Germane
Die Germane is 'n historiese versameling Indo-Europeessprekende etniese groepe wat uit Noord-Europa afkomstig was en geïdentifiseer word deur hulle gebruik van Germaanse tale wat uit 'n gemeenskaplike Germaanse taal ontstaan het in die voor-Romeinse Ystertydperk. Op grond van taalkundige en kulturele kenmerke word gemeen die Germane was nou verwant aan ander Indo-Europese groepe soos die Kelte, Slawiërs, Grieke en die Romaanssprekende groepe om die Middellandse See asook aan ander meer afgeleë groepe.
Migrerende Germaanse stamme het in die laat oudheid en vroeë Middeleeue oor die hele Europa versprei. Germaanse tale het dominant geword aan die Romeinse grens in wat vandag Oostenryk, Duitsland, Noord-België en Engeland is. In die res van die (westelike) Romeinse provinsies het die Germaanse immigrante uiteindelik Latynse (Romaanse) dialekte aangeneem. Benewens die Romeinse wêreld het die Germane die hele Skandinawië bevolk, insluitend Ysland in die middel van die Noord-Atlantiese Oseaan. Germaanse Wikings het ook Groenland ontdek en teen omstreeks 1000 n.C. voet aan wal gesit in Noord-Amerika.
Al die Germane is uiteindelik gekersten; terselfdertyd het elemente van die ou Germaanse godsdienste die Christendom beïnvloed. Die Germane het 'n belangrike rol in die skep van die Middeleeuse Europese wêreld geskep namate die Romeinse Ryk tot 'n einde gekom het. In die laat oudheid het 'n aantal groot Germaanse volke uit die verskillende Germaanse stamme ontstaan wat deur Europa en aangrensende gebiede getrek het. Van hulle, soos die Franke, het nes die antieke Romeine ryke gestig wat die res van die geskiedenis drasties beïnvloed het. Die versmelting van die Romeins-Griekse streke met dié van die Germane het gelei tot die ontwikkeling van 'n gemeenskaplike Europese identiteit, geskiedenis en kultuur wat oor taalgrense heen gestrek het en wat die basis vorm van die moderne Westerse kultuur.
Etnoniem
wysigDie woord Germaan is afkomstig van die Latynse woord Germani wat vir die eerste keer omstreeks 90 v.C. deur die Griekse filosoof en geskiedskrywer Poseidonios (135–51 v.C.) gebruik is.[1] Die term is deur Julius Caesar in die Romeinse literatuur ingevoer om 'n groep stamme van onbekende oorsprong in Noordoos-Gallië te beskryf. Caesar het hiermee 'n onderskeid getref tussen die Germane en die Keltiese Galliërs.
Verskeie etimologies verklarings kan vir die Latynse Germani gegee word. As 'n byvoeglike naamwoord is dit eenvoudig die meervoud van germanus (van germen, "saad" of "loot/uitspruitsel"), wat die sin van "verwant" of "bloedverwant" het[2] of "outentiek". Volgens Strabo het die Romeine die term Germani gebruik om na die Germaanse stamme as outentieke Kelte te verwys.[3] 'n Ander alternatief is dat die woord gegrond is op die Romeinse ondervinding van die Germaanse stamme as bondgenote van die Kelte. In die sin waarin Julius Caesar die woord gebruik het, kan dit 'n leenwoord uit Kelties wees; 'n eksoniem gegrond op die woord vir buurman of bure. 'n Derde voorstel is dat dit direk afgelei is van die naam Hermunduri. Tacitus het voorgestel dat dit afkomstig kan wees van 'n stam waarvan die naam verander het nadat die Romeine dit aangeneem het; daar is egter geen bewyse wat die teorie ondersteun nie.
