգեհոնով, որը հնարավորություն էր տալիս ստեղների առավել լայն ձայնածավալի համար գրված երաժշտություն կատարել:

Մի քանի տարի անց, չնայած ամուր ընտանեկան կապերին և երաժշտությամբ ոգևորված գործատուին, Բախի և իշխանությունների միջև իր պաշտոնավարման ժամանակ լարվածություն առաջացավ։ Բախին չէր բավարարում երգչախմբի երգիչների մակարդակը։ Նա նրանցից մեկին անվանում էր «Zippel Fagottist» (հալածված ֆագոտ նվագող)։ Ուշ երեկոյան այս ուսանողը, որի անունը Գեյերսբախ էր, փայտով հետևում է Բախին։ Բախը բողոք է հայտնում իշխանություններին Գեյերսբախի դեմ։ Մի քանի ամիս անց Բախը երկարատև ժամանակով բացակայում է Արնշտաթից, թեև ուներ ընդամենը չորս շաբաթվա թույլտվություն, և 1705-1706 թվականների ընթացքում այցելում է կոմպոզիտոր և երգեհոնահար Դիթրիխ Բուխտեհուդեին հյուսիսային Լյուբեկում։ Բուխտեհուդեին այցելելու համար նա կտրել էր 450 կիլոմետր՝ ըստ տվյալների, հավանաբար, ոտքով[30][31]։

1706 թվականին Բախը դիմեց Բլասիուս եկեղեցում երգեհոնահարի պաշտոնի համար, որը գտնվում էր Մյուլհաուսենում[32][33]։ Որպես իր դիմումի մի մաս նա ներկայացրեց իր կանտատը, որը կատարել էր 1707 թվականի ապրիլի 24-ին՝ Զատիկի ժամանակ[34]։ Մեկ ամիս անց Բախի դիմումն ընդունվեց և նա հուլիսին զբաղեցրեց այդ պաշտոնը[32]։ Այս պաշտոնը ներառում էր զգալիորեն բարձր վարձատրություն, բարելավված պայմաններ և ավելի լավ երգչախումբ։ Մյուլհաուսենում չորս ամիս բնակվելուց հետո Բախը ամուսնանում է Մարի Բարբարա Բախի հետ, ով իր երկրորդ զարմուհին էր։ 1708 թվականին Բախը գրում է «Gott ist mein König» կանտատը՝ Մյուլհաուզենի քաղաքային նոր խորհրդի հանդիսավոր բացմանը կատարելու համար։ Այն տպագրվում է c խորհրդի ծախսերով[21]։

Վերադարձ Վայմեր

խմբագրել

1708 թվականին Բախը հեռանում է Մյուլհաուզենից և վերադառնում է Վայմեր այս անգամ որպես երգեհոնահար, իսկ 1714 թվականից՝ որպես կոնցերտմայստեր դքսի պալատում։ Այնտեղ նա հնարավորություն ուներ աշխատելու հրաշալի և լավ վարձատրվող պրոֆեսիոնալ երաժիշտների հետ[21]։ Բախն ու իր կինը տեղափոխվեցին դքսի պալատին մոտ գտնվող մի տուն[35]։ Ավելի ուշ նույն տարում ծնվեց նրանց առաջնեկը՝ Կատրին Դորոթեան, և Բարբարայի չամուսնացած ավագ քույրը տեղափոխվեց նրանց մոտ։ Նա ապրել է նրանց տանը և օգնել տնային գործերում մինչ իր կյանքի վերջը։ Բախի երեք որդիները նույնպես ծնվել են Վայմերում՝ Վիլհելմ Ֆրիդմանը, Կարլ Ֆիլիպ Էմանուելը և Յոհան Գոթսրիդ Բերնհարդը։ Յոհան Սեբաստիանն ու Մարիա Բարբարան ունեցել են ևս երեք երեխա, որոնք սակայն չեն ապրել մինչև իրենց մեկ տարեկանը՝ ներառյալ նրանց երկվորյակները, որոնք ծնվել էին 1713 թվականին[36]։

Վայմերում Բախը սկիզբ դրեց իր ստեղնաշարային և նվագախմբային գործերի կայուն աշխատանքներին։ Նա ձեռք բերեց փորձառություն և վստահություն՝ ընդլայնելով գերակշռող կառուցվածքներն ու ներառելով արտասահմանյան ազդեցությունը։ Նա սովորեց դրամատիկ ներածություններ գրել և կիրառել դինամիկ ռիթմեր, ինչպես նաև ներդաշնակ սխեմաներ, որոնք ներառված էին այնպիսի իտալացի երաժիշտների գործերի մեջ, ինչպիսիք են Անտոնիո Վիվալդին, Արկանջելո Կորելլին և Ջուզեպպե Տորելլին։ Բախին հատկապես գրավում էր իտալական ոճը, որում մեկ կամ մի քանի սոլո գործիքներ հաջորդում են միմյանց հատված առ հատված[37]։

Վայմերում Բախը շարունակում է նվագել և ստեղծագործել երգեհոնի համար, ինչպես նաև բեմադրել համերգային երաժշտություն դուքսի անսամբլի հետ[21]։ Նա նաև սկսել է գրել Պրելյուդներ և ֆուգաներ, որոնք հետագայում միավորվեցին նրա փառահեղ գործի մեջ՝ Լավ տեմպերացված կլավիր (Das Wohltemperierte Klavier)[38]: Այն բաղկացած է երկու մասից՝ հավաքված 1722 և 1734 թվականներին[39], որոնցից յուրաքանչյուրն էլ պարունակում է 24 պրելյուդ և ֆուգա յուրաքանչյուր Մինորում և Մաժորում։

Բախը սկսել է աշխատել «Orgelbüchlein» (Փոքրի երգեհոնի գիրք) գործի վրա նույնպես Վայմերում, որը պարունակում էր ավանդական լութերական խմբերգության մեղեդիներ՝ բարդ կառուցվածքներով։ 1703 թվականին Բախին առաջարկում են պաշտոն Հալլեում, որի ժամանակ նա խորհուրդ է տալիս պաշտոնյաներին վերանորոգել «Marktkirche Unser Lieben Frauen» (the Market Church of Our Dear Lady) եկեղեցու արևմտյան պատկերասրահի հիմնական երգեհոնը[40][41]։

1714 թվականի գարնանը Բախը նշանակվեց որպես կոնցերտմայստեր, պատիվ որը հանգեցրեց տաճարի եկեղեցում մեկ ամիս եկեղեցական կատանտը բեմադրելուն[42]։ Վայմերում ստեղծված Բախի առաջին երեք կանտատներն էին « Himmelskönig, sei willkommen, BWV 182»՝ Ծաղկազարդին նվիրված, որն այդ տարի համընկնում էր Ավետման հետ, «Weinen, Klagen, Sorgen, Zagen, BWV 12»՝ պանծալի կիրակիին նվիրված, և «Erschallet, ihr Lieder, erklinget, ihr Saiten! BWV 172»՝ Հոգեգալուստին նվիրված[43] Բախի առաջին Սուրբ ծննդյան կատանտը՝ «Christen, ätzet diesen Tag, BWV 63», բեմադրվել է 1714 կամ 1715 թվականներին[44][45]։

Քոթեն (1717-1723)

խմբագրել
 
Բախի բնագիր ռիթմը՝ «Sonata No. 1 in G minor for solo violin (BWV 1001»)Audio (օգնություն • ինֆո).

1717 թվականին Անհալթ-Քոթենի արքայազն Լեոպոլդը Բախին հրավիրեց աշխատելու որպես իր կապելմայստեր։ Արքայազն Լեոպոլդը նույնպես երաժիշտ էր և գնահատում էր Բախի տաղանդը, նրան լավ էր վճարում և ստեղծագործական ու կատարողական բավականին մեծ ազատություն տալիս։ Արքայազնը կալվինականության հետևորդ էր և չէր օգտագործում մշակված երաժշտություն իր երկրպագությունների մեջ։ Հետևաբար Բախի այս ժամանակահատվածի գործերի մեծ մասը աշխարհիկ էին[46]՝ ներառյալ երգչախմբային շարանվագները, թավջութակի շարանվագները, սոլո ջութակի սոնատներն ու պարտիտաները և Բրանդենբուրգյան կոնցերտները[47]։ Բախը ստեղծել է աշխարհիկ կանտատներ պալատի համար՝ ինչպես օրինակ «Die Zeit, die Tag und Jahre macht, BWV 134a»: Արքայազնի հետ անցկացրած տարիների զգալի ազդեցությունը Բախի երաժշտական զարգացման վրա արձանագրվել է Շտաուֆերի կողմից որպես Բախի «պարային երաժշտության լիակատար ընդունում, միգուցե ամենակարևոր ազդեցությունը նրա հասուն ոճի վրա՝ ավելին քան Վայմերում Վիվալդիի երաժշտությունը»[24]։

Չնայած Բախն ու Գեորգ Ֆրիդրիխ Հենդելը ծնվել էին նույն տարում և նրանց բաժանում էր ընդամենը 130 կիլոմետր, սակայն նրանք երբեք չեն հանդիպել։ 1719 թվականին Բախը կատարել է 35 կիլոմետրանոց ճանապարհորդություն Քոթենից դեպի Հալե, մտադրություն ունենալեվ հանդիպել Հենդելի հետ, սակայն մինչ նրա ժամանելը Հենդելն արդեն հեռացել էր քաղաքից[48]։ 1730 թվականին Բախի ավագ որդին՝ Վիլհելմ Ֆրիդմանը, մեկնել է Հալե, որպեսզի նրան հրավիրի Բախի ընտանիքին այցելության Լայպցիգում, սակայն այդ այցելությունը տեղի չի ունեցել[49]։

1720 թվականի հուլիսի 7-ին, մինչ Բախը արքայազն Լեոպոլդի հետ գտնվում էր Կառլովի Վարի քաղաքում, Բախի կինը հանկարծամահ է լինում[50]։ Հաջորդ տարի նա հանդիպում է Աննա Մագդալենա Բախին՝ երիտասարդ և շատ տաղանդավոր սոպրանո, ով տասնվեց տարով փոքր էր նրանից։ Նրանք ամուսնաում են 1721 թվականի դեկտեմբերի 3-ին[51]։ Միասին նրանք ունեցել են տասներեք երեխա, որոնցից միայն վեցն են հասել չափահաս տարիքի՝ Գոթֆրիդ Հենրիխը, Ելիզավետա Ջուլիան Ֆրեդերիկան (1726-1781), Յոհան Քրիստոֆ Ֆրիդրիխը և Յոհան Քրիստիանը, որոնք էլ՝ հատկապես Յոհան Քրիստիանը, դարձել են նշանավոր երաժիշտներ, Յոհաննա Կարոլինան (1737-1781) և Ռեգինա Սուսաննան (1742-1809)[52]։

