Chemiese element
'n Chemiese element, ook dikwels eenvoudig na verwys as 'n element, is 'n stof wat nie verder verdeel kan word met gewone chemiese metodes om ander stowwe te lewer nie. Die kleinste partikel van so 'n element is 'n atoom, wat bestaan uit elektrone wat om 'n kern van protone en neutrone wentel.
Die atoomgetal van 'n element, "Z", is gelyk aan die aantal protone in die atoom van die element. Koolstof byvoorbeeld, is die element met die atoomgetal 6 en bevat 6 protone in sy kern. Alle atome van 'n element het dieselfde atoomgetal en bevat dieselfde aantal protone. Atome van dieselfde element kan egter verskillende hoeveelhede neutrone bevat en sulke verskillende atome staan as isotope van die element bekend. Die atoommassa van 'n element, A, word gemeet in atoommassa-eenhede (ame) en is rofweg gelyk aan die som van die aantal protone en neutrone in die atoom van die element. 'n Aantal elemente is radioaktief en verander na 'n ander element deur 'n proses van radioaktiewe verval.
Die ligste elemente is waterstof en helium wat die eerste elemente was om tydens die Oerknal gevorm te word. Alle swaarder elemente word natuurlik of kunsmatig geskep deur verskeie nukleosintetiese prosesse.
Daar was met ingang van 2014 118 bekende elemente, waarvan slegs 91 natuurlik op die Aarde voorkom. Die oorblywende 27 elemente is mensgemaak; waarvan die eerste sodanige element, Tegnesium, in 1937 gemaak is. Alle mensgemaakte elemente is radioaktief met kort halfleeftye en enige sodanige element wat in die aardkors teenwoordig sou wees met die vorming van die aarde sou dus al lankal verval het. Van dié elemente kom egter in sommige sterre natuurlik voor, omrede hulle daar deur nukleosintese gevorm word.
Die volgende gerangskikte lyste is beskikbaar vir die elemente:
Die gerieflikste rangskikking van elemente is die periodieke tabel, waar die groepe elemente met soortgelyke chemiese eienskappe saam gerangskik is.
Atome van dieselfde element waarvan die kern verskillende getalle neutrone bevat word verskillende isotope van die element genoem. 'n Suiwer element kan bestaan as mono-atomiese- , diatomiese- of poli-atomiese eenhede wat almal uit dieselfde soort atome bestaan. Hierdie verskillende molekulêre strukture van 'n element word allotrope genoem onafhanklik van die toestand waarin die materie voorkom.
Die amptelike name van die chemiese elemente word bepaal deur die Internasionale Unie vir Suiwer- en toegepaste Chemie, wat gewoonlik die naam wat deur die ontdekker daarvan gekies word, aanneem. Dit kan lei tot omstredenheid rondom watter navorsingsgroep eintlik die element ontdek het - 'n vraagstuk wat die benoeming van elemente met atoomgetalle hoër as 104 vir 'n aansienlike tyd vertraag het. Daar word ook 'n unieke chemiese simbool aan 'n element toegeken gebaseer op die naam van die element, maar nie noodwendig die Engelse naam nie. Chemiese simbole word internasionaal verstaan wanneer elementname vertaal moet word. Die eerste letter van 'n chemiese simbool word altyd met 'n hoofletter geskryf.
Elemente kan kombineer (reageer) om suiwer verbindings (soos water, soute, oksiede en organiese verbindings) te vorm. In baie gevalle het hierdie verbindings een vaste stoigiometriese samestelling met hulle eie strukture en eienskappe.
Sommige elemente, veral die metaalagtige elemente, kombineer om nuwe strukture te vorm met 'n meer veranderlike samestelling (soos metaal-allooie). In hierdie gevalle is dit beter om van fases te praat as van verbindings.
In die algemeen kan 'n spesifieke chemikalie bestaan uit 'n mengsel van bostaande.
Volopheid van die elemente
[wysig | wysig bron]Die elemente en hulle isotope wat hier op aarde en in die sonnestelsel voorkom is in die nukleosintese in sterre gevorm was reeds voor die son bestaan het en in supernovas ontplof is. In die sonnestelsel is waterstof en helium die volopste elemente, maar hier op aarde is baie min helium. Die 18 volopste elemente in die sonnestelsel is in die volgende tabel gewys. Die volopheid van sikikon is op 1 000 000 gestel.[1]
| Element | Simbool | Z | Volopheid |
|---|---|---|---|
| Waterstof | H | 1 | 24 300 000 000 |
| Helium | He | 2 | 2 343 000 000 |
| Suurstof | O | 8 | 14 130 000 |
| Koolstof | C | 6 | 7 079 000 |
| Magnesium | Mg | 12 | 1 020 000 |
| Silikon | Si | 14 | 1 000 000 |
| Yster | Fe | 26 | 838 000 |
| Swawel | S | 16 | 444 900 |
| Aluminium | Al | 13 | 84 100 |
| Kalsium | Ca | 20 | 62 870 |
| Natrium | Na | 11 | 57 510 |
| Nikkel | Ni | 28 | 47 800 |
| Chroom | Cr | 24 | 12 860 |
| Mangaan | Mn | 25 | 9 168 |
| Fosfor | P | 15 | 8 373 |
| Chloor | Cl | 17 | 5 237 |
| Kalium | K | 19 | 3 692 |
| Titaan | Ti | 22 | 2 422 |
Sien ook
[wysig | wysig bron]Eksterne skakels
[wysig | wysig bron] |
Wikimedia Commons bevat media in verband met Chemical elements. |
- Elementymology & Elements Multidict word history and language dictionary
Chemiese inligting
[wysig | wysig bron]- WebElements
- ChemGlobe Geargiveer 6 Februarie 2005 op Wayback Machine
- Los Alamos National Laboratory Geargiveer 19 Januarie 2005 op Wayback Machine
- ChemicalElements
