Documental

O documental ^[1] é un xénero cinematográfico e televisivo, realizado sobre imaxes tomadas da realidade. A organización e estrutura das imaxes, sons (textos e entrevistas) segundo o punto da vista do autor, determina o tipo de documental.

Definición

Filme documental de Marinescu con propósito, século XIX

O escritor e cineasta polaco Bolesław Matuszewski foi o primeiro en sinalar o modo de película documental, nos textos Une nouvelle source de l'histoire e La photographie animée, ambos publicados en 1898 en francés. Matuszewski tamén foi un dos primeiro en propór a creación dun Arquivo Cinematográfico para recompilar e coidar os novos materiais visuais.^[2]

O termo "documental" foi cuñado polo documentalista escocés John Grierson na súa recensión do flime Moana (1926) de Robert Flaherty ^[3], publicada no New York Sun o 8 de febreiro de 1926.

A definición de Grierson do documental como "tratamento creativo da realidade" gañou aceptación, e está en desacordo coa idea do cineasta soviético Dziga Vertov de presentar "a vida tal como é" (filmada subrepticiamente, desprevida, sorprendida pola cámara).

Outros afirman ademais que un documental se destaca doutros tipos de películas de non-ficción por proporcionar unha opinión e mensaxe específico, xunto cos feitos que presenta. O cine documental pode ser empregado como unha forma de xornalismo, defensa ou expresión persoal.

Orixes

In the Land of the Head Hunters (1914)

As primeiras películas, de finais do século XIX, centráronse na novidade de mostrar un acontecemento. Eran momentos dunha soa toma capturados nunha película: un tren que entraba nunha estación, un barco atracando ou obreiros que abandonaban o traballo. Moitas das primeiras películas, como as realizadas polos irmáns Lumière, tiñan unha duración dun minuto ou menos, debido ás limitacións tecnolóxicas.

As películas nas que se mostraban moitas persoas (por exemplo, saíndo dunha fábrica) facíanse moitas veces por motivos comerciais: a xente filmada estaba ansiosa por ver, a cambio de pago, a película que as mostraba. Unha película notable chegou a máis de hora e media, The Corbett-Fitzsimmons Fight.

En maio de 1896, Bolesław Matuszewski filmou algunhas operacións cirúrxicas en hospitais de Varsovia e San Petersburgo.^[4] En 1898, o cirurxián Eugène-Louis Doyen convidou a Matuszewski e Clément Maurice e pediulles que rexistrasen as súas operacións. Comezaron unha serie de películas cirúrxicas en París antes de xullo de 1898. Até 1906, Doyen rexistrou máis de 60 operacións, e dixo que as películas ensináronlle a corrixir erros profesionais que descoñecía. Con fins científicos, despois de 1906, Doyen combinou 15 das súas películas en tres recompilacións, das cales dúas sobreviven (Extirpation des tumeurs encapsulées e Les Opérations sur la cavité crânienne).

Entre xullo de 1898 e 1901, o profesor romanés Gheorghe Marinescu realizou varias películas científicas na súa clínica de neuroloxía de Bucarest: Tulburarile mersului in hemiplegia organica (1898), Tulburarile mersului in paraplegiile organe (1899), Un caz de hemiplegie istericapnot prin sugestie (1899), Tulburarile mersului na ataxia locomotora progresiva (1900) e Paralizia pseudo-hypertrophica sau miosclerozica, din cadrul myopatiilor (1901). Todas estas curtametraxes conserváronse. O profesor denominou as súas obras "estudos coa axuda do director de fotografía", e publicou os resultados, xunto con varios fotogramas consecutivos, en números da revista La Semaine Médicale de París, entre 1899 e 1902. En 1924, Auguste Lumière recoñeceu os méritos de Películas científicas de Marinescu.

Tipos

Documental sobre as estradas no Imperio Romano

A secuencia cronolóxica dos materiais, o tratamento da figura do narrador, a natureza dos materiais -completamente reais, recreacións, imaxes infográficas, etcétera — dan lugar a unha variedade de formatos tan ampla na actualidade, que van desde o documental puro a documentais de creación, pasando por modelos de reportaxes moi variados, chegando ao docudrama (formato no que os personaxes reais se interpretan a si mesmos), chegando ao documental falso coñecido ás veces como mockumentary.