Լայպցիգ (1723-1750)

խմբագրել
 
Լայպցիգի «Paulinerkirche»ն, որտեղ 1717 թվականին Բախը փորձարկել է այս եկեղեցու նոր երգեհոնը
 
Բախի կնիքը, որն օգտագործվել է նրա Լայպցիգում եղած տարիներին: Այն բաղկացած է JSB տառերից, որոնք նշագծված են իրենց հայելային պատկերով, իսկ վերևում պատկերված է թագը:

1723 թվականին Բախը նշանակվում է Լայպցիգի Սբ Թոմաս եկեղեցու Թոմաս դպրոցի թոմասկանտոր և կանտոր, որն ապահովում էր քաղաքի չորս եկեղեցիների երաժշտությունը՝ Սբ Թոմաս եկեղեցու, Սբ Նիկոլասի եկեղեցու, և ավելի քիչ չափով Նոր եկեղեցու և Սբ Փիթերի եկեղեցու[53]։ Սա «Բողոքական Գերմանիայի առաջատար ծաղրանկարն» էր[54], որը գտնվում էր Սաքսոնիայի մի առևտրական քաղաքում, և որն էլ նա ղեկավարել է քսանյոթ տարի մինչ իր մահ։ Այս ժամանակահատվածում նա ձեռք է բերում հետագա հեղինակություն՝ ունենալով պատվավոր նշանակումներ Քոթենի և Վայսենֆելսի պալատներում, ինչպես նաև Ավգուստ III Ուժեղի (ով նաև Հոլանդիայի թագավորն էր) պալատում, Դրեզդեն քաղաքում[54]։ Բախը հաճախ տարաձայնություն էր ունենում իր գործատուի՝ Լայպցիգի քաղաքի խորհրդի հետ, որը նրա կարծիքով շատ ժլատ էր[55]։

Պաշտոնավարում Լայպցիգում Յոհան Կուհնաուն եղել է Լայպցիգի թոմասկանտորը 1701 թվականից մինչ իր մահը՝ 1722 թվականի հունիսի 5-ը։ Կուհնաուի պաշտոնավարման ընթացքում Բախն այցելում է Լայպցիգ և 1714 թվականին մասնակցում է Սբ Թոմաս եկեղեցում Քրիստոսի գալստյան առաջին կիրակիի ծիսակատարությանը[56], և 1717 թվականին նա փորձարկում է «Paulinerkirche» եկեղեցու երգեհոնը[57]։ 1716 թվականին Բախը և Կուհնաուն հանդիպում են Հալլեի երգեհոնի փորձարկման և հանդիսավոր բացման ժամանակ[41]։

Իր պաշտոնում առաջարկվելուց հետո Բախը հրավիրվում է Լայպցիգ միայն այն բանից հետո, երբ Գեորգ Ֆիլիպ Տելեմանը նշում է, որ իրեն չի հետաքրքրում Լայպցիգ տեղափոխվելու գաղափարը[58]։ Տելեմանը գնում է Համբուրգ, որտեղ նա շարունակում է իր պայքարը քաղաքի սենատի դեմ[59]։

Բախից պահանջվում էր Թոմաս դպրոցի աշակերտներին երգել սովորեցնել և ապահովել եկեղեցական երաժշտություն Լայպցիգի գլխավոր եկեղեցիների համար։ Նրանից պահանջվում էր նաև լատիներեն դասավանդել, սակայն նրա փոխարեն հնարավորություն տրվեց չորս օգնականների կատարելու այդ գործը։ Այդ օգնականներն աջակցում էին նաև երաժշտական ուսուցման մեջ[60]։

Կանտատա ցիկլի տարիները (1723-1729)

 
Սբ Թոմաս եկեղեցի, Լայպցիգ

Բախը սովորաբար ղեկավարում էր իր կանտատների ելույթները, որոնց մեծ մասը նա ստեղծագործել էր Լայպցիգում հաստատվելուց հետո։ Առաջին կանտատը՝ «Die Elenden sollen essen, BWV 75», հնչել էր «Nikolaikirche» եկեղեցում 1723 թվականի մայիսի 30-ին Սուրբ Երրորդության կիրակիին հաջորդող առաջին կիրակի օրը։ Բախը հավաքում էր իր կանտատները ըստ տարեկան ցիկլերի։ Դրանցից հինգը համարվում են այլևս չօգտագործվող, իսկ երեքը՝ պահպանված[43]։ Լայպցիգում Բախի կողմից ստեղծված ավելի քան երեք հարյուր կանտատներից գրեթե հարյուրը չեն հասել ապագա սերունդներին[13]։ Բախը սկսել է իր երկրորդ տարեկան ցիկլը 1724 թվականի Սուրբ Երրորդության կիրակիին հաջորդող առաջին կիրակի օրը և ստեղծել է միայն երգչախմբային կանտատներ, որոնցից յուրաքանչյուրը հիմնված էր առանձին եկեցական հիմնի վրա։ Դրանց թվին են պատկանում «O Ewigkeit, du Donnerwort, BWV 20», «Wachet auf, ruft uns die Stimme, BWV 140», «Nun komm, der Heiden Heiland, BWV 62» և «Wie schön leuchtet der Morgenstern, BWV 1» կանտատները։

Բախը գրավում էր դպրոցի սոպրանոներին և ալտ երգչախմբային երգիչներին, ինչպես նաև տենորներին և բասերին Լայպցիգի ցանկացած վայրից։ Իր խմբերով ելույթ ունենալով հարսանիքներին և թաղման արարողություններին՝ նա վաստակում էր հավելյալ գումար և միգուցե հենց այդ նպատակով էլ գրել է ամենաքիչը 6 մոտետներ[61]։ Որպես կանոնավոր եկեղեցական աշխատանք՝ նա բեմադրել է նաև այլ կոմպոզիտորների մոտետները, որոնք էլ ծառայել են որպես մոդել իր սեփական մոտետների համար[62]։

Յոհան Կուհնաուն, որը Բախին նախորդող կանտորն էր, եղել է նաև Լայպցիգի համալսարանի «Paulinerkirche» եկեղեցու երաժշտական դիրիժորը։ Սակայն, երբ Բախը նշանակվեց կանտոր 1723 թվականին, նա պատասխանատու էր միայն ծիսական արարողությունների ժամանակ հնչող երաժշտության համար։ Եվ նրա խնդրանքը՝ կանոնավոր կերպով ապահովել երաժշտություն կիրակի օրերին (հավելյալ աշխատավարձով), մերժվեց։ Դրանից հետո, 1725 թվականին Բախը «կորցրեց իր հետաքրքրությունը» և հայտնվում էր «Paulinerkirche» եկեղեցում միայն «հատուկ առիթների ժամանակ»[63]։ «Paulinerkirche» եկեղեցին ուներ ավելի լավ և ավելի նոր (1716) երգեհոն քան «Thomaskirche» կամ «Nikolaikirche» եկեղեցիները[64]։ Բախի պաշտոնի պարտականությունների մեջ չէր մտնում երգեհոն նվագելը, բայց ասում են, որ նա սիրում էր նվագել «Paulinerkirche» եկեղեցու երգեհոնը «իր հաճույքի համար»[65]։

Բախն ընդլայնում է իր ստեղծագործություններն ու ելույթները բացի եկեղեցական ոճից՝ 1729 թվականի մարտին ստանձնելով «Կոլլեգիում Մյուզիքումի» ղեկավարումը, որն աշխարհիկ անսամբլ էր և ստեղծվել էր Տելեմանի կողմից։ Այն գերմանախոս երկրներում հազարավոր մասնավոր հասարակական կազմակերպություններից մեկն էր, որը հիմնադրվել էր երաժշտական ակտիվություն ցուցաբերած համալսարանական ուսանողների կողմից։ Նման կազմակերպությունները կարևոր էին դարձել հասարակական երաժշտական կյանքում, որոնք իրականում ղեկավարում էին քաղաքի նշանավոր մասնագետները։ Ըստ Քրիստոֆ Վոլֆի պնդումների՝ այդ ղեկավար պաշտոնը խելացի տեղաշարժ էր, որը նպաստեց Բախի «ամուր իշխանությանը Լայպցիգի գլխավոր երաժշտական հաստատություններում»[66]։ Կլոր տարին Լայպցիգի «Կոլլեգիում Մյուզիքումը» կանոնավոր ելույթներով հանդես էր գալիս Զիմերման սրճարանում և Քեթրին փողոցի սրճարանում՝ հիմնական շուկայի հրապարակում։ 1730-ականների և 1740-ականների Բախի գործերից շատերը գրվել և բեմադրվել են «Կոլլեգիում Մյուզիքումի» կողմից, որոնց թվին են պատկանում նրա «Clavier-Übung» ստեղծագործությունը և բազմաթիվ ջութակի և ստեղնաշարային կոնցերտներ[21]։

Լայպցիգի շրջանի միջին տարիները (1730-1739)

 
Սբ Նիկոլայի եկեղեցին, Լայպցիգ, 1850 թվական
 
«Zimmermann» սրճարանը Լայպցիգում, որտեղ բեմադրվել է «Կոլլեգիում Մյուզիքումը»

1733 թվականին Բախը ստեղծում է պատարագ Դրեզդենի արքունիքի համար (Kyrie and Gloria), որն ավելի ուշ ընդգրկում է իր «Mass in B Minor» ստեղծագործության մեջ։ Նա ներկայացնում է ձեռագիր մատյանները ընտրական հանձնաժողովին ավելի հաջողված առաջարկով՝ համոզելու արքայազնին շնորհել իրեն պալատի կոմպոզիտորի տիտղոս[15]։ Հետագայում նա այս գործը վերածեց ավելի մեծ պատարագի՝ ավելացնելով «Credo, Sanctus' և Agnus Dei», որոնց համար գրված երաժշտությունը մասամբ հիմնված էր իր սեփական կանտատների, մասամբ էլ նոր էր ստեղծագործված։ Բախի նշանակումը պալատի կոմպոզիտոր նրա երկար պայքարի մի մասն էր, որի նպատակն էր առավել ազդեցիկ կապերի հաստատումը Լայպցիգի խորհրդի հետ ։ 1737 և 1739 թվականների միջև Բախի նախկին աշակերտ Կարլ Գոթհելֆ Գերլախը ստանձնել է «Կոլլեգիում Մյուզիքումի» ղեկավարումը։

