հայ
Armenian
editEtymology
editFrom Old Armenian հայ (hay).
Pronunciation
edit- (Eastern Armenian) IPA(key): /hɑj/, [hɑj]
- (Western Armenian) IPA(key): /hɑj/, [hɑj]
Audio (Eastern Armenian): (file)
Noun
editհայ • (hay)
- Armenian
- Հա՞յ ես։ ― Ha?y es. ― Are you an Armenian?
Declension
edit| i-type, animate (Eastern Armenian) | ||||
|---|---|---|---|---|
| singular | plural | |||
| nominative | հայ (hay) | հայեր (hayer) | ||
| dative | հայի (hayi) | հայերի (hayeri) | ||
| ablative | հայից (hayicʻ) | հայերից (hayericʻ) | ||
| instrumental | հայով (hayov) | հայերով (hayerov) | ||
| locative | — | — | ||
| definite forms | ||||
| nominative | հայը/հայն (hayə/hayn) | հայերը/հայերն (hayerə/hayern) | ||
| dative | հային (hayin) | հայերին (hayerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | հայս (hays) | հայերս (hayers) | ||
| dative | հայիս (hayis) | հայերիս (hayeris) | ||
| ablative | հայիցս (hayicʻs) | հայերիցս (hayericʻs) | ||
| instrumental | հայովս (hayovs) | հայերովս (hayerovs) | ||
| locative | — | — | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | հայդ (hayd) | հայերդ (hayerd) | ||
| dative | հայիդ (hayid) | հայերիդ (hayerid) | ||
| ablative | հայիցդ (hayicʻd) | հայերիցդ (hayericʻd) | ||
| instrumental | հայովդ (hayovd) | հայերովդ (hayerovd) | ||
| locative | — | — | ||
| u-type, animate (Western Armenian) | ||||
|---|---|---|---|---|
| singular | plural | |||
| nominative | հայ (hay) | հայեր (hayer) | ||
| dative | հայու (hayu) | հայերու (hayeru) | ||
| ablative | հայէ (hayē) | հայերէ (hayerē) | ||
| instrumental | հայով (hayov) | հայերով (hayerov) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | հայն (hayn) | հայերը/հայերն (hayerə/hayern) | ||
| dative | հայուն (hayun) | հայերուն (hayerun) | ||
| ablative | հայէն (hayēn) | հայերէն (hayerēn) | ||
| instrumental | հայովը/հայովն (hayovə/hayovn) | հայերովը/հայերովն (hayerovə/hayerovn) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | հայս (hays) | հայերս (hayers) | ||
| dative | հայուս (hayus) | հայերուս (hayerus) | ||
| ablative | հայէս (hayēs) | հայերէս (hayerēs) | ||
| instrumental | հայովս (hayovs) | հայերովս (hayerovs) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | հայդ (hayd) | հայերդ (hayerd) | ||
| dative | հայուդ (hayud) | հայերէդ (hayerēd) | ||
| ablative | հայէդ (hayēd) | հայերէդ (hayerēd) | ||
| instrumental | հայովդ (hayovd) | հայերովդ (hayerovd) | ||
Derived terms
edit- ամերիկահայ (amerikahay)
- արեւելահայ (arewelahay)
- արեւմտահայ (arewmtahay)
- իրանահայ (iranahay)
- հայաբար (hayabar)
- հայաբնակ (hayabnak)
- հայագետ (hayaget)
- հայազգի (hayazgi)
- հայաթափ (hayatʻapʻ)
- հայանալ (hayanal)
- հայաշատ (hayašat)
- հայավարի (hayavari)
- հայատյաց (hayatyacʻ)
- Հայաքաղաք (Hayakʻaġakʻ)
- հայորդի (hayordi)
- հայու գեն (hayu gen)
- հայուհի (hayuhi)
- պարսկահայ (parskahay)
Related terms
editAdjective
editհայ • (hay)
Declension
edit| nominalized, i-type (Eastern Armenian) | ||||
|---|---|---|---|---|
| singular | plural | |||
| nominative | հայ (hay) | հայեր (hayer) | ||
| dative | հայի (hayi) | հայերի (hayeri) | ||
| ablative | հայից (hayicʻ) | հայերից (hayericʻ) | ||
| instrumental | հայով (hayov) | հայերով (hayerov) | ||
| locative | հայում (hayum) | հայերում (hayerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | հայը/հայն (hayə/hayn) | հայերը/հայերն (hayerə/hayern) | ||
| dative | հային (hayin) | հայերին (hayerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | հայս (hays) | հայերս (hayers) | ||
| dative | հայիս (hayis) | հայերիս (hayeris) | ||
| ablative | հայիցս (hayicʻs) | հայերիցս (hayericʻs) | ||
| instrumental | հայովս (hayovs) | հայերովս (hayerovs) | ||
| locative | հայումս (hayums) | հայերումս (hayerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | հայդ (hayd) | հայերդ (hayerd) | ||
| dative | հայիդ (hayid) | հայերիդ (hayerid) | ||
| ablative | հայիցդ (hayicʻd) | հայերիցդ (hayericʻd) | ||
| instrumental | հայովդ (hayovd) | հայերովդ (hayerovd) | ||
| locative | հայումդ (hayumd) | հայերումդ (hayerumd) | ||
| nominalized, i-type (Western Armenian) | ||||
|---|---|---|---|---|
| singular | plural | |||
| nominative | հայ (hay) | հայեր (hayer) | ||
| dative | հայի (hayi) | հայերու (hayeru) | ||
| ablative | հայէ (hayē) | հայերէ (hayerē) | ||
| instrumental | հայով (hayov) | հայերով (hayerov) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | հայը/հայն (hayə/hayn) | հայերը/հայերն (hayerə/hayern) | ||
| dative | հային (hayin) | հայերուն (hayerun) | ||
| ablative | հայէն (hayēn) | հայերէն (hayerēn) | ||
| instrumental | հայովը/հայովն (hayovə/hayovn) | հայերովը/հայերովն (hayerovə/hayerovn) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | հայս (hays) | հայերս (hayers) | ||
| dative | հայիս (hayis) | հայերուս (hayerus) | ||
| ablative | հայէս (hayēs) | հայերէս (hayerēs) | ||
| instrumental | հայովս (hayovs) | հայերովս (hayerovs) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | հայդ (hayd) | հայերդ (hayerd) | ||
| dative | հայիդ (hayid) | հայերուդ (hayerud) | ||
| ablative | հայէդ (hayēd) | հայերէդ (hayerēd) | ||
| instrumental | հայովդ (hayovd) | հայերովդ (hayerovd) | ||
Old Armenian
editEtymology
editThe origin is disputed. The stem of the word is հայո- (hayo-), as evidenced by the o-type declension.