Geskiedenis
wysigOorsprong
wysigDaar is weinig bekend oor die oorsprong van die Germane, maar daar word gemeen dat hulle teen die laat Bronstydperk die suide van Swede, die Deense Skiereiland en Noord-Duitsland bewoon het. Argeologiese en taalkundige navorsing dui daarop dat 'n volk of groep volke 'n gemeenskaplike materiële kultuur, die Noordelike Bronstydperk-kultuur en spesifieke Ystertydperk-kulture soos die Wessenstedt- (800–600 v.C) en Jastorfkulture, gehad het in 'n omgewing wat tussen 1700 v.C. en 600 v.C. sy middelpunt in Sleeswyk en Skandinawië gehad het[4][5] Die verandering van Proto-Indo-Europees na Proto-Germaans word gedefinieer deur die Eerste Germaanse klankverskuiwing (of Grimm se wet) en moes plaasgevind het toe wedersyds verstaanbare tale nog in 'n spraakbond so 'n verandering kon laat versprei. Die gebeurtenis kon tot dusver nog nie gedateer word nie.
Die presiese aard van die interaksie tussen die vollke is nie duidelik nie. Hulle is egter met mekaar verbind en beïnvloed deur streekskenmerke en migrasiepatrone wat verbind word met prehistoriese kulture soos dié van die Koepelgrafbouers (Duits: Hügelgräberkultur), die Urneveld- en La Tène-beskawing. Verslegtende klimaat in Skandinawië omstreeks 850 v.C.–760 v.C. en 650 v.C. kon moontlik aanleiding gegee het tot migrasies na die kus van Oos-Duitsland en verder suid tot by die Weichselrivier. 'n Noordelike uitbreiding van Hallstatt het dele van die volke in die Keltiese sfeer gebring, insluitend noordwesblok-gebiede en die omgewing van die Elpkultuur[6] (1800 v.C. - 800 v.C.). In ongeveer dié tyd het die kultuur beïnvloed geraak deur Hallstatttegnieke vir die ekstraksie van yster uit moerasystererts in veenlande, wat die voor-Romeinse Ystertydperk ingelui het.
Argeologiese vondste dui daarop dat 'n relatief eenvormige groep Germane teen ongeveer 750 v.C. van Nederland tot by die Weichselrivier en in Suid-Skandinawië gewoon het. In die weste is die vloedvlaktes aan die kus vir die eerste keer bevolk namate die bevolking in naburige hoërliggende gebiede toegeneem het en die grond uitgeput geraak het.[7] Teen omstreeks 250 v.C. het 'n mate van uitbreiding na die suide plaasgevind en kon vyf groepe onderskei word: Nood-Germane in Suid-Skandinawië, uitgesluit Jutland; Noordsee-Germane, langs die Noordsee en in Jutland; Ryn-Weser-Germane, langs die middel-Ryn en Weser; Elbe-Germane, langs die middel-Elbe; en Oos-Germane, tussen die middel-Oder en die Weichsel. Dit kom ooreen met die taalkundige getuienis wat dui op die ontwikkeling van vyf taalkundige groepe, wedersyds gekoppel in twee stelle van twee tot vier groepe wat taalkundige innovasies deel.[8]
Kontak met die Romeine
wysigHoewel die Romeine reeds sedert die middel van die eerste millennium v.C. bewus was van die bestaan van die Germane, was hulle eerste beduidende kontak met "dié barbare" laat in die 2de eeu v.C. toe groot getalle lede van die Kimbriese en Teutoonse stamme die Romeinse Ryk se grense oorgesteek het in Gallië en Suid-Europa. In 113 v.C. het die twee stamme 'n Romeinse leër onder Gnaeus Papirius Carbo in Noricum verslaan. Dit is gevolg deur verdere oorwinnings teen Marcus Junius Silanus in Suid-Gallië in 109 v.C. en teen Mallius en Caepio by Arausio (Vandag Orange, 'n stad in die département Vaucluse in Suidoos-Frankryk) in 105 v.C. Die Teutone het hulle tydelik in Suid-Gallië gevestig terwyl die Kimbers na Hispania beweeg het waar hulle deur die Keltibereane verdryf is. Eers nadat die twee stamme teen 103 v.C. weer bymekaargekom en in Italia se rigting beweeg het, het Gaius Marius die Teutone uiteindelik in 102 v.C. in Aquae Sextiae verslaan. Nadat die Kimbers daarin geslaag het om oor die Alpe te vlug het hy hulle ook in 101 v.C. op die Raudinevlakte naby Vercellae verslaan en hulle leër vernietig.