1735 թվականին Բախը սկսեց պատրաստել իր երգեհոնի երաժշտության առաջին հրատարակությունը, որը 1739 թվականին տպագրվեց որպես երրորդ «Clavier-Übung»[67]: Այդ տարի նա սկսեց հավաքել և ստեղծել մի շարք նախերգանքներ և ֆուգաներ կլավիկորդի համար, որը հետագայում պիտի դառնար նրա «The Well-Tempered Clavier»-ի երկրորդ գիրքը[68]։

Վերջին ժամանակաշրջան

 
Բախի ձեռագիր երկտողը՝ գրված Աստվածաշնչի մեջ: Երկտողում ասվում է ․«NB Bey einer andächtigen Musiq ist allezeit Gott mit seiner Gnaden Gegenwart" (N(ota) B(ene) Երկրպագության երաժշտության մեջ Աստված միշտ ներկա է իր ողորմածությամբ)

1740-ից 1748 թվականներին Բախը ընդօրինակել է, գրի է առել և ընդլայնել է երաժշտությունը ավելի հին պոլիֆոնիկ ոճով, ի թիվս այլոց ինչպիսիք են Ջովաննի Պիեռլուիջի Պալեստրինան (BNB I/P/2)[69], Յոհան Կասպար Կերլլը (BWV 241)[70], Պիետրո Տորրին (BWV Anh. 30)[71], Ջիովաննի Բատիստա Բասսանին (BWV 1081)[72], Ֆրանչեսկո Գասպարինին (Missa Canonica)[73] և Անտոնիո Քալդարան (BWV 1082)[74]: Բախի սեփական ոճը փոփոխվում էր իր կյանքի վերջին տասնամյակում՝ ընդգրկելով պոլիֆոնիկ և անտիկ ոճերի տարրեր[75]։ Նրա չորրորդ և վերջին «Clavier-Übung»-ը՝ «Գոլդբերգի վարիացաները», հրատարակվել է 1741 թվականին[76]։ Այս ժամանակաշրջանի ընթացքում Բախը շարունակում էր յուրացնել ժամանակակից կոմպոզիտորների, ինչպիսիք են Գեորգ Ֆրիդրիխ Հենդելը (BNB I/K/2)[77] և Գոթֆրիդ Հենրի Շտյոլցելը (BWV 200)[78] երաժշտությունը, և վերանայել իր շատ վաղ գրված ստեղծագործությունները։ Նա նաև ծրագրել և ադապտացրել է ավելի երիտասարդ սերնդի կոմպոզիտորների երաժշտությունը՝ ներառյալ Ջովաննի Բատիստա Պերգոլեզին (BWV 1083)[79] և իր աշակերտ Յոհան Գոթլիբ Գոլդբերգը (BNB I/G/2)[80]:

1746 թվականին բախը պատրաստվում էր ընդունվել Լորենց Քրիստոֆ Միզլերի «Երաժշտական կազմակերպությունը»[81]։ Ընդունվելու համար Բախը պետք է ներկայացներ մի ստեղծագործություն, որի համար նա ընտրեց իր կանոնիկ վարիացաները՝ «Vom Himmel hoch da komm' ich her», և մի դիմանկար, որը նկարվել էր Էլիաս Գոթլոբ Հաուսմանի կողմից և ցույց էր տալիս « Canon triplex á 6 Voc» ստեղծագործության առանձնահատկությունները[82]։ 1747 թվականի մայիսին Բախը այցելեց Ֆրիդրիխ II (Պրուսիայի թագավոր)ին Պոտսդամում։ Արքան Բախի համար սկսեց նվագել մի թեմա և առաջարկեց նրան հանպատրաստից ֆուգա հորինել այդ թեմային համահունչ։ Բախը պարտավորվեց՝ նվագելով երեք մասից բաղկացած ֆուգա Ֆրիդրիխի ֆորտեպիանոներից մեկի վրա, որն այդ ժամանակ համարվում էր նոր երաժշտական գործիք։ Լայպցիգ վերադառնալուց հետո նա ստեղծել է մի շարք ֆուգաներ և կանոններ՝ արքայի առաջարկած թեմային համապատասխան։ Մի քանի շաբաթվա ընթացքում այս երաժշտությունը տպագրվել է որպես «The Musical Offering»՝ նվիրված Ֆրիդրիխին։ «The Schübler Chorales»-ը, որը վեց երգչախմբային նախերգանքներից բաղկացած շարք է, Բախը ստեղծագործել էր ավելի քան երկու տասնամյակ առաջ, տպագրվել է մեկ տարվա ընթացքում[83][84]։ Մոտավորապես նույն ժամանակահատվածում հինգ քանոնի վարիացիաների շարքը, որը Բախը ներկայացրել էր 1747 թվականին Միզլերի կազմակերպություն ընդունվելիս, նույնպես տպագրվել է[85]։

Երկու մեծ մասշտաբային ստեղծագործություններ մեծ դեր են խաղացել Բախի վերջին տարիների ընթացքում։ Մոտավորապես 1742 թվականին նա գրել և վերամշակել է «The Art of Fugue» ստեղծագործության կանոններն ու ֆուգաները, որոնք նա պատրաստել է հրատարակման մինչև իր մահանալը[86][87]։ Իր 1733 թվականին Դրեզդենի արքունիքի համար գրված «Kyrie-Gloria Mass» ստեղծագործությունից Բախը առանձնացրեց մի կանտատ՝ «BWV 191»-ը, վերածեց այն «Mass in B minor»-ի իր կյանքի վերջին տարիների ընթացքում։ Շթաուֆերը նկարագրում է այն որպես «Բախի ամենաամբողջական եկեղեցական գործը։ Այն բաղկացած է հիմնականում վերամշակված կանտատներից, որոնք գրվել են գրեթե 35 տարիների ընթացքում»[24]։ Չնայած ավարտուն գործը երբեք չի բեմադրվել կոմպոզիտորի կյանքի ընթացքում՝ այն համարվում է բոլոր ժամանակների ամենամեծ երգչախմբային ստեղծագործությունը[88]։

1749 թվականի հունվարին Բախի դուստր Ելիզավետ Յուլիանա Ֆրեդերիկան ամուսնանում է նրա աշակերտ Յոհան Քրիստոֆ Ալթնիկոլի հետ։ Սակայն այդ ժամանակ Բախի առողջությունը օրեցօր վատանում էր։ Հունիսի 2-ն Հենրիխ ֆոն Բրուլը գրում է Լայպցիգի բուրգոմայստերներին և խնդրում է նրանց երաժշտական ղեկավար Յոհան Գոթլոբ Հարրերին լրացնել Թոմասկանտորի պաշտոնը՝ պայմանավորված «պարոն Բախի վախճանվելու հետ»[89]։ Կուրանալուց հետո Բախը ենթարկվեց աչքի վիրահատության 1750 թվականի մարտին և նորից ապրիլին ՝ բրիտանացի ակնաբույժ Ջոն Թեյլորի կողմից[90]։ Բախը մահացել է 1750 թվականի հուլիսի 28-ին՝ անհաջող բուժման հետևանքով առաջացած բարդությունների պատճառով[91][92][93]։ Բախի մահից մի քանի ամիս անց անցկացրած գույքագրման ժամանակ պարզվում է, որ նրա ունեցվածքը բաղկացած էր հինգ կլավիկորդից, երկու կլավիկորդից, երեք ջութակից, երեք ալտից, երկու թավջութակից, մեկ լյուտնյայից և մեկ սպինտից, 52 սուրբ գրքերից՝ ներառյալ Մարտին Լյութերի և Հովսեփոս Փլավիոսի գրքերը[94]։

Երաժշտական ոճ

խմբագրել
Քրոմատիկ Ֆանտազիա և Ֆուգա
Քրոմատիկ Ֆուգա

Բախի երաժշտական ոճը մեծ մասամբ համապատասխանում է իր օրերի սովորույթներին, որը ավելի շատ բարոկկո դարաշրջանին է պատկանում։ Երբ նրա ժամանակակիցները, ինչպես օրինակ Հենդելը, Տելեմանը և Վիվալդին գրում էին կոնցերտներ, նա նույնպես գրում էր։ Երբ նրանք գրում էին շարանվագներ, նա նույնպես գրում էր։ Նրա ոճի առանձնահատկությունները բնութագրվում էին նրանով, որ իր տաղանդի շնորհիվ նա ունակ էր գրելու սերտորեն հյուսված երաժշտություն՝ հզոր հնչողությամբ։ Դեռ վաղ հասակից նա տոգորված էր իր ժամանակակիցների և նախկին սերունդների ստեղծագործություններով, որոնք հասանելի էին եվրոպական՝ ֆրանսիական, իտալական և գերմանական կոմպոզիտորներից, և շատ չնչին բան կա, որ չի հայտնվել նրա սեփական երաժշտության մեջ[95]։

Կրոնական երաժշտությունը եղել է Բախի ստեղծագործության գլխավոր մասը։ Նրա կողմից ստեղծված հարյուրավոր սուրբ ստեղծագործություններ համարվում են ոչ միայն նրա արվեստի դրսևորումներ, այլ Աստծո հետ իսկապես սրբազան հարաբերություններ[96][97]։ Նա Լայպցիգում դասավանդել է «Լյութերի փոքրիկ կատեխիզիսը» և այն իր արտահայտությունն է գտել նրա որոշ երաժշտական ստեղծագործություններում[98]։ Լյութերական երգչախումբը եղել է նրա շատ ստեղծագործությունների հիմքը։ Մշակելով այդ երաժշտական հիմները՝ նա ստեղծել է երգչախմբային նախերգանքներ։ Բախի յուրաքայնչյուր սուրբ վոկալային աշխատանքի ծանրակշիռ կառուցվածքը նրա նուրբ վերամշակման և կրոնական հզոր երաժշտական ստեղծագործության արդյունքն է։ Օրինակ՝ Սբ Մատթեոսի Պասսիոն ստեղծագործությունը, ինչպես նմանատիպ այլ գործեր, լաուսաբանում է կիրքը Աստվածաշնչյան տեքստերով, որոնք արտացոլվում են թվերգերում, արիաներում, կրկներգերում և խմբերգություններում։ Սակայն այս գործը կերտելիս Բախը ստեղծել է համընդհանուր մի ձեռքբերում, որը դարեր շարունակ եղել է և՛ երաժշտապես հուզիչ, և՛ հոգեպես խորիմաստ[99]։