Con frecuencia, os programas de ficción adoptan unha estrutura e modo de narración moi próximos ao documental, e á súa vez, algúns documentais reproducen recursos propios da creación de obras de ficción. Algúns tipos básicos de documental son:

Centrado nun evento. O evento é a columna vertebral da película (p. ex. a botadura dun barco, unha feira alimenticia ou a captura dun criminal). O evento ten fases, e no seu curso poden aparecer entrevistas, anacos do pasado, etc.
Definitorio dun proceso. Presentan eventos en cadea que constitúen un proceso e cada feito é o complemento doutro.
De viaxe. O atractivo da viaxe, con todos os seus matices metafóricos e os seus ritmos de movemento incorporados, aplícase ao documental.
Microcosmos. Mostra un contorno limitado para deixar entrever unha crítica a maior escala.
Histórico. Dado que cada película reproduce todo o que xa pasou, todas as películas son históricas. O cine é un medio para resucitar o pasado. O propio medio cinematográfico, polo seu realismo e polo seu movemento, é ineludible no tempo; non hai xeito de ilustrar; a pantalla parece un vehículo extremadamente pobre porque o sentido da historia é pura abstracción. O documental histórico non ten como finalidade primordial transmitir ao público todo o alcance dunha cuestión: o seu obxectivo pode ser un personaxe ou unha cuestión concreta.

Debaixo desta familia de documentais hai outro grupo característico, principalmente da etapa contemporánea:

Documental do absurdo: Utiliza o humor surrealista para explorar o que sería unha situación triste.
Documental de tese: Utiliza testemuños para argumentar os casos.
De comedia excéntrica: retrata personaxes e situacións absurdas.
Película biográfica: Narra a vida dun personaxe.
Documental negro: Une, a través do seu estilo fatalista e escuro, o mundo e os seus participantes co do cine negro.
Documental: Céntrase nun punto de vista obxectivo.
Documental advogado: Mostra o drama da vida cotiá ou situacións inxustas.
Documental explorador: As imaxes en movemento son a base da vida.

Notas

↑ "bUSCatermos". aplicacions.usc.es. Consultado o 2022-03-12. ^{[Ligazón morta]}
↑ Carou, Alain (2012-01-01). "Une nouvelle source de l’histoire du cinéma, de Boleslas Matuszewski (1898)". bbf.enssib.fr (en francés). Consultado o 2022-03-12.
↑ Flaherty, Frances H.; Flaherty, Robert J. (1926-01-07). "Moana". Consultado o 2022-03-12.
↑ Film Manifestos and Global Cinema Cultures (en inglés). University of California Press. 2014-03-26. ISBN 978-0-520-95741-1. doi:10.1525/9780520957411/html.

Véxase tamén

Bibliografía

LUCENA, Luiz Carlos. Como fazer documentários: conceito, linguagem e prática de produção. São Paulo: Summus, 2012.
NICHOLS, Bill. Introdução ao documentário. MARTINS, Mônica Saddy. Mônica Saddy Martins. Papirus, 2012.
PUCCINI, Sérgio. Roteiro de Documentário: Da pré-produção à pós produção. 2ª ed. Papirus, 2009.

Ligazóns externas

Documental ||| AVG ||| AudioVisual Galego (Soportal de documentais galegos na páxina do Consello da Cultura Galega)

[1] "bUSCatermos". aplicacions.usc.es. Consultado o 2022-03-12. ^{[Ligazón morta]}

[2] Carou, Alain (2012-01-01). "Une nouvelle source de l’histoire du cinéma, de Boleslas Matuszewski (1898)". bbf.enssib.fr (en francés). Consultado o 2022-03-12.

[3] Flaherty, Frances H.; Flaherty, Robert J. (1926-01-07). "Moana". Consultado o 2022-03-12.

[4] Film Manifestos and Global Cinema Cultures (en inglés). University of California Press. 2014-03-26. ISBN 978-0-520-95741-1. doi:10.1525/9780520957411/html.

[1]

[2]

[3]

[4]