badać

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *bādàti with a semantic shift of to prick or prod often > to test, to examine, to find out about by touching. By surface analysis, bóść +‎ -ać. First attested in the second half of the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /badat͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /badat͡ɕ/

Verb

badać impf (perfective zbadać)

1. (attested in Lesser Poland) to look for, to seek
   • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎^[1], Lesser Poland, page 31:

     Gdyby kto zabyth a nye wiedzano by, kto gy zabyl, tedy... przyaczele mayą badacz wynowatego, podlug prawa mayą pozyskowacz (consanguinei et proximiores culpabilem inquirentes, causam, dum poterint, prosequantur)

     [Gdyby kto zabit a nie wiedziano by, kto ji zabił, tedy... przyjaciele mają badać winowatego [a] podług prawa mają pozyskować (consanguinei et proximiores culpabilem inquirentes, causam, dum poterint, prosequantur)]

2. (attested in Masovia) to investigate
   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 32:

     Sządzącemv potrzebno gest wszego szą badacz (iudicantem oportet cuncta rimari)

     [Sądzącemu potrzebno jest wszego się badać (iudicantem oportet cuncta rimari)]

3. (attested in Lesser Poland) to consider, to ponder
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[2], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 7, 10:

     Vczinisz przespech prawemu, badaiø sercza y *pocrotky (scrutans corda et renes)

     [Uczynisz prześpiech prawemu, badaję sierca i pokrątki (scrutans corda et renes)]

4. (attested in Lesser Poland, reflexive with się) to ask, to find out
   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[3], Krakow, page gl. 52a:

     Videns enim deus humanum genus perisse per peccatum et dure dyaboli oppressioni subiacere, motus in suo consistorio... diutius cunctando badagøcz de liberacione humani generis, habuit duas *consiliaritrices

     [Videns enim Deus humanum genus perisse per peccatum et dure dyaboli oppressioni subiacere, motus in suo consistorio... diutius cunctando badając de liberacione humani generis, habuit duas *consiliaritrices]

5. (reflexive with się) to listen
   • 1930 [c. 1455], “Num”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[4], 23, 18:

     Stoy, Balakv, a baday syø (sta Balac et ausculta), slisz synv Zeforow

     [Stoj, Balaku, a badaj się (sta Balac et ausculta), słysz, synu Zeforow!]

6. (reflexive with się, attested in Greater Poland) to explore, to learn about thoroughly
   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 122r:

     Scrutari id est inquirere inuestigare erforschen bądacz szya

     [Scrutari id est inquirere inuestigare erforschen badać się]

Derived terms

nouns

• badacz
• badanie

 

Descendants

• Polish: badać
• Silesian: badać

References

• Boryś, Wiesław (2005) “badać”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “badać”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “badać”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “badać”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “badać”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “badać się”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish badać. By surface analysis, bóść +‎ -ać.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /ˈba.dat͡ɕ/

• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈba.dat͡ɕ/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -adat͡ɕ
• Syllabification: ba‧dać

Verb

badać impf (perfective zbadać)

1. (transitive, medicine) to test, to probe (to check the medical state of a patient or have one's own medical state checked)

   badać chorego/pacjenta ― to examine a patient

   badać ofiarę ― to examine a victim

   badać brzuch ― to check (someone's) stomach

   badać puls ― to check (someone's) pulse

   badać wzrok ― to check one's vision

   badać krew ― to test blood

2. (transitive) to explore, to research, to study (to find out more about a given phenomenon or object through specific means)

   badać dialekt ― to research a dialect

   badać faunę i florę ― to research flora and fauna

   badać galaktykę ― to study a galaxy

   badać hipotezę ― to examine/test a hypothesis

   badać okoliczności ― to examine/test one's surroundings

   badać problem ― to analyze/investigate a problem

   badać przyczyny ― to investigate the causes

   badać skutki (czegoś) ― to examine/study the effects (of something)

   badać sprawę ― to investigate/poke around (something)

   badać strukturę ― to study a structure

   badać właściwości (czegoś) ― to study the properties (of something)

3. (transitive) to study, to probe (to examine with one's senses)

   badać reakcję ― to gauge a reaction

   badać alkomatem ― to breathalyze

   badać językiem ― to give a taste test

   badać wzrokiem ― to inspect/examine (with one's eyes)

4. (reflexive with się, medicine) to be tested, to be probed, to be examined (to have one's own medical state checked)

Verb

badać impf

1. (transitive) to investigate, to explore (to ask in depth about something)

   badać świadka ― to examine/question a witness

2. (reflexive with się) to be check each other out (to get to know each other through observation)
3. (reflexive with się, Middle Polish) to find out, to discover

