Emiliano Arriaga
| Emiliano Arriaga | |
|---|---|
| Bizitza | |
| Jaiotza | Bilbo, 1844ko otsailaren 4a |
| Herrialdea |  Bizkaia, Euskal Herria |
| Heriotza | Zuhatzu, 1919ko abuztuaren 9a (75 urte) |
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | gaztelania |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | biolin-jotzailea, musikagilea eta idazlea |
| Kidetza | Sociedad Bilbaina Euzkeldun Batzokija Bilboko Elkarte Filarmonikoa |
| Sinesmenak eta ideologia | |
| Alderdi politikoa |  Eusko Alderdi Jeltzalea |
Emiliano Arriaga Ribero (Bilbo, Bizkaia, 1844ko otsailaren 4a - Zuhatzu, Araba, 1919ko abuztuaren 9a) musikagilea, politikaria eta gaztelaniazko idazlea izan zen XIX. mendean. Bilboko jendartean garrantzia handia izan zuen, eta hiru alor horietan nabarmendu zen.[1][2]
Musikaria
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Bilboko Filarmonika Elkartearen sorreran parte hartu zuen. Juan Crisostomo Arriaga musikagilearen anaiaren biloba zen, biolinista trebea izateaz gainera, musika-lan ugari sortu zituen:
- La Romanesca
- Amanecer en Deusto (Egunsentia Deustun) musika-poema
- Ave María, abesbatza eta organorako obra
- Chimberiana
- Bilbainescas
Eta teoria-liburuak ere idatzi zituen (
- Teoría del violín (Biolinaren teoria)
- El cuarteto (Laukotea)
Idazlea
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Bilboko gaietan maisu, giro horretako literatura lanak ere idatzi zituen, erdaraz beti: Vuelos cortos, Txiplistxaplas, Revoladas, La Pastelería eleberri kostunbrista eta Lexicón Bilbaino[oh 1], Bilboko erdara nolakoa zen erakusten duen obra. 1909an, Sabin Aranak Begoña Ama Birjinari idatzitako edestiari musika jarri zion. Emiliano Arriaga izan zen bere osaba zaharraren musika lana hedatzen gehien saiatu zen pertsona. Euskal opera libreto bat ere idatzi zuen, Lekobide, Manuel Arriandiagak euskaratu zuena.[3]
Narraziogintzaren arloko bere lehenengo lan aipagarria Vuelos Cortos, intentados, emprendidos y realizados por un Chimbo (1893, 1895) da. 1894an La sardinera argitaratu zuen.[4] Gero, horra El Bilbao anecdótico; Revoladas, Lekobide, Chiplis-Chaplas (1898), euskal itsasertzeko zenbait herriren deskripzioak dakartzana. Azkenik La pastelería (1908) dugu, hiribilduko kultura-giroaren kronika dena, 2006an berrargitaratu zuen Elkarrek.[5]
Lanik ezagunena, beharbada, Vuelos cortos (Hegaldi laburrak) izenekoa du; horretan, hiribilduko ohiturak agertzeaz gain, kontakizunak bertako hizkeraz eta umoreaz blai datoz. Halaxe, Alfredo de Etxabek bibliografian aipatua den lanean dionez, egileak, “artean bizi-bizirik zen bere iraganeko Bilbo hura dakarkio irakurleari, hiriak bere-berea zuen umore ildoan, Zazpi Kaleetako hizkera erabiliz gozamen hutsa diren irudiak eskaintzeko”. Jon Jauristik ostera idazlearen ideologian xenofobiatik hurbil den halako ideologia baten zantzuak antzematen omen ditu; horrez gain, liburuak irudietarako joera duela ere badio, eta gaiak bost ataletan banatzen ditu: hiriko paisaiak, jaietakoak, lanbideak, herritar ezagunak eta bizi sozialekoak.[1]
Politikaria
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Garai hartan sortu berria zen Euzkaldun Batzokiko burua izan zen eta Bilboko alkate-orde karguan ere jardun zuen (1880-1881)
Oharrak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ Jatorrizko izenburu osoa: Lexicón etimológico, naturalista y popular del bilbaíno neto / compilado por un chimbo, con apéndice a sus vuelos cortos.
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ a b Kortazar, Jon. «Bilbaopedia - Emiliano Arriaga» www.bilbaopedia.info (Noiz kontsultatua: 2023-07-19).
- ↑ «Arriaga y Ribero, Emiliano - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2023-07-19).
- ↑ (Gaztelaniaz) Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes. «Emiliano Arriaga. Bilaketa, Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes» www.cervantesvirtual.com (Noiz kontsultatua: 2023-07-19).
- ↑ (Gaztelaniaz) «"La sardinera" de Emiliano de Arriaga by Red de Bibliotecas Santurtzi - Issuu» issuu.com 2017-10-25 (Noiz kontsultatua: 2023-07-19).
- ↑ «La pasteleria. Emiliano Arriaga. Elkar.eus» www.elkar.eus (Noiz kontsultatua: 2023-07-19).
Ikus, gainera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q12256803