Teen die tyd van Julius Ceaser vyftig jaar later het die Germane reeds gebiede wes van die Ryn en in die ooste tot teen die Donau bewoon. Ceaser het drie verskillende veldtogte teen die Germane gevoer; in 58 v.C. nadat 'n Keltiese versoek om hulp hom 'n verskoning gegee het, in 55 v.C. en in 53 v.C. toe hy tevergeefs die Germaanse stamme wat met Kelte in Gallië saamgewerk het, agternagesit het. Hy het egter met leë hande teruggekeer toe die Germane kontak met die Romeinse legioene vermy het. Die burgeroorlog met Pompeius sou hom egter daarvan verhinder om verder veldtogte teen die Germane uit te voer.
Eers ná Augustus se oorwinning oor Antonius kon die hulpbronne en mag onder die imperiale stelsel bymekaargeskraap word om iets te doen aan die voortdurende Germaanse aanvalle. Die provinsies is herorganiseer met die vestiging van Germania Inferior in die noorde, oos van Belgica (wat rofweg ooreengekom het met die hedendaagse Wes-Nederland, en Noordryn-Wesfale links van die Ryn ) en wes van die Ryn en Germania Superior (wat rofweg ooreengekom het met die hedendaagse Wes-Switserland, die Franse Jura- en Elsas-gebiede en Suidwes-Duitsland) wat in die suide aan Gallië gegrens het en in die ooste aan Noricum. In 12 v.C. het Nero Claudius Drusus "die ouere" die Ryn oorkruis om Romeinse beheer te vestig. Teen 9 v.C. het hy die noordelike grens van Romeinse Germania tot by die Elbe geskuif. Ná Drusus se dood in dieselfde jaar is hy deur sy broer Tiberius vervang wat Germania deur 'n aantal legate laat bestuur het wat goeie betrekkinge met die Germane bewerkstellig het. Augustus wou op grond van die sukses ook Germania Magna (tussen die Ryn en Elbe) 'n provinsie van die Romeinse Ryk maak, maar die plaaslike Germane was nie geïnteresseerd in die aanbod nie.
Die Ryn sou uiteindelik die oosgrens van die twee Germania-provinsies word. Met die verloop van die volgende 200 jaar was gevegte tussen die Germaanse stamme byna so hewig soos die invalle in Gallië. Om die grens van die Ryk in die omgewing te beskerm het die Romeine 'n groot aantal vestings, die Limes Germanicus (Latyn vir "Germaanse Grens"), langs die Ryn en die Donau gebou. Die verdediging van die Germania-provinsies het baie energie geverg en toe bronne elders aangewend moes word, sou die Germaanse migrasies van die 4de eeu die Germania-provinsies eerste oorrompel.
Migrasietydperk
wysigDie Migrasietydperk, wat ook die Barbaarse Invalle of die Volksverhuising genoem word, verwys na 'n tydperk van ongeveer 300 n.C. tot 700 n.C. in Europa wat die oorgang tussen die laat Oudheid en die vroeë Middeleeue aandui.[9] In dié tydperk het talle Germaanse stamme, moontlik as gevolg van bevolkingsdruk en invalle deur groepe uit Asië vanuit die ooste, in groot getalle in verskillende rigtings begin trek. Dit het plaasgevind teen die agtergrond van die uitmekaarval van die Wes-Romeinse Ryk; 'n proses wat waarskynlik aangehelp of versnel of ten minste beïnvloed is deur die Germaanse invalle. In die volksverhuising het Germaanse stamme of volke so ver wes as Engeland en so ver suid as groot dele van kontinentale Europa tot by die Middellandse See en selfs Noord-Afrika getrek.
