Marseilla

Marseilla; Marseille
	hiri handia
	Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Frantzia
Frantziaren banaketa administratiboa	Metropolitar Frantzia
Eskualdea	Proventza-Alpeak-Kosta Urdina
Departamendua	Rodanoren Ahoak
Alkatea	Benoît Payan (en)
Izen ofiziala	Marseille; Ville-sans-Nom; Sans-Nom
Jatorrizko izena	Marseille
Posta kodea	13000, 13001, 13002, 13004, 13003, 13005, 13006, 13007, 13008, 13009, 13010, 13011, 13012, 13013, 13014, 13015 eta 13016
Geografia
Koordenatuak	43°17′48″N 5°22′35″E / 43.2967°N 5.3764°E
Azalera	240,62 km²
Altuera	6 m, 0 m eta 648 m
Mugakideak	Allauch, Aubagne, Cassis, La Penne-sur-Huveaune, Les Pennes-Mirabeau, Plan-de-Cuques, Le Rove, Septèmes-les-Vallons eta Simiane-Collongue
Demografia
Biztanleria	873.076 (2021eko urtarrilaren 1a); 2.755 (2020)
Dentsitatea	3.628 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera	K.a. 600
Telefono aurrizkia	491, 496
Ordu eremua	UTC+01:00 eta UTC+02:00
Hiri senidetuak	Abidjan, Anberes, Kopenhage, Dakar, Genova, Glasgow, Haifa, Hanburgo, Kobe, Marrakex, Odesa, Pireo, Shanghai, Erevan, Napoli, Gdańsk, Khemisset (en) , Tirana, Tunis, Beirut, Surabaya, Tesalonika, Ramat Gan, Metropolitan City of Genoa (en) , Limassol Municipality (en) eta Kiev
	marseille.fr

Marseilla^[1] (frantsesez Marseille eta okzitanieraz Marselha) Proventza-Alpeak-Kosta Urdina eskualdeko eta Rodanoren Ahoak departamenduko hiriburua da, Mediterraneo bazterrean kokatua. Frantziako bigarren hiri handiena da, hirugarrena aglomerazio osoa kontuan hartuta, eta Frantziaren Mediterraneoko portu nagusia. 25 kantonamendutan banatuta dago. Frantziako Iraultza Marseillako tropak Parisen sartu zirelako, haien omenez Frantziako ereserki nazionalak Marseillesa izena hartu zuen.^[2]^[3]

Geografia

Udalerri mugakideak

Diagrama honek gertuen dauden herriak erakusten ditu.

Herri batzuen distantzia eta kokapen erlatiboa

Marseilla

Alaug (9,2 km)

La Penne-sur-Huveaune (11,1 km)

Septèmes-les-Vallons (11,3 km)

Le Rove (13,3 km)

Les Pennes-Mirabeau (13,7 km)

Simiane-Collongue (15,3 km)

Aubagne (15,4 km)

Ensuès-la-Redonne (15,5 km)

Cassis (15,7 km)

Carnoux-en-Provence (15,8 km)

Gignac-la-Nerthe (15,9 km)

Cabriés (15,9 km)

Klima

Datu klimatikoak (Marseilla)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	11.2	12.6	15.3	17.7	22.2	26.1	29.5	29.2	25.3	20.3	14.7	12.0	19.7
Batez besteko tenperatura (ºC)	7.1	8.3	10.7	13.1	17.4	21.1	24.1	23.9	20.4	15.9	10.8	8.0	15.1
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	3.0	3.9	6.0	8.5	12.6	16.0	18.7	18.7	15.5	11.6	6.8	4.1	10.5
Pilatutako prezipitazioa (mm)	53.6	43.5	40.4	57.9	41.2	25.4	12.6	31.4	60.6	85.4	50.6	52.0	554.6
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	6.1	5.1	4.8	6.3	4.9	3.5	1.4	3.1	4.1	6.3	5.2	5.6	56.4
Eguzki orduak	150	155.5	215.1	244.8	292.5	326.2	366.4	327.4	254.3	204.5	155.5	143.3	2835.5
Iturria: World Meteorological Organization (NBE),^[4] Meteo France^[5]

Demografia

Biztanleria

2007an Marseille udalerrian erroldatutako biztanleak 852.396 ziren. Familiak 361.593 ziren, horien artean 146.054 pertsona bakarrekoak ziren (57.376 bakarrik bizi ziren gizonak eta 88.678 bakarrik bizi ziren emakumeak), 80.217 seme-alabarik gabeko familiak ziren, 88.027 seme-alabak dituzten bikoteak ziren eta 47.295 seme-alabak dituzten guraso-bakarreko familiak ziren.