Բախը հրատարակել կամ զգուշությամբ ձեռագիր մատյաններով հավաքել է բազմաթիվ երաժշտական ստեղծագործությունների հավաքածուներ, որոնք արդյունքն են իր ժամանակվա գրեթե բոլոր ժանրերում կատարված գեղարվեստական և տեխնիկական մի շարք հետազոտությունների, բացի օպերայից։ Օրինակ՝ «Լավ տեմպերացված կլավիրը» բաղկացած է երկու գրքից, որոնցից յուրաքանչյուրը ներկայացնում է նախերգանք և ֆուգա յուրաքանչյուր մաժորով և մինորով՝ ցուցադրելով կառուցվածքային և տեխնիկական գլխապտույտ բազմազանություն[100]։

Չորս մասից բաղկացած հարմոնիա

խմբագրել
 
«O Haupt voll Blut und Wunden»` չորս մասից բաղկացած խմբերգություն, որը ներառված է Սբ. Մատթեոսի Պասիոնում:
 
Բախի Զարդհնչյունների ձեռնարկը, որը ներառված է «Klavierbüchlein für Wilhelm Friedemann Bach» ստեղծագործության մեջ:
 
Գոլդբերգի Վարիացիաների «Արիան», որտեղ ցուցադրվում են Բախի օգտագործած զարդհնչյունները:Audio (օգնություն • ինֆո)
Սոնատ N 3, G մինոր ալտ գամբայի և կլավիկորդի համար «BWV 1029»՝ բեմադրված Ջոն Միշելի կողմից
Ալլեգրո
Ալլեգրո

Քառամաս հարմոնիաները գոյություն են ունեցել նախքան Բախը, սակայն նա ապրել է մի ժամանակաշրջանում, երբ արևմտյան ավանդության մեջ լադային երաժշտությունը առանձնացված էր տոնայնություն համակարգից։ Այս համակարգում երաժշտությունը զարգանում է մի ակորդից մյուսը ըստ որոշակի կանոնների, որոնցից յուրաքանչյուրը բնութագրվում է չորս նոտաներով։ Չորս մասից բաղկացած հարմոնիայի սկզբունքները կարելի է հանդիպել Բախի ոչ միայն խմբերգություններում, այլև, օրինակ, բասային նվագակցության մեջ[101]։ Այս նոր համակարգը հանդիսանում է Բախի ոճի հիմնաղբյուրը և նրա ստեղծագործությունները մեծ մասամբ համարվում են զարգացող սխեմայի ձևավորող կանոնները, որոնք կիշխեն ապագա դարերի երաժշտության արտահայտման մեջ։ Բախի ոճի և նրա ազդեցության մի շարք օրինակների թվում են.

  • Երբ 1740 թվականին Բախը բեմադրեց Ջովաննի Բատիստա Պերգոլեզիի «Stabat Mater» ստեղծագործության իր գործիքավորման տարբերակը, նա բարձրացրեց ալտի հատվածը՝ լրացնելու հարմոնիան՝ այդպիսով հաստատելով իր քառամաս հարմոնիայի ոճը[102]։
  • Երբ 19-րդ դարում Ռուսաստանում քննարկում ծավալվեց չորս մասից բաղկացած պալատական երգչախմբային պարամետրերի վավերականության շուրջ, որը համեմատվում էր ավելի վաղ ռուսական ավանդույթների հետ, Բախի չորս մասից բաղկացած խմբերգերը՝ որոնք նաև նրա Երգչախմբային կանտատաների ավարտներում են ներառված, համարվեցին որպես օտարերկյա ազդեցությամբ լադեր (թեև նման ազդեցությունը համարվում էր անխուսափելի)[103]։

Մոդուլացումներ

խմբագրել

Մոդուլացումը՝ մի հատվածի ընթացքում տոնայնության փոփոխումը, Բախին բնորոշ մեկ այլ գիծ է, որով նա հասել է ավելիին, քան իր ժամանակակիցները։ Բարոկկո գործիքները մեծապես սահմանափակում էին մոդուլացումների հնարավորությունները, սահմանափակում էին տոնայնությունը, որը կարող էր մոդուլացվել, իսկ փողային գործիքները՝ հատկապես շեփորներն ու շչակները, մոտավորապես մեկ դար առաջ հարմարեցված էին փականներին, կապված էին իրենց լարերի տոնայնությունից։ Բախը դուրս է մղում այս սահմանափակումները՝ իր երգեհոնի մեջ ավելացնելով երգի հետ միախառնված «տարօրինակ հչյուններ», որի համար նա Արնշտաթում մեղադրանքի է ենթարկվում[104]։ Իսկ Լուի Մարչանդը՝ մեկ այլ վաղ դարաշրջանի մոդուլացիաների փորձարար, խուսափում է Բախի հետ դեմ առ դեմ հանդիպելուց, որովհետև վերջինս ավելիին էր հասել, քան որևէ մեկը մինչ այդ[105]։

Բախի ժամանակաշրջանում տեղի ունեցող հիմնական զարգացումը, որին մեծապես նպաստել է նաև հենց ինքը Բախը, դա ստեղնաշարային գործիքների տոնայնության զարգացումն էր, որը թույլ էր տալիս օգտագործել վերջիններս բոլոր հնարավոր ստեղներով (12 մաժոր և 12 մինոր), որն էլ իր հերթին թույլ էր տալիս մոդուլավորել առանց կրկին լարելու։ Այս ամենը լայն տարածում ունեցավ «Clavier-Büchlein vor Wilhelm Friedemann Bach»-ը, որում օգտագործվում էին բոլոր տոնայնությունները, որն էլ Բախը սկսել էր զարգացնել 1720-ական թվականներին[106]։

Զարդհնչյուններ

խմբագրել

«Clavier-Büchlein vor Wilhelm Friedemann Bach» ստեղծագործության երկրորդ էջը նշագրված է զարդհնչյուններով և կատարման ուղեցույցով, որը Բախը գրել է իր ավագ որդու համար, որն այդ ժամանակ ինը տարեկան էր։ Բախն ընդհանրապես յուրահատուկ է եղել զարդհնչյունների օգտագործման մեջ[107], և իր զարդհնչյունները հաճախ ենթակա են եղել մշակման։ Օրինակ՝ «Գոլդերբերգի վարիացիաների» «Արիան» հարուստ զարդհնչյուններ ունի գրեթե բոլոր չափերում։ Բախի շփումը զարդհնչյունների հետ կարելի է նաև տեսնել ստեղնաշարային գործիքավորման մեջ, որ նա իրականացրել է «Marcello's Oboe Concerto»-ի մեջ՝ ավելացնելով գրված զարդհնչյուններ, որը մի քանի դար անց բեմադրվել է օբոիստների կողմից կոնցերտի ժամանակ։

Չնայած Բախը որևէ օպերա չի գրել՝ նա հեռացված չի եղել այդ ժանրից, ոչ էլ նրա զարդհնչյունների վոկալային ոճից։ Եկեղեցական երաժշտության մեջ իտալացի կոմպոզիտորները նմանակում էին օպերային վոկալային ոճը այնպիսի ժանրերում, ինչպես օրինակ Նեապոլիտանական մեսսայի մեջ։ Բողոքականների շրջանում ավելի շատ հակված էին այս ոճն ընդունել պատարագային երաժշտության մեջ։ Օրինակ՝ Կուհմաուն, Բախին նախորդողը Լայպցիգում, վատ էր արտահայտվում օպերայի և իտալական վիրտուոզ վոկալային երաժշտության դեմ[108]։ Բախին դա ավելի քիչ էր ոգեշնչում և իր «Կրքեր ըստ Սբ Մաթեոսի» բեմադրումից հետո, նրա մեկնաբանություններից մեկն այն էր, որ այն ավելի շատ հնչում էր օպերայի նման[108]։

Գործիքավորում

խմբագրել

Բախը գրել է վիրտուոզ երաժշտություն հատուկ գործիքների համար, ինչպես նաև երաժշտություն, որը կախված չէր գործիքից։ Օրինակ սոնատներն ու պարտիտները սոլո ջութակների համար համարվում են այս գործիքի համար գրվածքների գագաթնակետ։ Միայն հմուտ նվագողների ձեռքերում երաժշտությունը հարմարեցվում է գործիքին՝ օգտվելով նրա լիակատար հնարավորություններից և նվագողից պահանջվում է վիրտուոզ մոտեցում։ Չնայած այն փաստին, որ երաժշտությունն ու գործիքը թվում են անբաժանելի, Բախը ստեղծել է այս հավաքածուի որոշ մասերի կրկնօրինակները։ Նույն ձևով թավջութակի համար վիրտուոզ երաժշտությունը թվում է հարմարեցված, որի համար Բախի կողմից առաջարկած լավագույն տարբերակն էր համաձայնեցնել այն ջնարի հետ շարանվագներում։ Բախը մշակում էր գործիքի հնարավորությունները ամբողջությամբ՝ միևնույն ժամանակ պահելով հիմնական երաժշտությունը անկախ տվյալ գործիքից, որի վրա այն նվագվում էր։

Այս իմաստով զարմանալի չէ, որ Բախի երաժշտությունը հեշտ է նվագել նույնիսկ այն գործիքների վրա, որոնց համար այն նախատեսված չէ։ Այն այնքան հաճախ է վերամշակվում, որ նրա մեղեդիները հայտնվում են այնպիսի անսպասելի ժանրերում, ինչպիսին ջազ երաժշտությունն է։ Բացի դրանից Բախը թողել է մի շարք կոմպոզիցիաներ առանց կոնկրետ գործիքավորման, որոնց թվին են պատկանում «BWV 1072–1078»-ը, ինչպես նաև «Musical Offering» և «Art of Fugue» ստեղծագործությունների մեծ մասը[109]։

Կոնտրապունկտեր

խմբագրել
 
The Art of Fugue (տիտղոսաթերթ) – Բեմադրվել է Մեհմեթ Օկոնսարի կողմից երգեհոնի և կլավիկորդի վրա: Nos. 1–12 (օգնություն • ինֆո) • Nos. 13–20 (օգնություն • ինֆո)
BWV 632 (հատված)
 
«Matthew 27:45–47a»
 
Սուրբ Ծննդյան օրատորիա՝լիբրետոյի տպագիր հրատարակություն:

Բախի ոճին բնորոշ է նաև լայնորեն Կոնտրապունկտերի օգտագործումը՝ օրինակ իր չորս մասից բաղկացած խմբերգությունների մեջ։ Այս ոճին ավելի շատ բնորոշ են Բախի քանոնները և հատկապես նրա ֆուգաները, որը սակայն հենց ինքը չի ստեղծել, բայց ունեցել է բավականին մեծ սկզբունքային ներդրում։ Ֆուգաները բնորոշ են Բախի ոճին՝ ինչպես օրինակ սենատի ձևը բնորոշ է դասական ժամանակաշրջանի կոմպոզիտորներին[110]։