Mettertyd het die instroming gelei tot invalle in ander stamgebiede en het die gepaardgaande oorloë om grondgebied toegeneem soos wat daar al hoe minder onbesette grond was. Trekkende stamme het begin om permanente nedersettings te vestig as 'n vorm van beskerming. Baie van hulle het onder 'n sterk leier begin uitbrei. Nederlae het tot óf verstrooing óf samesmelting met die dominante stam gelei. Duidelik herkenbare volke is in die proses gevorm. In Denemarke het die Jutte met die Dene saamgesmelt, in Swede die Geats met die Swede en in Engeland het die Angele met die Sakse en ander groepe saamgesmelt om die Angel-Sakse te vorm.
Die eerste Germane om Romeinse gebied formeel binne te gaan was die Wes-Gote in 376. Die Wes-Gote het voor die Hunne gevlug en is deur die Romeine verdra op voorwaarde dat hulle die Donaugrens sou help verdedig. Hulle het egter in 376 gerebelleer, Italië binnegeval en in 410 Rome self geplunder voor hulle na die Iberiese Skiereiland getrek het waar hulle 'n koninkryk gestig het wat 200 jaar lank sou voortbestaan. Die Wes-Gote is gevolg deur die Oos-Gote wat hulle in Italië gevestig het.[9]
In Gallië het die Franke, 'n versameling Germaanse stamme wat net oos van die Benede-Ryn gewoon het,[10] hulle meer geleidelik en vreedsaam in dele van die Romeinse Ryk gevestig. Die Franke het wel reeds sedert die 260's strooptogte in Romeinse grondgebied onderneem,[11] wat hulle diep in Romeinse grondgebied geneem het voor Romeinse magte hulle weer oor die Ryn teruggedryf het. Geen groot groepe Franke het hullein dié stadium in die Romeinse Ryk gevestig nie.[10][12] In 357 het die Saliese Franke daarin geslaag om 'n permanente Frankiese teenwoordigheid binne die Romeinse Ryk te vestig deur 'n verdrag met Julianus Apostata aan te gaan. Volgens die verdrag kon die Saliese Franke hulle as dediticii (belastingbetalende landbouers) in die Skeldevallei en tussen die groot riviere, veral in Toxandrië, vestig.[13] Die verdrag het die Franke se teenwoordigheid binne die Romeinse Ryk gewettig. Meer Franke sou oor die Ryn migreer en nadat Clovis die Franke verenig en sy Ryk verder suid uitgebrei het, sou die Merowingiese Dinastie een van die belangrikste state van die vroeë Middeleeue opbou.
Die Vandale het volgens oorlewering in omstreeks die 5de eeu v.C. uit Jutland na die Oderriviervallei migreer. In die 2de en 3de eeu n.C. het hulle langs die Donaurivier gaan woon waar hulle met invalle in die Romeinse Ryk begin het. Die woord vandalisme is van die stam se geweldadige optrede afkomstig. Teen die 420's het hulle groot dele van Spanje bevolk, voor hulle na Romeinse Nood-Afrika getrek het. Die Vandale se koning Gaiseric het sy hele volk in 429 oor die Straat van Gibraltar laat seil, van waar hulle een ná die ander Romeinse stad aan die Middellandse See van Afrika verower het.[14]
In 568 het die Langobarde na Italië getrek. Teen 570 is die hele gebied tussen die Alpe en die Po onder leiding van hulle koning Alboin verower. Die Langobarde het daar 'n onafhanklike koninkryk gestig wat eers in 774 deur Karel die Grote oorwin is.[15]
