Rijeka

Rijeka; Rijeka; Fiume; Fiume; Fiume
	town in Croatia (en)
	Irudi gehiago
Administrazioa
Herrialdea	Kroazia
Eskualdea	Primorje-Gorski Kotar
Alkatea	Vojko Obersnel
Izen ofiziala	Rijeka
Jatorrizko izena	Rijeka; Fiume; Fiume
Posta kodea	51000
Geografia
Koordenatuak	45°20′N 14°26′E / 45.33°N 14.43°E
Azalera	44 km²
Altuera	0 m
Demografia
Biztanleria	107.964 (2021eko abuztuaren 31); −20.660 (2011)
Dentsitatea	3.273 bizt/km²
Informazio gehigarria
Telefono aurrizkia	051
Ordu eremua	UTC+01:00
Hiri senidetuak	Bitola, Faenza, Este, Genova, Rostock, Neuss, Ljubljana, Kawasaki, Jalta, Cetinje, Qingdao, Pittsburgh, Palermo, Metropolitan City of Genoa (en) , Gdańsk eta Burgas
Matrikula	RI
	http://www.rijeka.hr/

Rijeka (italieraz Fiume), Primorje-Gorski Kotar eskualdearen hiriburua da eta 128.735 biztanle ditu (hiri barrutian 213.842). Kroaziako itsas portu garrantzitsuena da eta, Zagreb eta Spliten ondoren, herrialdeko hirugarren hiri handiena.

Itsaso Adriatikoaren kostalean kokatuta, Rječina ibaia itsasoratzen da bertan.

Historia

Bi herri zeltaren aztarnak aurkitu dira, Tarsatica Rijekako muinoan eta Liburni itsasertzean. Erromatarrek Tarsatica municipium bihurtu zuten eta Flumen izena ezarri zioten. XIII mendeko dokumentuetan Flumen eta Rika izenak agertzen dira, biek ere "ibaia" esan nahi dute, nahiz eta izen ofiziala Flumen Sancti Viti izan.

Rijeka 1689an (Valvasorren liburua)

V. mendetik aurrera, hainbat herriren eskuetan egon zen: ostrogodoak, bizantziarrak, lonbardoak, avaroak, frankoak, kroaziarrak eta hungariarrak izan ziren hiriaren jabe, baina 1466an Habsburgotarren esku geratu zen, 1870ean hungariarrei eskuetan utzi arte. Kroaziak Austria-Hungariako inperioan autonomia bazuen ere, hungariarrek zuzenean kontrolatuko zuten, inperioaren nazio arteko itsas portu bakarra baitzen.

Lehen Mundu Gerran, Austria-Hungariako inperioa zatitutakoan, hiriaren kontrola eskatu zuten italiarrek eta jugoslaviarrek. Italiarrek zioten hiriaren % 88 italiarra zela, eta jugoslaviarrek, aldiz, inguru guztian kroaziarrak zirela nagusi. 1920an errepublika autonomoa izan zen 1924ean Mussolinik Italiarentzat konkistatu arte.

1947an baina, Jugoslaviaren esku geratu zen eta 1991n Kroaziako hiri bihurtu zen. 2020an izendatu zuten Europako kultura-hiriburu.

Ekonomia

Rijeka hiri industriala da. Itsas portu erraldoia dauka eta ontzigintzak garrantzia handia du hiriaren ekonomian.

Klima

Datu klimatikoak (Rijeka)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	20.0	21.4	24.0	27.3	33.7	36.7	40.0	38.1	34.8	28.8	25.5	20.4	40.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	8.7	9.5	12.4	16.1	20.9	24.6	27.7	27.6	23.6	18.6	13.4	10.0	17.8
Batez besteko tenperatura (ºC)	5.6	6.2	8.8	12.6	17.1	20.8	23.4	23.1	19.1	14.5	10.1	6.9	14
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	2.7	3.2	5.5	8.8	12.0	16.2	18.6	18.5	15.3	11.1	7.1	4.1	10.3
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-11.4	-12.8	-7.7	-0.2	2.1	7.4	10.4	9.1	4.8	0.6	-4.5	-8.9	-12.8
Pilatutako prezipitazioa (mm)	134.9	114.3	104.0	110.7	102.4	110.8	82.0	100.2	165.3	175.7	183.4	154.2	1537.9
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	11	9	10	12	12	12	10	9	9	10	12	12	128
Elur egunak (≥ 1 mm)	1	1	1	0	0	0	0	0	0	0	0	1	4
Eguzki orduak	108.9	124.5	149.9	176.3	235.4	252.3	298.4	274.6	204.2	163.9	102.8	96.9	2188.1
Iturria (1): World Meteorological Organisation (UN)^[1]
Iturria (2): National Meteorological and Hydrological Service (Croatia) ^[2]

Ondasun nabariak

Riva pasealekua: Rijekako itsasertzeko pasealekua da. Bertan kroaziar, vienar eta italiar arkitektoek palazio ugari eraiki zituzten 1870 eta 1914 artean. Bertan daude, halaber, Antzoki Nazionala eta Estalitako merkatua.
San Vito katedrala (kroazieraz Katedrala Svetog Vida): Erdi Aroko elizaren gainean gaur egungo katedrala eraiki zuten jesuitek 1638an.
Rijekako unibertsitatea (kroazieraz Sveučilište u Rijeci): 1632. urtean sortu zen unibertsitatea Rijekan, nahiz eta orain dagoena 1973koa izan.
"Ivan pl. Zajc" Kroaziako Antzoki Nazionala: 1765ean eraiki zen.
Museoak: Arte Garaikidearen museoa eta Itsasgintzaren historiaren museoa garrantzitsuenak dira.