Ոչ միայն այս խիստ Կոնտրապունկտ ստեղծագործություններին, այլ նաև Բախի երաժշտության մեծ մասին բնորոշ է յուրաքանչյուր ձայնի համար նախատեսված մաքուր մեղեդային երանգներ, որտեղ ակորդները ձևավորվում են նոտաներով, որոնց հետևում են չորս մասից բաղկացած հարմոնիաները։ Ֆորկելը, Բախի առաջին կենսագիրը, նրա երաժշտական ոճին տալիս է հետևյալ նկարագրությունը, որն էլ տարանջատում է այն մյուս տեսակներից[111]։

  Եթե երաժշտության լեզուն պարզապես մեղեդու արտաբերումն է երաժշտական նոտաների պարզագույն հաջորդականությամբ, ապա նրան արդարացիրրեն կարելի է մեղադրել աղքատիկ լինելու մեջ։ Բասի ավելացումը նրան տալիս է ներդաշնակ հիմք, սակայն ավելի շատ բնորոշում է, քան հարստացնում։ Նման նվագակցությամբ մեղեդին, որի բոլոր նոտաները մաքուր բաս չեն կամ վերին հատվածներում ունեն պարզ զարդհնչյուններ և պարզ ակորդներ, կոչվում է «հարմոնիա»։ Սակայն այլ բան է, երբ երկու մեղեդի միձուլվում են այնպես, կարծես զրուցում են միմյանց հետ՝ հաճելիորեն հավասարվելով իրար։ Առաջին դեպքում նվագակցումը ստորադաս է և հիմնականում ծառայում է առաջին կամ հիմնական մասին աջակցելուն։ Երկրորդ դեպքում երկու մասերը կապված չեն միմյանց հետ նույն ձևով։ Նրանց միաձուլումից ծնվում են նոր մեղեդային կոմբինացիաներ և ծագում են երաժշտական նոր դրսևորումներ։ Եթե ավելի շատ մասեր են միաձուլվում իրար նույն ազատ և անկախ ձևով, հետևաբար գործիքի լեզուն ավելի է հզորանում և դառնում է գործնականում անսպառ, ի հավելումն ներկայացվում են տարատեսակ ձևեր և ռիթմեր։ Հետևաբար հարմոնիան ոչ թե ընդամենը ուղեկցում է մեղեդուն, այլ ավելացնում է երաժշտական զրույցի հարստությունն ու արտահայտչականությունը։ Իսկական հարմոնիան դա մեղեդիների միահյուսումն է վերին,միջին և ստորին հատվածներում։

1720 թվականից սկսած, երբ նա 35 տարեկան էր, և մինչ իր մահ՝ 1750 թվականը, Բախի հարմոնիան բաղկացած էր նման անկախ մեղեդիերի միաձուլումներից, որոնք այնքան հիանալի էին իրենց միավորման մեջ, որ յուրաքանչյուր հատված թվում է, թե պատկանում է հիմնական մեղեդուն։ Սրանով Բախը գերազանցում է աշխարհի բոլոր կոմպոզիտորներին։ Համենայնդեպս ես դեռ նրան նման ոչ ոքի չեմ հանդիպել երաժշտության մեջ։ Նույնիսկ նրա չորս մասից բաղկացած ստեղծագործություններում մենք կարող ենք ոչ հաճախ դուրս թողնել վերին և ստորին հատվածներն ու միջին հատվածները համարել մեղեդային և դուրեկան։

 

Կառուցվածք, քնարերգություն

խմբագրել

Իր ժամանակակիցների հետ համեմատած Բախն ավելի շատ էր ուշադրություն դարձնում ստեղծագործությունների կառուցվածքին։ Սա կարելի է տեսնել այն մինորային հավաքածուներում, որտեղ նա փոխառնել է մեկ ուրիշի ստեղծագործությունները, օրինակ Սբ. Մարկ Պասսիոնի «Keiser» ստեղծագործության սկզբնական տարբերակում, որտեղ նա բարձրացնում է տեսարանային անցումները[112]։ Նման օրինակներից է նաև իր սեփական ստեղծագործությունների գլուխգործոցը՝ «Magnificat»-ը[113] և Լայպցիգի պասսիոնը։ Իր կյանքի վերջին տարիներին Բախը կրկնել է իր մի քանի նախկին ստեղծագործությունները, ինչպես օրինակ «Mass in B minor»-ը։ Բախի հայտնի կառուցվածքային ցրվածությունը, որն իր գագաթնակետին է հասել 1970-ականներին, հանգեցրել է իր ստեղծագործությունների բազմաթիվ վերլուծությունների, չնայած շատ մեկնաբանություններ ավելի ուշ մերժվել են[114][115]։

Լիբրետոները, այսինքն քնարերգությունը, մեծ դեր են խաղացել Բախի վոկալային ստեղծագործություններում։ Նա փնտրում էր համագործակցություն տարբեր տեքստային հեղինակների հետ իր կանտատաների և հիմնական վոկալային ստեղծագործությունների համար։ Հայտնի է նրա համագործակցությունը Պիկանդերի հետ Սբ. Մատթեոսի Պասիոնի լիբրետոյի ժամանակ, չնայած նման գործընթաց սկսվել էր նաև իր Սբ. Ջոն Պասսիոնի բազմաշերտ կառուցվածք ունեցող լիբրետոյի ժամանակ հինգ տարի առաջ[116]։

Կոմպոզիցիաներ

խմբագրել
 
Աննա Մագդալենա Բախի տիտղոսաթերթը – Cello Suite No. 1 BWV 1007՝ բեմադրված Ջոն Միշելի կողմից: 1. Prelude (օգնություն • ինֆո) • 2. Allemande (օգնություն • ինֆո) • 3. Courante (օգնություն • ինֆո) • 4. Sarabande (օգնություն • ինֆո) • 5. Minuets (օգնություն • ինֆո) • 6. Gigue (օգնություն • ինֆո)
Կանտատա «Wachet auf, ruft uns die Stimme, BWV 140»՝ կատարված «MIT» երգչախմբի կողմից, ղեկավար Վ. Քաթեր, Երգչախումբ՝ «Wachet auf, ruft uns die Stimme»
Փվերգ՝ «Er kommt, er kommt, der Bräut'gam kommt»
Դուետ՝ «Wenn kömmst du, mein Heil?»
Խմբերգություն՝ «Zion hört die Wächter singen»
Փվերգ՝ «So geh herein zu mir»
Դուետ՝ «Mein Freund ist mein!»
Խմբերգություն՝ «Gloria sei dir gesungen»
Հատված «Mass in B minor»ից՝ «Agnus Dei», կատարողներ՝ Սոլոմիյա Դրոզդ (ձայն), Պետրո Տիտիաև (ջութակ) և Իվան Օստապովիչ (երգեհոն)
Պրելյուդ՝ «Prelude and Fugue in A minor, BWV 543»-ից
Ֆուգա՝ «Prelude and Fugue in A minor, BWV 543»-ից
 
Լավ տեմպերացված կլավիրի տիտղոսաթերթը, գիրք 1-Prelude No. 1 in C major BWV 846 performed on harpsichord by Robert Schröter (օգնություն • ինֆո)
«Italian Concerto BWV 971» Առաջին ռիթմ
«Italian Concerto BWV 971» Երկրորդ ռիթմ
«Italian Concerto BWV 971» Երրորդ ռիթմ
 
Գոլդբերգի վարիացաների տիտղոսաթերթը՝ կատարված Մեհմեթ Օկոնսարի կողմից, դաշնամուր

1950 թվականին Վոլֆգանգ Շմիդերը հրատարակել է Բախի կոմպոզիցիաների թեմատիկ ցանկը, որը կոչվում է «Bach-Werke-Verzeichnis» (Բախի աշխատանքների ցանկ)[117]։ Շմիդերը մեծապես հետևել է «the Bach-Gesellschaft-Ausgabe»-ին՝ կոմպոզիտորի ստեղծագործությունների մանրամասն հրատարակությանը, որը գործել է 1850 և 1900 թվականների միջև։ Ցանկի առաջին հրատարակությունը թվարկում էր 1080 գոյություն ունեցող ստեղծագործություններ, որոնք անկասկած ստեղծվել են Բախի կողմից[118]։

BWV Շարք Կոմպոզիցիաներ
BWV 1–224 Կանտատաներ
BWV 225–231 Մոտետնետ
BWV 232–243 Եկեղեցական կոմպոզիցիաներ լատիներենով
BWV 244–249 Պասսիոններ և Օրատորիաներ
BWV 250–438 Չորս մասից բաղկացած խմբերգեր
BWV 439–524 Փոքր Վոկալային գործեր
BWV 525–771 Երգեհոնային Կոմպոզիցիաներ
BWV 772–994 Այլ Ստեղնաշարային գործեր
BWV 995–1000 Ջնարային Կոմպոզիցիաներ
BWV 1001–1040 Այլ Պալատական երաժշտություն
BWV 1041–1071 Նվագախմբային երաժշտություն
BWV 1072–1078 Քանոններ
BWV 1079–1080 Ուշ կոնտրապունկտալ գործեր

«BWV 1081–1126»-ը ավելացվել է ցանկին 20-րդ դարի երկրորդ կեսին և «BWV 1127 և ավելի բարձրերը» ավելացել է ավելի ուշ[119][120]

Պասսիոններ և Օրատորիաներ

խմբագրել

Բախը ստեղծել է Պասսիոններ Ավագ Ուրբաթ օրվա ծառայությունների համար և օրատորիաներ՝ ինչպես օրինակ Սուրբ Ծննդյան Օրատորիան, որը Սուրբ Ծննդյան եկեղեցական վեց կանտատաների շարք է[121][122][123]։ Ավելի կարճ օրատորիաներ են Սբ. Զատկի օրատորիան և Համբարձման օրատորիան։

Սբ. Մատթոեսի Պասսիոն

Իր կրկնակի երգչախմբով և նվագախմբով Սբ. Մատթոեսի պասսիոնը Բախի ամենածավալուն ստեղծագործությունն է։

Սբ. Ջոնի Պասսիոն

Սբ. Ջոնի Պասսիոնը Բախի առաջին պասսիոնն է, որը ստեղծվել է Լայպցիգում նրա որպես Թոմասկանտոր պաշտոնավարման ժամանակահատվածում։

