Lulu Latsky (*22 Oktober 1901, Carnarvon – † 8 November 1980, Tamboerskloof) was die eerste vrou in Suid-Afrika wat ’n doktorsgraad in Wetenskap verwerf en ook die eerste vrou wat ’n doktorsgraad verwerf aan die Universiteit van Stellenbosch.[1] Sy raak veral bekend vir die talle dierverhale wat sy vir kinders skryf.Sy is ook 'n medewerker aan die Kennis vir almal-reeks. Verder publiseer sy verskeie geestelike boeke en onder die skuilnaam Dr. X., publiseer sy 'n deels- outobiografiese boek Die martelgang, wat daarop gemik is om kinders meer oor die siekte tuberkulose te leer.[2]

Lulu Latsky

Lewe en werk

wysig

Herkoms en vroeë lewe

wysig

Louise Latsky was op 22 Oktober 1901 op Carnarvon gebore as die tweede kind en oudste dogter van sewe kinders van eerwaarde Christoffel Hermanus Engelbertus Latsky en Johanna Maria Sterrenberg. Sy het vier broers (Stefanus Johannes, Peter Sterrenberg, Christoffel Hermanus en Michael Theodore) en twee susters (Johanna Christina en Charlotta Rosa)[3][4][5]

Vyf jaar na haar geboorte verhuis die familie na Stellenbosch, waar haar vader pastoor word van die Nederduits Gereformeerde Sendingkerk in Birdstraat.[6][7] Vir die eerste paar jaar woon sy die kerk se sendingskool by, wat deur haar tante (Lulu Sterrenberg) beheer word. In standerd vier skuif sy na die Bloemhof Meisieskool, waar sy ook matrikuleer. Op hoërskool versoek sy die skoolhoof, mej. Lucie Joubert, om Grieks te kan neem saam met die seuns van Paul Roos Gimnasium, maar hierdie versoek is begroet met ’n “naughty little girl[8] Op 10 Junie 1923 word sy aangeneem as lidmaat van die NG Kerk[9]

Verdere studie en loopbaan in die akademie

wysig

Daarna studeer sy vanaf 1925 verder in Plant- en Dierkunde aan die Universiteit van Stellenbosch, waar sy in 1927 die B.Sc.-graad (met onderskeiding) en in 1928 die M.Sc.-graad in Dierkunde verwerf. In haar studentejare dien sy op die Studenteraad, een van die eerste vroue wat hierdie eer te beurt val. Op grond van haar akademiese prestasies word die Webb-stipendium aan haar toegeken, wat haar in staat stel om haar doktorale studies te onderneem. Wanneer sy in 1931 die D.Sc.-graad in Dierkunde verwerf met ’n proefskrif oor Die geldigheid van die Brevicipitidae as outonome familie van die Anura, is sy die eerste vrou in Suid-Afrika wat ’n doktorsgraad in Wetenskap verwerf en die eerste vrou wat ’n doktorsgraad verwerf aan die Universiteit van Stellenbosch.

In 1932 doseer sy Dierkunde en Biologie aan die Potchefstroomse Universiteitskollege, maar ’n verswakking in haar gesondheid dwing haar om terug te keer na Stellenbosch. Hier versorg sy haar ouers en tante (mejuffrou Lulu Sterrenberg) tot met hulle dood. Sy hou haarself verder besig deur lesings op te stel vir ’n korrespondensiekollege en lê haar ook toe op navorsing in Dierkunde, Bakteriologie en mediese werk.

Van 1943 tot ongeveer 1951 is sy wetenskapredakteur vir Nasionale Pers en versorg onder andere vele boeke in die Kennis vir almal-reeks[8]

Persoonlike lewe en sterfte

wysig

In die vyftigerjare trek sy saam met haar moeder en ouer broer, die invalide S.J. Latsky, na Seepunt. Wanneer hulle twee ook te sterwe kom, trek sy na Tamboerskloof. Hier versorg haar jonger broer, Peter Latsky, en sy vrou haar tot met haar dood. Sedert haar negentiende jaar word sy deur swak gesondheid gepla en word vir lang tye in die bed vasgekluister, terwyl sy in die laaste jare van haar lewe heeltemal blind word.

