Salzburgo edo Salzburg[1]

Salzburgo
Salzburg
hiri handia
Salzburgo hiriko ikuspegi panoramikoa. Irudi gehiago
Administrazioa
Herrialdea Austria
EstatuaSalzburg
AlkateaHarald Preuner (en) Itzuli
Izen ofizialaSalzburg
Jatorrizko izenaSalzburg
Posta kodea5020, 5023, 5026, 5061, 5071, 5081 eta 5082
Geografia
Koordenatuak47°48′00″N 13°02′42″E / 47.8°N 13.045°E / 47.8; 13.045
Map
Azalera65,678 km²
Altuera424 m
MugakideakBerchtesgadener Land eta Salzburg-Umgebung District (en) Itzuli
Demografia
Biztanleria155.021 (2020ko urtarrilaren 1a)
1.644 (2018)
Dentsitatea2.361 bizt/km²
Informazio gehigarria
Telefono aurrizkia0662
Ordu eremuaUTC+01:00 eta UTC+02:00
Hiri senidetuakVilnius, Reims, Atlanta, Verona, León, Dresden, Kawasaki, Meran, Shanghai, São João da Madeira, Singida (en) Itzuli, Busseto, Berna eta Lagos
MatrikulaS
http://www.stadt-salzburg.at

Austriako laugarren hiri handiena eta izen bereko estatuko hiriburua da. 2020an 156.872 biztanle zituen. Herrialdeko erdialdean dago kokatuta, Alemaniako mugan.

Salzach ibaiaren ertzean dago, Hohensalzburg gaztelua dagoen Mönschberg haitzaren ondoan. Bertako alde zaharra Gizateriaren Ondare izendatu zuen UNESCOk 1997an.

Wolfgang Amadeus Mozart konposatzailearen jaioterria da.

Biztanleriaren bilakaera

aldatu
Urtea Biztanleria
1900 48.945
1951 102.927
1961 108.114
1971 129.919
1981 139.426
1991 143.978
2001 142.662
2007 150.269
2011 148.078
2020 156.872

Iturria: Austriako Estatistika Erakundea[2]

Historia

aldatu

Ruperto Wormsekoa apezpikuak Mönschberg haitzean monasterio bat sortu zuen eta hura hiriaren sorburua izan zen. 739an apezpikutegi egin zuten, 798an artzapezpikutegi eta 1278an erreinuko printzerri. Salzburgoko printze-artzapezpikuek juduak egotzi zituzten lehenik (1498) eta protestanteak ondoren (1731).

 
Salzburgo hiriaren ikuspegia.

1803an, Toscanako artxiduke Fernando III.aren agindupean zegoen Salzburgo, 1805ean Austriaren mende eta 1809an Bavariaren esku. 1816an Austriaren barne geratu zen, eta 1849an probintzia autonomo egin zuten.

Ekonomia

aldatu

Industria (ehungintza, musika tresnak, beiragintza, metalurgia, larrugintza) eta merkataritza ekonomia jarduera nagusiak dira.

Unibertsitatea du, baita musika eskola ospetsua ere.

Ondarea

aldatu

Kultura gune garrantzitsua da eta bertako musika jaialdiak sona handikoak dira. Monumentuak ugariak eta aipagarriak dira, besteak beste, 1614-1628 urteetako katedral barrokoa, Kapitelplatz plazako iturri ikusgarria (XVIII. mendea) eta XIX. mendeko artzapezpikutegia, Residenplatz plaza inguratzen duten XVI-XVII. mendeetako Neugebäude jauregia (Mozarten "Flauta miragarria" operako soinu bat interpretatzen duen Glockenspiel dago bertan) eta Salzburgoko printze-artzapezpikuen antzinako egoitza (XVI-XVII. mendea), XII. mendeko Stifskirche St. Peter basilika erromanikoa (XVII-XVIII. mendeetan berritua), XI. mendeko Hohensalzburg gaztelua (XVII. mendean berritua eta barnean Erdi Aroko museoa eta gaurko artearen museoa daudena), Lodron jauregia (1631), Mirabell gaztelua (1606-1721, antzina printze-apezpikuen udako egoitza) eta Mozart jaio zen etxea.

      Datu klimatikoak (Salzburgoko aireportua)      
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) 16.3 21.7 24.9 27.9 32.2 35.6 37.7 35.6 32.1 28.2 23.5 18.6 37.7
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 3.2 5.6 10.4 14.3 19.9 22.2 24.4 24.2 20.1 14.8 7.8 4.0 14.2
Batez besteko tenperatura (ºC) -0.8 0.7 4.8 8.5 13.8 16.5 18.6 18.3 14.3 9.3 3.6 0.4 9.0
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) -4.0 -2.9 0.7 3.8 8.4 11.5 13.5 13.5 10.1 5.5 0.6 -2.5 4.9
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) -25.4 -21.8 -21.6 -3.9 -2.1 2.0 3.7 4.3 -1.6 -8.0 -17.8 -26.8 -26.8
Pilatutako prezipitazioa (mm) 59.9 54.7 78.7 83.1 114.5 154.8 157.5 151.3 101.3 72.6 83.0 72.8 1184.2
Prezipitazio egunak (≥ 1.0 mm) 10.1 9.5 11.9 11.8 12.1 15.0 14.4 13.2 10.8 9.3 10.8 11.8 140.7
Elur egunak (≥ 1.0 cm) 15.4 11.7 6.1 1.4 0 0 0 0 0 0.1 5.1 13.1 52.9
Eguzki orduak 67.0 91.9 130.0 152.6 196.4 193.9 221.1 202.8 167.7 129.7 81.2 62.8 1697.1
Iturria: Central Institute for Meteorology and Geodynamics[3]

Kirola

aldatu

Neguko Joko Olinpikoetako bi ediziotarako hautagaitza aurkeztu du, baina ez da inoiz hautatua izan: 2010. urteko jokoetarako, Vancouver hiri kanadarrak irabazi zion, eta 2014koetarako, berriz, Sochi hiri errusiarrak.

Futbol talde indartsua ere badu, SV Austria Salzburg, gaur egun babeslearengatik Red Bull Salzburg izenaz ezagutzen dena. Austriako 11 liga eta 5 kopa irabaziak ditu eta UEFA Kopako finala jokatu zuen 1994 urtean. Milango Interrek garaitu zuen.

Pertsona ezagunak

aldatu

Erreferentziak

aldatu
  1. 154. araua. Euskaltzaindia (Noiz kontsultatua: 2010-10-14).
  2. Statistik Austria. (Noiz kontsultatua: 2011/10/15).
  3. Klimadaten von Österreich 1971 - 2000 - Salzburg-Flughafen. (Noiz kontsultatua: 2010-06-14).

Kanpo estekak

aldatu