Կանտատաներ

խմբագրել

Ըստ նրա մահախոսականի Բախը կստեղծագործեր սուրբ կանտատաների հինգ տարվա ցիկլ և հավելյալ եկեղեցական կանտատաներ՝ օրինակ հարսանիքների և հուղարկավորությունների համար։ Այս սուրբ գործերի մոտավորապես 200-ը պահպանված են՝ նրա ստեղծած եկեղեցական կանտատաների ընդհանուր թվի երկու երրորդը գնահատված[13][124]։ Բախի թվային կայքում թվարկված են կոմպոզիտորի 50 հայտնի աշխարհիկ կանտատաները, որոնց կեսը պահպանված են կամ մեծապես վերականգնված[125]։

Եկեղեցական կանտատաներ

Բախի կանտատները մեծապես տարբերվում են իրենց ձևով և գործիքավորմամբ՝ ներառյալ այն կանտատաները, որոնք նախատեսված են սոլո երգիչների համար, խմբերգերի համար, փոքր գործիքային խմբերի և մեծ նվագախմբերի համար։ Շատերը բաղկացած են մեծ ներածական կրկներգերից, որոնց հետևում են մեկ կամ մի քանի փվերգային մեներգերից, որոնք նախատեսված են մեներգիչների համար, և ավարտվում են խմբերգությամբ։

Բախի վաղ շրջանի կանտատաները գրվել են Արնշտաթի և Մյուլհաուսենի տարիներին։ Ամենավաղ գրված կանտատան «Christ lag in Todes Banden, BWV 4»-ն է, որը գրվել է 1707 թվականի Զատիկի ժամանակ[126]։ « Gottes Zeit ist die allerbeste Zeit, BWV 106» կանտատան հուղարկավորության համար նախատեսված կանտատա է Մյուլհաուսենի ժամանակաշրջանից[127]։ Շուրջ քսան եկեղեցական կանտատաներ պահպանված են նրա Վայմերում անցկացրած վերջին տարիներից՝ օրինակ «Ich hatte viel Bekümmernis, BWV 21» կանտատան[128]։ Ավելի ուշ գրված կանտատաները ներառում են հետևյալ երգչախմբային կանտատաները՝ «Ein feste Burg ist unser Gott, BWV 80» (վերջնական տարբերակը)[129] և «Wachet auf, ruft uns die Stimme, BWV 140»[130]:

Ա կապելլա երաժշտություն

խմբագրել

Բախի Ա կապելլա երաժշտությունը ներառում է մոտետներ և երգչախմբային հարմոնիզացիաներ։

Մոտետներ

Բախի մոտետները (BWV 225–231) սուրբ թեմաներով գործեր են, որոնք գրված են երգչախմբի և կոնտինյուի համար։ Նրանցից որոշները ստեղծվել են հուղարկավորությունների համար[131]։ Բախի կողմից ստեղծված վեց մոտետներն են.

Երգչախմբային հարմոնիզացիաներ

Բախը գրել է հարյուրավոր չորս մասից բաղկացած Լյութերական խմբերգերի հարմոնիզացիաներ։

Եկեղեցական երաժշտությունը լատիներեն

խմբագրել

Բախի եկեղեցական երաժշտության մեջ մտնում են նրա «Magnificat»-ը, չորս «Kyrie–Gloria» մեսսաները և «Mass in B minor»-ը։

«Magnificat»

«Magnificat in E-flat major, BWV 243a»-ը գրվել է 1723 թվականին, սակայն այս գործն ավելի շատ հայտնի է իր 1733 թվականի «D major» տարբերակով։

«Mass in B minor»

1733 թվականին Բախը ստեղծեց «Kyrie–Gloria Mass»-ը Դրեզդենի արքունիքի համար և մոտավորապես 1748-1749 թվականներին ընդարձակելով այս ստեղծագործությունը վերածեց այն իր մեծ «Mass in B minor»-ի։ Գործը երբեք ամբողջությամբ չի կատարվել Բախի կենդանության օրոք[132][133]։

Ստեղնաշարային երաժշտություն

խմբագրել

Բախը գրել է իր ժամանակաշրջանի երգեհոնի և այլ ստեղնաշարային գործիքների համար՝ հիմնականում Կլավեսինի և Կլավիկորդի համար, ինչպես նաև իր կողմից շատ սիրված ջնարային կլավիկորդի համար։

Երգչախմբային և կամերային երաժշտություն

խմբագրել

Բախը գրել է միայնակ գործիքների, դուետների և փոքր անսամբլների համար։ Նրա սոլո գործերից շատերը՝ ինչպես օրինակ նրա վեց սոնատներն ու ջութակի պարտիրները (BWV 1001–1006), և իր վեց թավջութակի շարանվագները (BWV 1007–1012) համարվում են նրա ռեպորտուարի ամենախորը գործերը[134]։

Ջութակի կոնցերտներ

խմբագրել

Կոնցերտի ձևով պահպանված գործերը ներառում են երկու ջութակային կոնցերտներ («BWV 1041» Ա մինորում և «BWV 1042» Ի մինորում) և մեկ կոնցերտ երկու ջութակով Դ մինորում՝ «BWV 1043», որին հաճախ վերաբերում են որպես «double» կոնցերտ։

Բրանդերբուրգյան կոնցերտներ

խմբագրել

Բախի ամենահայտնի երգչախմբային գործերը Բրանդերբուրգյան Կոնցերտներն են, որոնց նա անվանել է այդպես հույս ունենալով աշխատանք ստանալ Բրանդենբուրգ-Շվեդթի մարկիզ Քրիստիան Լյուդվիգի կողմից 1721 թվականին, սակայն նրա դիմումը չի ընդունվել[21]։ Այս գործերը Կոնչերտո գրոսսո ժանրի կոնցերտներ են։

Ստեղնաշարային կոնցերտներ

խմբագրել

Բախը ստեղծել և ձևափոխել է կոնցերտներ մեկ կամ չորս կլավիկորդի համար։ Կլավիկորդային գործերից շատերը օրիգինալ գործեր չեն, սակայն իր սեփական կոնցերտների գրվածքները այլ գործիքների համար այժմ չկան[135]։ Մի շարք ջութակի, հոբոյի և ֆլեյտայի կոնցերտներ ստեղծվել են հենց սրանցից։

Երգչախմբային սյուիտներ

խմբագրել

Բացի կոնցերտներից Բախը գրել է չորս երգչախմբային սյուիտներ, որոնցից յուրաքանչյուրը երգչախմբային պարերի ոճի մեջ է, որին էլ նախորդում է ֆրանսիական նախերգանքը[136]։

21-րդ դար

խմբագրել

21-րդ դարում Բախի ստեղծագործությունները դարձան առցանց հասանելի՝ օրինակ «International Music Score Library Project»-ում։ Բախի բնագրերը ամենայն ճշգրտությամդ հասանելի դարձան Բախի թվային կայքում[137] Միայն կոմպոզիտորին կամ նրա որոշ երաժշտական գործերին նվիրված կայքերն են «jsbach.org»[138], և Բախի Կանտատաների կայքը[139]։

21-րդ դարի կենսագիրներն են Փիթեր Վիլյամսը և դիրիժոր Ջոն Էլիոտ Գարգիները[140][141][142]։

Գերեզմանատուն

խմբագրել

Բախի աճյունը սկզբնապես թաղվել է Լայպցիգի հին Սբ Ջոնի գերեզմանատանը։ Նրա գերեզմանը գրեթե 150 տարի մնացել է աննկատ, սակայն 1894 թվականին նրա մասունքները տեղափոխվել են Սբ Ջոնի եկեղեցու դամբարան։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ այս շինությունը ռմբակոծվել է, ուստի 1950 թվականին Բախի աճյունը տեղափոխվել է Սբ Թոմաս եկեղեցու ներկայիս գերեզմանատուն[21]։ Հետագայում հետազոտությունները հարցականի տակ են դրել այն փաստը, թե գերեզմանում իսկապես Բախի աճյունն է թաղված[143]։

Պատկերասրահ

խմբագրել
         
Բախի Նեկրոլոգի առաջին էջը Կարլ Ֆիլիպ Էմանուել Բախի և Յոհան Ֆրիդրիխ Ագրիկոլայի կողմից՝ հրատարակված Միզլերի Երաժշտական գրադարանում, հատոր չորրորդ, մաս առաջին (1754) Չնայած նրա մեջ կան որոշ սխալներ, այս 20 էջից բաղկացած մահախոսականը «ամենահարուստ և ամենավստահելի» աղբյուրն է, որը Բախը ներկայացրել է մինչ 19-րդ դարը[144]։ Բախի հուշարձանի պատկերը, որը կառուցվել է 1843 թվականին Լայպցիգում, Ֆելիքս Մենդելսոնի կողմից 1908 թվականի Բախի արձանը Սբ Թոմաս եկեղեցու առջև, Լայպցիգ Եկեղեցի Արնշտաթում, որտեղ Բախը եղել է երգեհոնահար 1703 թվականից մինչ 1707 թվականը։ 1935 թվականին եկեղեցին վերանվանվել է «Բախի եկեղեցի» «Bosehaus» Լայպցիգում, որտեղ պահպանվում է Բախի արխիվը 1985 թվականից սկսած
     
Բախի գերեզմանն ու խորանը Լայպցիգի Սբ Թոմաս եկեղեցում 1950 թվականի հուլիսի 28, Բախի հոգեհանգստի արարողություն Լայպցիգի Սբ Թոմաս եկեղեցում ՝ կոմպոզիտորի մահվան 200-րդ տարելիցին ընդառաջ Բախի արձանը Այզենախում

Բախի արվեստի բնութագիրը

խմբագրել

Բախի արվեստը մարդկային մշակույթի գագաթներից է։ Հիմքում հումանիստական ու ժողովրդային, ակունքներով ու բնույթով ազգային նրա ստեղծագործությունները ժամանակի եվրոպական երաժշտական մշակույթի հանճարեղ ընդհանրացումն են և նոր շրջան են բացել երաժշտության պատմության մեջ։ Այդ արվեստում լիակատար ծաղկել և կատարելապես միավորվել են երկու տարբեր՝ պոլիֆոնիայի տիրապետության և հարմոնիայի զարգացման դարաշրջանների երաժշտական ոճերը։ Իր ստեղծագործություններում բարձրագույն զարգացման հասցնելով պոլիֆոնիայի արվեստը՝ Բախը միևնույն ժամանակ հարմոնիայի մեծագույն նորարար էր (Բեթհովենի բնորոշմամբ՝ «Բախը հարմոնիայի նախահայրն է»)։ Կյանքի երևույթների լայն ընդգրկումը, կերպարների ու տրամադրությունների կենսունակությունը, գաղափարների համամարդկայնությունը, էթիկական վեհությունն ու ազնվությունը բնորոշ են Բախի ստեղծագործություններին։ Նրանցում մտքի խորությանը զուգակցվում է զգացմունքի արտահայտման ուժը, բարձրագույն վարպետությանը՝ հանրամատչելիությունը, երևակայության համարձակ թռիչքն ու ռացիոնալիստական խստությունը, պաթետիկան ու հայեցողականությունը։ Բախի երկերում վիպական, դրամատիկական ու քնարական կերպարները միավորված են բացառիկ տրամաբանված ու գեղեցիկ երաժշտական ձևերում, որոնցում իշխում է բարոյական մաքրությունն ու վեհ բանաստեղծականությունը։