Op 8 November 1980 is sy in Tamboerskloof oorlede, waarna sy in die Woltemade-begraafplaas in Maitland in Kaapstad begrawe word[10][11]

Skryfwerk

wysig

Artikels

wysig

Teen die einde van 1934 begin sy om artikels in verskillende tydskrifte onder ’n paar skuilname te skryf en haar werk word dikwels gepubliseer in Die Jongspan, Die Huisgenoot, Die Huisvrou en Die Brandwag.

Kennis vir almal-reeks

wysig

Sy werk mee aan die publikasie van die Kennis vir almal-reeks, waar sy die redaktrise is van die Natuurstudie-afdeling. Sy skryf self nege titels in hierdie reeks oor onderwerpe soos dierekommunikasie, die voedselketting en eetgewoontes (Die wêreld is honger), kamoeflering (Oëverblindery) en die spinnekop (Spinnekopstreke).[12]

Diereverhale

wysig

Sy maak egter veral naam vir haarself met dierverhale vir kinders, die eerste waarvan in Die Jongspan verskyn. In haar verhale dra sy meestal natuurkundige en dierkundige feite aan kinders oor in die vorm van stories. Sy behandel baie van die plaaslike diere in boeke soos Diertjies en hul giertjies, Verhaaltjies uit die dierelewe en Soveel diere soveel dinge. Ook uitheemse diere wat nie in Suid-Afrika voorkom nie, vorm soms die tema van haar verhale. Dit sluit in boeke soos Oupa Bewer, Bere gaan tekere en Tannie Tydsaam, waarin sy die luidier beskryf.

Dr. X

wysig

Onder die skuilnaam Dr. X skryf sy die roman Die martelgang, waarin sy poog om inligting oor tuberkulose so oor te dra dat kinders dit ook sal verstaan. Hierdie boek is gedeeltelik outobiografies van aard.

Geestelike publikasies

wysig

Sy skryf ook ’n paar geestelike boeke, insluitende Die man van Nasaret, Vrede en vreugde op aarde, Sterker as die dood, Swerwelinge en Die held van God.

Publikasies

wysig

Werke wat uit haar pen verskyn sluit in:[13][14]

Jaar Publikasies
Kinder- en jeugboeke
1937 Diertjies en hul giertjies
Anna die voëltjie en ander stories
Koning Leeu en sy onderdane
Wapenstilstand in die diereryk
1938 Natuurlike rytuie
1939 Almal wat leef, haal asem
Familie van Vlerrie
Liefde in Pikkewynland
Die oerang-oetang
Verhaaltjies uit die dierelewe
Voorsorg
1940 Oupa Bewer
Penman se kleinspan
Die perdeby-vroutjie
1941 Bere gaan tekere
Spekkie en Bedrieglik
1942 Instink of verstand
Koning Gorilla hou vergadering, of Mammalia
Rooibokkie
Sosiale lewe in die natuur
1943 Rollie gered
Muisie en Koringkriek
Ouersorg
Spinnekopstreke
1945 Dieretaal
Kleinbaas Eina
Oëverblindery
1946 Diknek en Dikoog
Die vlindervroutjie
1947 Lelik in die knyp
1948 Die wêreld is honger
1949 Tannie Tydsaam
Haai, waar was jy?
1950 Almal wil lewe
Huise en paleise
Oorlog in die diereryk
1951 Jakkals is bobaas
“Skaam jou, Pietjie!”
Die tannie dros weg
Liefde in Volstruisland
1953 Die diere hou konsert
1954 Oubaas Eina
Pikkewynland lewe
Platjie en Platneus
1960 Dierevreugde en diereverdriet
Soveel diere soveel dinge
1961 Mevrou Hen die wêreld in
Ander boeke
1941 Vrede en vreugde op aarde
Die martelgang (onder die naam Dr. X)
1945 Sterker as die dood
1947 Swerwelinge
1949 Die man van Nasaret
1959 Held van God

Bronnelys

wysig

Boeke

wysig
  • Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1. Academica. Pretoria en Kaapstad. Tweede druk, 1984.
  • Wybenga, Gretel en Snyman, Maritha (reds.) Van Patrys-hulle tot Hanna Hoekom. Lapa-Uitgewers. Eerste uitgawe Tweede druk, 2005.

Tydskrifte en koerante

wysig
  • Latsky, L.G. Die geloof van Lulu Latsky 22 Oktober 1901 – 8 November 1980. Die Kerkbode, 4 Februarie 1981.

Verwysings

wysig