Brittanje, en veral wat vandag Engeland is, is weer deur die Angele, Sakse, en Jutte uit Noord-Duitsland en Denemarke ingeval. Daar het hulle die meeste van die oorspronklike Keltiese inwoners verdryf na die uithoeke van die eiland: Cornwall, Wallis en Skotland. Die Angel-Sakse het oënskynlik anders as die Franke in Gallië min van die bestaande Romeinse stelsel gebruik en 'n heeltemal Germaanse stamregering gevestig in die plek van die Romeinse wet wat in Britannia gegeld het. Die Germane in Brittanje is eers in die 6de eeu gekersten toe Sint Augustinus deur die Katolieke Kerk soontoe gestuur is.[14]
Gelyktydig met die Germaanse volksverskuiwing het beheer deur die Romeinse Ryk in Wes-Europa geheel en al tot 'n einde gekom. Die laaste keiser in die Weste was die seun Romulus Augustulus wat in 476 deur die Germaanse hoofman Odoacer doodgemaak is. Odoacer het die keiser van die Oos-Romeinse Ryk in Konstantinopel laat weet dat die ryk net een koning nodig het en dat hy sy verteenwoordiger in Italië sou wees. Die Romeinse Ryk van ouds was egter iets van die verlede en die nuwe Germaanse koninkryke in Brittanje, Frankryk, die Lae Lande, Spanje, Noord-Afrika en Italië sou hulle min steur aan die verafgeleë keiser in Konstantinopel.[14]
Die gebiede in Oos-Duitsland wat deur die Germane verlaat is, is deur die Slawiërs bevolk wat so ver wes as Boheme en die Elbebekken gaan woon het. Ná die 8ste eeu sou die Germane weer van die gebiede soos Oos-Duitsland, Neder-Oostenryk en groot dele van Stiermarke en Karintië terugkry.
Verwysings
wysig- ↑ Posidonius: Volume 3, The Translation of the Fragments By Posidonius, Contributor James Diggle, Neil Hopkinson, Jonathan Powell, Michael Reeve, David Sedley, Richard Tarrant, gepubliseer in 2004, Cambridge University Press ISBN 0-521-60441-9, bl. 138
- ↑ Waarvan die Katalaans germà, Spaans hermano en Portugees irmão, "broer", afgelei is
- ↑ Strabo, Geogr. 7.1.2. Cf. L. Rübekeil, Suebica. Völkernamen und Ethnos, Innsbruck 1992, 182–7.
- ↑ Hermann Kinder en Werner Hilgemann, The Penguin Atlas of World History; vertaal deur Ernest A. Menze ; met kaarte ontwerp deur Harald en Ruth Bukor. Harmondsworth: Penguin Books. 1988. Volume 1. bl. 109. ISBN 0-14-051054-0
- ↑ The New Encyclopaedia Britannica, 15de uitgawe, 20:67
- ↑ 1979: Nederland in de bronstijd, J.J. Butler
- ↑ Leo Verhart, Op zoek naar de Kelten, 2006,ISBN 90-5345-303-2, bl. 81–82
- ↑ The New Encyclopaedia Britannica, 15de uitgawe, 22:641–642
- ↑ 9,0 9,1 Germanic Tribes, THE MIGRATIONS, besoek op 6 Januarie 2007
- ↑ 10,0 10,1 Katherine Fischer Drew, The Laws of the Salian Franks, bl. 3
- ↑ Ian Wood, Defining the Franks in From Roman Provinces to Medieval Kingdoms, saamgestel deur Thomas F. X. Noble, bl. 113
- ↑ Katherine Fischer Drew, The Laws of the Salian Franks, bl. 4
- ↑ C. R. Whittaker, Rome and Its Frontiers: The Dynamics of Empire, bl. p58
- ↑ 14,0 14,1 14,2 Germanic Tribes, THE TRIBES: OVERVIEW, besoek op 6 Januarie 2007
- ↑ Jean-Pierre Martin, Les Lombards, derniers barbares du monde romain Geargiveer 29 November 2010 op Wayback Machine, clio.fr, besoek op 6 Januarie 2007
Eksterne skakels
wysigWikimedia Commons het meer media in die kategorie Germane.
- (en) "Germanic peoples". Encyclopædia Britannica. Besoek op 2 April 2018.