According to Diakonoff, the ethnonym derives from Proto-Armenian *hatiyos, *hatyos, from Urartian 𒆳𒄩𒀀𒋼 (KURḫa-a-te /Ḫāti, Hate/, “the land of Hittites”); compare Hittite 𒄩𒋾 (ḫa-ti /Ḫatti/). This name was given by Urartians to all lands west of the Euphrates, including the territory around Malatya occupied by Proto-Armenians. When the Urartians were assimilated among the Proto-Armenians, they took over their Indo-European language and called themselves by the same name of the “Hittites”.[1]
On the other hand, Martirosyan connects հայ (hay) with the country name Hayaša- and derives both from Proto-Indo-European *h₂éyos (“metal”). He explains Hayaša- as “the land of metal or iron” and հայ (hay) as “inhabitant of the land of metal or iron”. Hayasa, located on the north-western corner of historical Armenia, was famous for metalworking.[2] The connection with Hayasa is repudiated by Kitazumi, pointing out that the Hittite word is attested over twenty times and written in such ways that it can only be read Ḫayaša- but with the sound inventory of Old Armenian an anlauting խ- (x-) would represent a better fit.[3]
An old proposal derives the word from Proto-Indo-European *pótis (“lord, master”), but a Proto-Indo-European *po- would yield Old Armenian ո- (o-): compare ոտն (otn).
Armenian tradition connects the word with the nation's legendary eponym Հայկ (Hayk).
For the other names of the Armenians see Old Persian 𐎠𐎼𐎷𐎡𐎴 (a-r-mi-i-n /Armina/), Old Georgian სომეხი (somexi) and Northern Kurdish file.
Noun
editհայ • (hay)
- Armenian
- հայք ― haykʻ ― the Armenians, the Armenian nation
Declension
editAdjective
editհայ • (hay)
- Armenian
- հայ լեզու, բարբառ ― hay lezu, barbaṙ ― the Armenian language
- թարգմանել ի հայ, յեղուլ ի հայ բան ― tʻargmanel i hay, yełul i hay ban ― to translate into Armenian, into the Armenian language
Declension
editRelated terms
edit- Հայկ (Hayk)
Derived terms
edit- հայաբարբառ (hayabarbaṙ)
- հայադաւան (hayadawan)
- հայազարմ (hayazarm)
- հայազն (hayazn)
- հայական (hayakan)
- հայակոյտ (hayakoyt)
- հայասեռ (hayaseṙ)
- հայասէր (hayasēr)
- Հայաստան (Hayastan)
- հայաստանեայք (hayastaneaykʻ)
- հայացի (hayacʻi)
- հայդաւան (haydawan)
- հայեր (hayer)
- հայերէն (hayerēn)
- հայերէնախօս (hayerēnaxōs)
- հայկաւ (haykaw)
- հայորեար (hayorear)
- հայութիւն (hayutʻiwn)
- Հայք (Haykʻ)
- հայօրէն (hayōrēn)
Descendants
editReferences
edit- ^ Dʹjakonov, I. M. (1968) S. T. Jeremjan, editor, Predystorija armjanskovo naroda. Istorija Armjanskovo nagorʹja s 1500 po 500 g. do n.e. Xurrity, luvijcy, protoarmjane [The Pre-History of the Armenian People. The History of the Armenian Highland from 1500 to 500 BC. Hurrians, Luwians, Proto-Armenians][1] (in Russian), Yerevan: Academy Press, page 236
- ^ Martirosyan, Hrach (2010) “hay”, in Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, pages 382–385
- ^ Kitazumi, Tomoki (2013) “Zum Problem der Gleichung heth. Ḫayaša- = armen. haykʿ”, in Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft[2] (in German), volume 163, pages 511–516
Further reading
edit- Petrosean, Matatʻeay (1879) “հայ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “հայ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Armenian terms inherited from Old Armenian
- Armenian terms derived from Old Armenian
- Armenian terms with IPA pronunciation
- Armenian terms with audio links
- Armenian lemmas
- Armenian nouns
- Armenian terms with usage examples
- Armenian adjectives
- hy:Ethnonyms
- hy:Armenia
- Old Armenian terms with unknown etymologies
- Old Armenian terms inherited from Proto-Armenian
- Old Armenian terms derived from Proto-Armenian
- Old Armenian terms borrowed from Urartian
- Old Armenian terms derived from Urartian
- Old Armenian terms inherited from Proto-Indo-European
- Old Armenian terms derived from Proto-Indo-European
- Old Armenian lemmas
- Old Armenian nouns
- Old Armenian terms with usage examples
- Old Armenian adjectives
- xcl:Ethnonyms