Conjugation

Conjugation of badać impf
	person	singular			plural
		masculine	feminine	neuter	virile	nonvirile
infinitive		badać
present tense	1st	badam			badamy
	2nd	badasz			badacie
	3rd	bada			badają
	impersonal	bada się
past tense	1st	badałem, -(e)m badał	badałam, -(e)m badała	badałom, -(e)m badało	badaliśmy, -(e)śmy badali	badałyśmy, -(e)śmy badały
	2nd	badałeś, -(e)ś badał	badałaś, -(e)ś badała	badałoś, -(e)ś badało	badaliście, -(e)ście badali	badałyście, -(e)ście badały
	3rd	badał	badała	badało	badali	badały
	impersonal	badano
future tense	1st	będę badał, będę badać	będę badała, będę badać	będę badało, będę badać	będziemy badali, będziemy badać	będziemy badały, będziemy badać
	2nd	będziesz badał, będziesz badać	będziesz badała, będziesz badać	będziesz badało, będziesz badać	będziecie badali, będziecie badać	będziecie badały, będziecie badać
	3rd	będzie badał, będzie badać	będzie badała, będzie badać	będzie badało, będzie badać	będą badali, będą badać	będą badały, będą badać
	impersonal	będzie badać się
conditional	1st	badałbym, bym badał	badałabym, bym badała	badałobym, bym badało	badalibyśmy, byśmy badali	badałybyśmy, byśmy badały
	2nd	badałbyś, byś badał	badałabyś, byś badała	badałobyś, byś badało	badalibyście, byście badali	badałybyście, byście badały
	3rd	badałby, by badał	badałaby, by badała	badałoby, by badało	badaliby, by badali	badałyby, by badały
	impersonal	badano by
imperative	1st	niech badam			badajmy
	2nd	badaj			badajcie
	3rd	niech bada			niech badają
active adjectival participle		badający	badająca	badające	badający	badające
passive adjectival participle		badany	badana	badane	badani	badane
contemporary adverbial participle		badając
verbal noun		badanie

Related terms

adjective

• badawczy

 

adverb

• badawczo

 

nouns

• badacz
• badaczka
• badana
• badanie
• badany
• badawczość

 

verbs

• badać grunt
• pobadać
• przebadać
• wybadać
• wybadać grunt
• wybadywać

 

Further reading

• badać in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• badać się in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• badać in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “badać”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “badać się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Paweł Kupiszewski (17.02.2016) “BADAĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century]
• Paweł Kupiszewski (17.02.2016) “BADAĆ%20SIĘ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “badać”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “badać”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “badać”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 81
• badać in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego

Silesian

Etymology

Inherited from Old Polish badać. By surface analysis, bōść +‎ -ać.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈba.dat͡ɕ/
• Rhymes: -adat͡ɕ
• Syllabification: ba‧dać

Verb

badać impf

1. (transitive) to investigate, to test, to probe, to research, to study
2. (reflexive with sie) to consider

Conjugation

Conjugation of badać impf
	person	singular			plural
		masculine	feminine	neuter	virile	nonvirile
infinitive		badać
present tense	1st	badōm			badōmy
	2nd	badŏsz			badŏcie
	3rd	badŏ			badajōm
past tense	1st	badołch, badołech, badoł żech	badałach badała żech	badałoch1) badało żech1)	badalimy, badalichmy	badałymy, badałychmy
	2nd	badołś, badołeś, badoł żeś	badałaś badała żeś	badałoś1) badało żeś1)	badaliście, badali żeście	badałyście, badały żeście
	3rd	badoł	badała	badało	badali	badały
future tense	1st	bydã badoł, bydã badać	bydã badała, bydã badać	bydã badało,1) bydã badać	bydymy badali, bydymy badać	bydymy badały, bydymy badać
	2nd	bydziesz badoł, bydziesz badać	bydziesz badała, bydziesz badać	bydziesz badało,1) bydziesz badać	bydziecie badali, bydziecie badać	bydziecie badały, bydziecie badać
	3rd	bydzie badoł, bydzie badać	bydzie badała, bydzie badać	bydzie badało, bydzie badać	bydōm badali, bydōm badać	bydōm badały, bydōm badać
pluperfect tense2)	1st	bōłch badoł, bōłech badoł, bōł żech badoł	byłach badała była żech badała	byłoch badało1) było żech badało1)	byli my badali, bylichmy badali	były my badały, byłychmy badały
	2nd	bōłś badoł, bōłeś badoł, bōł żeś badoł	byłaś badała była żeś badała	byłoś badało1) było żeś badało1)	byliście badali, byli żeście badali	byłyście badały, były żeście badały
	3rd	bōł badoł	była badała	było badało1)	były my badali, byłychmy badali	były badały
conditional	1st	bych badoł	bych badała	byście badali	by my badały, bychmy badały
	2nd	byś badoł	byś badała	byście badali	byście badały
	3rd	by badoł	by badała	by badało	by badali	by badały
imperative	1st	niych badōm			badejmy
	2nd	badej			badejcie
	3rd	niych badŏ			niych badajōm
active adjectival participle		badajōncy	badajōncŏ	badajōnce	badajōncy	badajōnce
passive adjectival participle		badany	badanŏ	badane	badani	badane
verbal noun		badanie
1) Personal neuter forms might be considered nonstandard, protological, or nonce, appearing mostly in literature to refer to grammatically neuter nouns, however might also be used for people who prefer neuter forms. 2) The pluperfect is either archaic or obsolete and now used for conditional in the past.

Further reading

• badac in dykcjonorz.eu
• Bogdan Kallus (2020) “badać sie”, in Słownik Gōrnoślōnskij Gŏdki, IV edition, Chorzów: Pro Loquela Silesiana, →ISBN, page 235
• Henryk Jaroszewicz (2022) “badać”, in Zasady pisowni języka śląskiego (in Polish), Siedlce: Wydawnictwo Naukowe IKR[i]BL, page 62