Բախի ստեղծագործական ժառանգությունը

խմբագրել

Բախի ստեղծագործական ժառանգությունը չափազանց մեծ է։ Նա գրել է տարբեր ժանրերի հազարից ավելի երկեր (բացառությամբ օպերաների)։ Նշանակալից մասը խոշոր վոկալ-սիմֆոնիկ երկերն են՝ քնարա-փիլիսոփայական բովանդակությամբ կանտատաներ (հոգևոր, 300-ից պահպանվել են 200-ը, և աշխարհիկ՝ մոտ 26)՝ բաղկացած խմբերգերից, արիաներից և նվագախմբային հատվածներից, պասսիոններ («Matthaus passion», «Iohannes passion», «Lucas passion»), օրատորիայի տիպի մոնումենտալ երկեր, որտեղ ընդհանրացված է ժողովրդի բարօրության համար իրեն զոհաբերող մարդու տանջանքի և բարոյական տոկունության թեման, օրատորիաներ («Ծննդյան», «Զատկական»), մոտետներ (6), մեսսաներ (5), դրանց թվում ծավալուն Սի մինոր՝ փիլիսոփայական բովանդակությամբ, ինքնուրույն բաժինների ազատ հաջորդականությունից կազմված մեսսան, «Մագնինֆիկատ»-ը, ուր, Պ․ Կազալսի բնորոշմամբ, Բախը «Ողջ երկրայինն աստվածացրել է և աստվածայինը՝ մարդկայնացրել»։

Նշանավոր է նաև Բախի գործիքային երաժշտությունը․ երգեհոնի մոտ 250 ստեղծագործություն (պրելյուդներ, տոկատներ, ֆանտազիաներ, ֆուգաներ, սոնատներ, պասսակալյա և այլն), որոնք երգեհոնային երաժշտության եռդարյա զարգացման գագաթնակետն են, 220-ից ավելի ստեղծագործություն՝ գրված կլավեսինի համար, որոնց միջոցով Բախը հաստատեց այդ գործիքի ինքնուրույն արժեքը։ Սրանց թվում է պատմական և գեղարվեստական մեծ նշանակություն ունեցող 48 պրելյուդների և ֆուգաների շարքը, որ XVII - XVIII դդ․ երաժշտական ոճերի «հանրագիտարան» դարձավ և հաստատեց ներկայիս երաժշտության հնչյունաշարի լարվածքը։

Կլավիրային երկերի թվում կան նաև սոնատներ, ինվենցիաներ, ֆանտազիաներ, տոկատներ, կոնցերտներ և այլ գործեր, 6 «Անգլիական», 6 «Ֆրանսիական» սյուիտներ ու 6 պարտիտներ, ուր հեղինակը զարգացնելով կենցաղային պարերի ավանդական ժանրը, դրանք վերածեց քնարա-փիլիսոփայական պոեմների։

Երաժշտության պատմության մեջ իրենց առանձնահատուկ տեղն ունեն ջութակի (սոնատներ, պարտիաներ) և թավջութակի (սյուիտներ) մենանվագի համար գրված ստեղծագործությունները։ Նվագախմբային երաժշտության պատմության մեջ առանձնանում են նաև վեց «Բրանդենբուրգյան կոնցերտները» (տարբեր կազմի նվագախմբերի և մենանվագ գործիքների համար) և պարային ձևերի վրա հիմնված նվագախմբային չորս սյուիտները («Նախերգանքները»)։ Բախը առաջինը ստեղծեց կոնցերտներ մեկ (7 հատ), երկու (3), երեք (2) և չորս (1) կլավեսինի համար՝ նվագախմբի հետ։ Դրել է նաև կոնցերտներ մեկ և երկու ջութակի համար՝ նվագախմբի հետ, ջութակի, ֆլեյտայի և կլավեսինի համար՝ նվագախմբի հետ և այլն։ Լայպցիգում 1950 թվականից սկսած, յուրաքանչյուր չորս տարին մեկ անց է կացվում Բախի անվան միջազգային մրցույթ։