Biztanleriak, denboran, ondorengo grafikoan ageri den bilakaera izan du:^[6]

Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Ikus jatorrizko Wikidatako eskaera eta iturriak.

Etxebizitza

2007an 410.296 etxebizitza zeuden, 375.346 familiaren etxebizitza nagusia ziren, 6.338 bigarren erresidentzia ziren eta 28.612 hutsik zeuden. 68.077 etxeak ziren eta 337.255 apartamentuak ziren. 375.346 etxebizitza nagusietatik 164.802 bere jabearen bizilekua ziren, 199.600 alokairuan okupaturik zeuden eta 10.944 doan lagata zeuden; 31.659 etxek gela bat zuten, 70.406 etxek bi zituzten, 125.562 etxek hiru zituzten, 97.118 etxek lau zituzten eta 50.602 etxek bost zituzten. 139.727 etxek euren parking plaza propioa zuten azpian. 186.021 etxetan ibilgailu bat zegoen eta 70.281 etxetan bat baino gehiago zituzten.^[7]

Biztanleria-piramidea

2009an sexu eta adinaren araberako biztanleria-piramidea hau zen:

**Marseille** udalerriko biztanleria-piramidea 2009an ^[8].
Gizonak	Adinak	Emakumeak
358	95 +	1.325
1.442	90-94	4.310
4.716	85-89	9.777
5.930	80-84	10.647
13.748	75-79	20.531
15.672	70-74	21.552
17.804	65-69	21.796
17.121	60-64	19.649
19.412	55-59	20.600
24.031	50-54	26.273
25.221	45-49	27.967
25.536	40-44	28.325
27.327	35-39	30.083
27.743	30-34	29.627
27.887	25-29	29.131
28.353	20-24	29.095
24.533	15-19	23.648
24.693	10-14	23.424
24.225	5-9	23.305
20.330	0tik 4ra	19.378

Ekonomia

Errentak eta okupazioa

2007an batez besteko errenta 12,3€/h zen. Goi karguen kasuan 22,1€/h zen (23,6€/h gizonen artean eta 19,2€/h emakumeen kasuan), erdi-mailakoak 13,4€/h (14,1€/ h gizonentzat 12,6 emakumeentzat), enpleatuentzat 9,3€/h (9,5€/h gizonen kasuan eta 9,5€/h emakumeen kasuan) eta langileentzat 9,4€/h (9,7€/h gizonek eta 8€/h emakumeek).

2007an lan egiteko adina zuten pertsonak 548.831 ziren, horien artean 358.847 aktiboak ziren eta 189.984 inaktiboak ziren. 358.847 pertsona aktiboetatik 295.391 lanean zeuden (151.267 gizon eta 144.124 emakume) eta 63.456 langabezian zeuden (31.220 gizon eta 32.236 emakume). 189.984 pertsona inaktiboetatik 37.524 erretiraturik zeuden, 75.649 ikasten zeuden eta 76.811 "bestelako inaktibo" gisa sailkaturik zeuden.^[9]

Diru sarrerak

2009an Marseille udalerrian 353.329 unitate fiskal zeuden, 806.498 pertsonek osaturik. Pertsona bakoitzeko diru-sarrera fiskalaren mediana urteko 15.841 euro zen.^[10]

Ekonomia jarduerak

2007an zeuden 56.557 komertzioetatik, 276 erauzte enpresak ziren, 809 janari enpresak ziren, 1 coque eta refinazio enpresa zen, 166 material elektrikoaren fabrikazioko enpresak ziren, 27 garraiorako elementuen fabrikazioko enpresak ziren, 1.701 bestelako produktu industrialen fabrikazioko enpresak ziren, 5.270 eraikuntza enpresak ziren, 13.304 ibilgailuen saltze eta konpontze enpresak ziren, 2.097 garraio enpresak ziren, 3.932 ostalaritza eta jatetxe enpresak ziren, 1.649 informazio eta komunikazio enpresak ziren, 2.197 finantziazio enpresak ziren, 3.111 higiezinen enpresak ziren, 9.296 zerbitzu enpresak ziren, 9.845 administrazio publikoko enpresak ziren eta 2.876 «beste zerbitzu jarduera batzuk» multzoan sailkatutako enpresak ziren.^[11]

