Puyi
Puyi (1906 – 1967) was die laaste keiser van die Qing-dinastie en dus ook van China. Hy is aan die einde van 1908 tot keiser gekroon – nog nie eens 'n volle drie jaar oud nie – en het onder die naam Xuantong regeer tot sy abdikasie op 12 Februarie 1912. Hy is daarna op 'n keer weer tot keiser uitgeroep, maar het die troon minder as twee weke lank beset, naamlik van 1 tot 12 Julie 1917. In 1934 word hy deur die Japanners as keiser Kangde oor die vasalstaat Mantsjoekwo (ook Mantsjoerye) aangestel, en hy "regeer" tot die einde van die Tweede Chinees-Japannese Oorlog in 1945. Hy is egter weinig meer as 'n willose handpop van die Japanners. Hierna volg ’n tyd waarin hy as gevangene totale vernedering ervaar totdat hy uiteindelik amnestie ontvang en as gewone man sy eie potjie moet krap. Hy het in 'n dieretuin gewerk, maar moes op 'n keer ook die strate vee. Hy is in 1967 weens natuurlike oorsake oorlede.
| Puyi | |
|---|---|
| Keiser van China | |
 Puyi as keiser van die Mantsjoe-Qing-dinastie.
| |
| Regeer | 2 Desember 1908 – 12 Februarie 1912 1 Julie 1917 – 12 Julie 1917 |
| Volle naam | Aisin-Gioro 'Henry' Puyi |
| Geboortenaam | Aìxīnjuéluó Pǔ Yí |
| Titels | Keiser van die Qing-dinastie |
| Gebore | 7 Februarie 1906 |
| Oorlede | 17 Oktober 1967 |
| Voorganger | Guangxu |
| Opvolger | Geen |
| Gades | Wan Rong Wen Xiu Tan Yuling Li Yuqin Li Shuxian |
| Kinders | Geen |
| Adellike huis | Qing |
| Vader | Zaifeng, 2de prins Chun |
| Moeder | Youlan, 2de prinses Chun |
Beknopte biografie
wysigAisin-Gioro 'Henry' Puyi (Sjinees: 愛新覺羅•溥儀 / 爱新觉罗•溥仪 , Aìxīnjuéluó Pǔyí) is op 7 Februarie 1906 in Beijing gebore. Die hoogs invloedryke Keiserin-weduwee en regentes Cixi het hom op haar sterfbed as keiser aangewys, waarna hy in Desember 1908 op die ouderdom van twee jaar en tien maande oorgeneem het by die vorige keiser, Guangxu, wat op 14 November oorlede is. Guangxu was die keiser van 1875 af tot met sy sterfte.
Puyi was dus nie 'n kind van die vorige keiser nie, maar wel steeds die seun van 'n prins van die Qing-dinastie.
Sy pa was Zaifeng, prins Chun II, wat as keiser-regent in sy plek sou waarneem totdat hy oud genoeg sou word om self te regeer. Hy het nie sy ma geken nie en is deur eunugs grootgemaak.
Omdat hy nou die keiser was, kon hy egter doen wat hy wou en niemand is toegelaat om hom te straf nie, is vertel. Dit het beteken dat hy toomloos te kere kon gaan en selfs die eunugs daagliks laat slaan het vir geringe oortredings. Hy het hulle tot met sy windbuks geskiet, terwyl hulle niks kon doen om die sadistiese klein tirannetjie vas te vat nie. Piyu het later vertel dat sy oppasster, Wang Wen-Chao, die enigste mens was wat hom kon beheer. Hy het snags by haar geslaap waar sy hom tot op sewe jaar nog geborsvoed het, maar sy is weggestuur toe hy agt was.
Sy jong lewe sou juis in dié tyd radikaal verander. Die Xinhai-rewolusie breek in Oktober 1911 uit en Puyi doen op 12 Februarie 1912 afstand van die troon. Hy bly amptelik tot 1924 die keiser, maar is in der waarheid 'n gevangene in die Verbode Stad.
In 1917 word Puyi opnuut as keiser van China uitgeroep nadat Zhang Xun, een van die krygshere, daarin geslaag het om die Chinese hoofstad, Beijing, te verower. Hy probeer die keiserryk herstel deur Puyi weer op die troon te plaas.
Twaalf dae later word die keiserryk deur 'n ander krygsheer, generaal Duan Qirui, tot 'n val gebring en moet Puyi weer van die troon afstand doen.
Tydens die Japannese besetting stig die Japanners die vasalstaat Mantsjoekwo. Om die bevolking ter wille te wees behou hulle Puyi as keiser, maar hy het weinig mag en is slegs 'n marionet van die Japanners.
Aan die einde van die Tweede Wêreldoorlog word Puyi deur die Rooi Leër gevang en na die Sowjetunie geneem. In 1950 word hy deur die Sowjetowerheid aan die kommunistiese regime van Mao Zedong oorgegee en gearresteer omdat hy saam met die Japannese besetters gewerk het. Hy word in 'n "heropvoedingskamp" vir oorlogsmisdadigers in Shenyang en later Harbin geïnterneer.
In Desember 1959 verkry hy amnestie van Mao, waarna hy persoonlik deur premier Zhou Enlai ontvang word.
'n Geruime tyd later word hy die tuinier in die botaniese tuin van Beijing. Die gewese keiser, wat op 'n ander keer selfs die strate gevee het om te oorleef, publiseer in 1964 sy outobiografie, Van keiser tot burger (From emperor to citizen).
Hy is op 17 Oktober 1967 as 'n vry man in Beijing aan kanker oorlede. Hoewel hy vyf keer getrou het, het hy geen kinders gehad nie.
Puyi se lewensverhaal is deur die Italiaanse regisseur Bernardo Bertolucci as L'Ultimo Imperatore (1987) (The Last Emperor) verfilm.
Harem
wysig- Wan Rong (1906 - 1946) was Puyi se eerste vrou. Sy was die keiserin, alhoewel nie amptelik nie.
- Wen Xiu (1909 - 1953).
- Tan Yuling (1920 - 1942) trou met Puyi tydens sy heerskappy in Mantsjoekwo. Sy sterf onverwags nadat sy deur 'n Japannese dokter geopereer is.
- Li Yuqin (1927 - 2001).
- Li Shuxian (1925 - 1997).
Eksterne skakels
wysigWikimedia Commons het meer media in die kategorie Puyi.