Բախի բազմազան ու խոր ժառանգության վեհությունը գնահատելով՝ Բեթհովենը գրել է՝ «Nicht Bach! - Meer solte er heiften» - «Ոչ թե առվակ, այլ Ծո՜վ պետք է լիներ նրա անունը»։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 The Guardian — United Kingdom: GMG, 2014. — ed. size: 161152 — ISSN 0261-3077
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  3. ↑ 3,0 3,1 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Archivio Storico Ricordi — 1808.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Allmusic — 1991.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 Internet Broadway Database — 2000.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Бах Иоганн Себастьян // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 Գերմանիայի ազգային գրադարանի կատալոգ (գերմ.)
  9. ↑ http://www.szadvar.hu/bach-brandenburg-concerto-1.htm
  10. ↑ JSTOR — 1995.
  11. ↑ Spitta P. Johann Sebastian Bach: His Work and Influence on the Music of Germany — 1873. — Vol. 2. — P. 11.
  12. ↑ Blanning, T. C. W. (2008). The Triumph of Music: The Rise of Composers, Musicians and Their Art. էջ 272. ISBN 9780674031043. «And of course the greatest master of harmony and counterpoint of all time was Johann Sebastian Bach, 'the Homer of music'.»
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Wolff (1997), p. 5
  14. ↑ Wolff (2000), pp. 19, 46
  15. ↑ 15,0 15,1 «Bach Mass in B Minor BWV 232». The Baroque Music Site. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 7-ին. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 21-ին.
  16. ↑ Miles (1962), pp. 86–87
  17. ↑ Jones (2007), p. 3
  18. ↑ «Lesson Plans». Bach to School. The Bach Choir of Bethlehem. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 16-ին. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.
  19. ↑ Boyd (2000), p. 6
  20. ↑ Johann Sebastian Bach drafted a genealogy around 1735, titled "Origin of the musical Bach family", printed in translation in David, Mendel, and Wolff (1998), p. 283
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 21,4 21,5 21,6 21,7 21,8 «Johann Sebastian Bach: a detailed informative biography». The Baroque Music Site. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 20-ին. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 19-ին.
  22. ↑ Wolff (2000), pp. 41–43
  23. ↑ 23,0 23,1 Eidam 2001, Ch. I
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 Stauffer, George B. (2014 թ․ փետրվարի 20). «Why Bach Moves Us». The New York Review of Books. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 10-ին.
  25. ↑ Geiringer (1966), p. 13
  26. ↑ Towe, Teri Noel. «The Portrait in Erfurt Alleged to Depict Bach, the Weimar Concertmeister». The Face Of Bach. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 16-ին. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.
  27. ↑ Rich (1995), p. 27
  28. ↑ Boyd (2000), pp. 15–16
  29. ↑ Chiapusso (1968), p. 62
  30. ↑ Wolff (2000), pp. 83ff
  31. ↑ Snyder, Kerala J. (2007). Dieterich Buxtehude: Organist in Lübeck (2nd ed.). էջեր 104–106. ISBN 9781580462532.
  32. ↑ 32,0 32,1 Wolff (2000), pp. 102–104)
  33. ↑ Williams (2003), pp. 38–39
  34. ↑ Bach Digital Work 00005 at bach-digital.de
  35. ↑ «History of the Bach House». Bach House Weimar. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ նոյեմբերի 26-ին. Վերցված է 2015 թ․ օգոստոսի 10-ին.
  36. ↑ Forkel/Terry 1920, Table VII, p. 309
  37. ↑ Thornburgh, Elaine. «Baroque Music – Part One». Music in Our World. San Diego State University. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  38. ↑ Chiapusso (1968), p. 168
  39. ↑ Schweitzer (1935), p. 331
  40. ↑ Koster, Jan. «Weimar (II) 1708–1717». J.S. Bach Archive and Bibliography. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ մարտի 28-ին. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 11-ին.
  41. ↑ 41,0 41,1 Sadie, Julie Anne, ed. (1998). Companion to Baroque Music. էջ 205. ISBN 9780520214149.
  42. ↑ Wolff (2000), pp. 147, 156
  43. ↑ 43,0 43,1 Wolff (1991), p. 30
  44. ↑ John Eliot (2010). "Cantatas for Christmas Day: Herderkirche, Weimar" (PDF). pp. 1–2. Retrieved 27 December 2014.
  45. ↑ Christoph (1996). "From konzertmeister to thomaskantor: Bach's cantata production 1713–1723" (PDF). pp. 15–16. Retrieved 27 December 2014.
  46. ↑ Miles (1962), p. 57
  47. ↑ Boyd (2000), p. 74
  48. ↑ Van Til (2007), pp. 69, 372
  49. ↑ Spaeth (1937), p. 37
  50. ↑ Spitta (1899a), p. 11
  51. ↑ Geiringer (1966), p. 50
  52. ↑ Wolff (1983), pp. 98, 111
  53. ↑ Spitta (1899a), 192–193
  54. ↑ 54,0 54,1 Wolff 2013, p. 253
  55. ↑ Wolff 2013, p. 345
  56. ↑ Spitta (1899a), 265
  57. ↑ Spitta (1899a),p. 184
  58. ↑ British Library. On-line gallery.biography(չաշխատող հղում).
  59. ↑ Wolff 2013, p. 348
  60. ↑ Wolff 2013, p. 349
  61. ↑ «Motets BWV 225–231». Bach Cantatas Website. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 31-ին.
  62. ↑ «Works of Other Composers performed by J.S. Bach». Bach Cantatas Website. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 31-ին.
  63. ↑ Boyd (2000), pp. 112–113
  64. ↑ Spitta (1899a), pp. 288–290
  65. ↑ Spitta (1899a), pp. 281, 287
  66. ↑ Wolff (2000), p. 341
  67. ↑ [1] [2] date=11 September 2017 at Bach Digital website
  68. ↑ [3] [4] 11 September 2017 at Bach Digital website
  69. ↑ Mus. ms. 16714(չաշխատող հղում) [5] 11 September 2017 at the Machine. at Bach Digital website
  70. ↑ 1a [6] 18 November 2016 and 1b [7] 18 November 2016 at [8] website
  71. ↑ [9] [10] 18 November 2016 at Bach Digital website
  72. ↑ [11] [12] 4 March 2016 at Bach Digital website
  73. ↑ [13] [14] 11 September 2017 at Bach Digital website
  74. ↑ Fascicle 1 [15] 18 November 2016 and Fascicle 2[16] 18 November 2016 at Bach Digital website
  75. ↑ Neuaufgefundenes Bach-Autograph in Weißenfels [17] 11 September 2017 at
  76. ↑ [18] [19] 11 September 2017 at Bach Digital website
  77. ↑ [20] [21] 11 September 2017 and Privatbesitz C. Thiele, BWV deest (NBA Serie II:5) [22] 11 September 2017 at Bach Digital website
  78. ↑ [23] [24] 8 December 2015 at Bach Digital website
  79. ↑ Fascicle 14 [25] 11 September 2017 and [26] [27] 11 September 2017 at Bach Digital website
  80. ↑ [28] [29] 11 September 2017 at Bach Digital website
  81. ↑ III.2 [1746], 353 [30] 16 January 2013, Felbick 2012, 284. In 1746, Mizler announced the membership of three famous members, Musikalische Bibliothek, III.2 [1746], 357 16 January 2013 .
  82. ↑ Musikalische Bibliothek, IV.1 [1754], 108 and Tab. IV, fig. 16 (Source online); letter of Mizler to Spieß, 29 June 1748, in: Hans Rudolf Jung und Hans-Eberhard Dentler: Briefe von Lorenz Mizler und Zeitgenossen an Meinrad Spieß, in: Studi musicali 2003, Nr. 32, 115.
  83. ↑ BWV 645-650(չաշխատող հղում) [31] 11 September 2017 at th[e https://en.wikipedia.org/wiki/Wayback_MachineWayback Machine]. (original print of the Schübler Chorales with Bach's handwritten corrections and additions from before August 1748 – description at Bach Digital website
  84. ↑ Breig, Werner (2010). "[32](չաշխատող հղում) [33] 22 February 2018 at the Machine." (pp. 14, 17–18) in 6: Clavierübung III, Schübler-Chorales, Canonische Veränderungen [34] 11 September 2017 at the Machine. of Sebastian Bach: Complete Organ Works(չաշխատող հղում). [35] 5 September 2015 at the Wayback Machine. [36].
  85. ↑ Carl Philipp Emanuel & Johann Friedrich (1754). "[37]". Musikalische Bibliothek ([38](չաշխատող հղում)) (in German). Leipzig: Mizlerischer Bücherverlag. IV.1: 173.
  86. ↑ Hans Gunter Hoke: "Neue Studien zur Kunst der Fuge BWV 1080", in: Beiträge zur Musikwissenschaft 17 (1975), 95–115; Hans-Eberhard Dentler: "Johann Sebastian Bachs Kunst der Fuge – Ein pythagoreisches Werk und seine Verwirklichung", Mainz 2004; Hans-Eberhard Dentler: "Johann Sebastian Bachs Musicalisches Opfer – Musik als Abbild der Sphärenharmonie", Mainz 2008.
  87. ↑ Chiapusso (1968), p. 277
  88. ↑ Rathey, Markus (2003 թ․ ապրիլի 18). Johann Sebastian Bach's Mass in B Minor: The Greatest Artwork of All Times and All People (PDF). The Tangeman Lecture. New Haven. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2014 թ․ հուլիսի 15-ին.
  89. ↑ Wolff (2000), p. 442, from David, Mendel & Wolff (1998)
  90. ↑ Zegers, Richard H.C. (2005). «The Eyes of Johann Sebastian Bach». Archives of Ophthalmology. 123 (10): 1427–1430. doi:10.1001/archopht.123.10.1427. ISSN 0003-9950. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ հուլիսի 1-ին.
  91. ↑ Hanford, Jan. «J.S. Bach: Timeline of His Life». J.S. Bach Home Page. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 26-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 8-ին.
  92. ↑ David, Mendel & Wolff (1998), p. 188
  93. ↑ Spitta (1899b), p. 274
  94. ↑ David, Mendel & Wolff (1998), pp. 191–197
  95. ↑ Wolff (2000), p. 166
  96. ↑ Herl (2004), p. 123
  97. ↑ Fuller Maitland, J.A., ed. (1911). «Johann Sebastian Bach». Grove's Dictionary of Music and Musicians. Vol. 1. New York: Macmillan Publishers. էջ 154.
  98. ↑ Leaver (2007), pp. 280, 289–291
  99. ↑ Huizenga, Tom. «A Visitor's Guide to the St. Matthew Passion». NPR Music. National Public Radio. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 27-ին. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 25-ին.
  100. ↑ Traupman-Carr, Carol. «The Well Tempered Clavier BWV 846–869». Bach 101. Bach Choir of Bethlehem. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 2-ին. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.
  101. ↑ Spitta III (1899b), Appendix XII p. 315
  102. ↑ Clemens Romijn. Liner notes for Tilge, Höchster, meine Sünden BWV 1083 (after Pergolesi's Stabat Mater). Brilliant Classics, 2000. (2014 reissue: J.S. Bach Complete Edition. "Liner notes" Արխիվացված 22 Նոյեմբեր 2015 Wayback Machine p. 54)
  103. ↑ Jopi Harri. St. Petersburg Court Chant and the Tradition of Eastern Slavic Church Singing. Արխիվացված 20 Փետրվար 2016 Wayback Machine Finland: University of Turku (2011), p. 24
  104. ↑ Eidam 2001, Ch. IV
  105. ↑ Eidam 2001, Ch. IX
  106. ↑ Klavierbüchlein für W. F. Bach Արխիվացված 18 Նոյեմբեր 2015 Wayback Machine at bachdigital.de
  107. ↑ Donington (1982), p. 91
  108. ↑ 108,0 108,1 Eidam 2001, Ch. XVIII
  109. ↑ «Did Bach intend Art of Fugue to be performed?». The Art of Fugue. American Public Media. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 28-ին.
  110. ↑ Eidam 2001, Ch. XXX
  111. ↑ Forkel/Terry 1920 pp. 73–74
  112. ↑ Bach Digital Work at bachdigital.de
  113. ↑ Forkel/Terry 1920 73–74
  114. ↑ Williams, Peter F. (1980). The Organ Music of J. S. Bach, Volume 1: Preludes, Toccatas, Fantasias, Fugues, Sonatas, Concertos and Miscellaneous Pieces (BWV 525–598, 802–805 etc). Cambridge University Press. 978-0-521-21723-1, p. 217
  115. ↑ Alberto Basso (1979). Frau Musika: La vita e le opere di J. S. Bach, Volume 1 (of 2): Le origini familiari, l'ambiente luterano, gli anni giovanili, Weimar e Köthen (1685–1723). Turin, EDT. 88-7063-011-0 p. 493
  116. ↑ Don O. Franklin. "The Libretto of Bach's John Passion and the Doctrine of Reconciliation: An Historical Perspective", pp. 179–203 Արխիվացված 31 Հունվար 2016 Wayback Machine in Proceedings of the Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences Vol. 143 edited by A. A. Clement, 1995.
  117. ↑ «Bach Works Catalogue». Bach Digital. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 29-ին.
  118. ↑ Wolfgang Schmieder (editor). Thematisch-systematisches Verzeichnis der musikalischen Werke von Johann Sebastian Bach. Leipzig: Breitkopf & Härtel, 1950. Unaltered up unto its eighth printing in 1986.
  119. ↑ Wolfgang, Dürr, and Yoshitake Kobayashi (eds.). 1998. Kleine Ausgabe (BWV2a). [39] 31 October 2016 at the Machine. Wiesbaden: & Härtel. [40](չաշխատող հղում) [41](in German)
  120. ↑ Digital Work 1307
  121. ↑ Leaver (2007), p. 430
  122. ↑ Williams (2003), p. 114
  123. ↑ Traupman-Carr, Carol. «The Christmas Oratorio, BWV 248». Bach 101. Bach Choir of Bethlehem. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 29-ին.
  124. ↑ Traupman-Carr, Carol. «Bach, Master of the Cantata». Bach 101. Bach Choir of Bethlehem. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 2-ին. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  125. ↑ For instance, Helmut Rilling's box set of the complete secular cantatas Արխիվացված 19 Օգոստոս 2016 Wayback Machine contains 22 works
  126. ↑ An Easter cantata, "one of Bach's better-known early works", writes David Schulenburg in Boyd, ed., 1999
  127. ↑ "perhaps the most admired of Bach's compositions presumed to date from before his appointment in Weimar (1708)", David Schulenburg in Boyd, ed., 1999.
  128. ↑ "justifiably considered among Bach's finest contributions", writes Nicholas Anderson in Boyd, Ed., 1999
  129. ↑ "Especially in its opening chorus, it is one of Bach's contrapuntal masterpieces": Robin A. Leaver in Boyd, ed., 1999
  130. ↑ "one of Bach's best-known church works" wrote David Schulenberg in Boyd, ed., 1999
  131. ↑ Traupman-Carr, Carol. «Choral Works». Bach 101. Bach Choir of Bethlehem. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ մարտի 30-ին. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 31-ին.
  132. ↑ «The Mass in B Minor, BWV 232». Bach 101. Bach Choir of Bethlehem. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ մարտի 30-ին. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 29-ին.
  133. ↑ Herz (1985), p. 187
  134. ↑ Bratman, David. «Shaham: Bold, Brilliant, All-Bach». San Francisco Classical Voice. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 11-ին. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 23-ին.
  135. ↑ «Baroque Music». Music of the Baroque. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  136. ↑ Traupman-Carr, Carol. «A compendium of works performed by the Bach Choir». Bach 101. Bach Choir of Bethlehem. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 19-ին. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.
  137. ↑ bach-digital.de
  138. ↑ jsbach.org
  139. ↑ bach-cantatas.com
  140. ↑ Williams 2003
  141. ↑ Williams 2007
  142. ↑ Gardiner 2013
  143. ↑ Zegers, Richard H.C.; Maas, Mario; Koopman, A.G.; Maat, George J.R. (2009). «Are the alleged remains of Johann Sebastian Bach authentic?» (PDF). The Medical Journal of Australia. 190 (4): 213–216. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 2-ին. {{cite journal}}: Invalid |name-list-style=y (օգնություն)
  144. ↑ David, Mendel & Wolff (1998), p. 297

Գրականություն

խմբագրել

Կենսագրական

խմբագրել

Այլ

խմբագրել

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Յոհան Սեբաստիան Բախ» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 2, էջ 238)։  
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Յոհան_Սեբաստիան_Բախ&oldid=10058857» էջից