2009an zeuden norbanakoentzako 11.380 zerbitzu publikoetatik, 1 poliziaren kaserna zen, 18 Ogasun Publikoaren administrazio bulegoak, 23 lan bilaketa bulegoak, 2 jendarmeriak, 73 posta bulegoak, 442 banku bulegoak, 68 funerariak, 752 ibilgailuen konpontzeko eta nekazaritza tresnetako lantokiak, 46 ibilgailuen ikuskaritza teknikoko lekuak, 51 ibilgailuen alokairu bulegoak, 140 autoeskolak, 1.566 igeltseroak, 939 margolariak, 496 zurginak, 740 iturginak, 614 argiketariak, 202 eraikuntza enpresak, 962 ile apaindegiak, 62 albaitariak, 161 aldi baterako lan enpresak, 2.524 jatetxeak, 972 higiezinen agentziak, 203 tintoreriak eta 323 apaindegiak.^[12]

2009an zeuden 5.117 establezimendu komertzialetatik, 9 hipermerkatuak, 86 supermerkatuak, 42 brikolaje denda handika, 68 120 m² baino gehiagoko dendak, 548 120 m² baino gutxiagoko dendak, 706 okindegiak, 369 harategiak, 21 kongelatu-dendak, 66 arraindegiak, 351 liburu dendak, 1.340 arropa dendak, 140 etxerako tresna dendak, 193 zapata-dendak, 149 elektrotresna dendak, 143 altzari dendak, 184 kirol-dendak, 23 lur eta paretak apaintzeko dendak, 138 drogeria, 163 lurrin-dendak, 152 bitxi-dendak eta 226 lore-dendak ziren.^[13]

2000. urtean Marseille udalerrian 76 nekazaritza-ustiategi zeuden, 90 hektarea erabiltzen.^[14]

Hezkuntza eta osasun ekipamenduak

2009an 27 tratamendu laburretarako ospitale, 23 iraupen erdiko (jarraipen eta errehabilitazio) tratamenduetarako ospitale, 3 tratamendu luzeetarako ospitale, 29 psikiatriko, minbiziaren aurkako zentru 1 bat, 10 urgentzia zentro, 5 amatasun-klinika, 41 osasun-zentro, 394 botika eta 175 anbulantzia zegoen.

2009an 230 haur-eskola eta 294 lehen-hezkuntzako eskola zegoen. Marseille udalerrian 96 Bigarren Hezkuntzako ikastetxe, 49 hezkuntza orokorreko lizeo eta 47 lizeo teknologiko.Bigarren Hezkuntzako ikastetxeetan 41.376 ikasle zeuden, Hezkuntza orokorreko lizeoetan ez zegoen 28.792 eta lizeo teknologikoetan 12.652.

Marseille udalerrian 43 goi-mailako hezkuntza ez-unibertsitarioko zentroak zeuden, horietatik8 formakuntza teknikoko zentroak, 17 osasun-formakuntzakoak, 6 komertziokoak eta 12 bestelako formakuntza zentroak.52 Unibertsitate zentroak zeuden, horietatik 20 Unibertsitate mailako formakuntza eta ikerketa unitateak ziren, 13 unibertsitate-insitutoak, 5 ingenieritza eskolak, 3 goi mailako heziketa zentru pribatuak eta 11 bestelako goi-mailako ikasketa zentroak ziren.

Ondasun nabarmenak

Elkarteak

Olympique de Marseille, futbol taldea.

Marseillar ezagunak

Eric Cantona (1966-), futbolaria.
Zinedine Zidane (1972-), futbolaria.

Herri eta hiri senidetuak

Marseilla ondorengo herri eta hiriekin senidetuta dago:

Abidjan (Boli Kosta) Anberes (Belgika) Dakar (Senegal)	Erevan (Armenia)^[15] (2007)^[16] Genova (Italia) Glasgow (Eskozia) (Erresuma Batua)	Haifa (Israel) Hamburgo (Alemania) Kobe (Japonia) (1961)^[17]	Kopenhage (Danimarka) Marrakex (Maroko) Odesa (Ukraina)	Pireo (Grezia) Shanghai (Txina)