Frans-Vlaandere
Frans-Vlaandere is 'n nie-administratiewe gebied in die noorde van Frankryk. Dikwels word na hierdie streek tussen die heuwels van Artesië en die Belgiese grens ook as die Weshoek (Nederlands: Westhoek) verwys. Die gebied het 'n Nederlandstalige minderheid, wat veral op die platteland van die Franse département Nord woon.
Geografie
wysigFrans-Vlaandere maak vandag deel uit van die Franse départements Nord en Pas-de-Calais en word gewoonlik in drie streke onderverdeel:
- die kusvlakte (Frans: Plaine maritime) met die stad Dunkerque (Nederlands: Duinkerken),
- die Houtland (Frans: Pays du Bois) met die stede Cassel (Kassel) en Hazebrouck (Hazebroek)
- die Lys-vlakte (Frans: Plaine de la Lys) met die stad Bailleul (Belle). Die twee laasgenoemde streke word soms ook die hartland van Vlaandere genoem (Frans: Cœur de Flandre).
Geskiedenis
wysigIn die middeleeue is Nederlands nog die algemene omgangstaal van die gebied en word in die ooste tot by die stede Lille (Nederlands: Rijsel, Frans-Vlaams: Ryssel) en Valenciennes (Nederlands: Valencijn) en in die weste tot by Pas-de-Calais gepraat.
Nog in die twintigerjare van die 20ste eeu is Frans 'n minderheidstaal in die gebied. Intussen het die bevolking van die kusstreek en die stede sterk verfrans, terwyl Nederlands die huistaal in 'n aantal dorpe langs die Frans-Belgiese grens bly.
Die proses van verfransing begin al in die 17de eeu onder die heerskappy van koning Lodewyk XIV, wat in 1648 die gebruik van Nederlands vir amptelike sake verbied. As gevolg van die Franse Rewolusie in 1789 word Nederlands ondanks die hewige verset van die inheemse bevolking ook in die onderwys en as publikasietaal nie meer toegelaat nie.
Baron Edmond de Coussemaker stig in 1853 die eerste organisasie van die Vlaamse beweging in Frans-Vlaandere, die Comité flamand de France (Vlaamse komitee van Frankryk). Die Franse regering weier egter steeds om Nederlands as 'n onderwystaal toe te laat.
Tot by die Eerste Wêreldoorlog tree die Vlaamse beweging in Frankryk eerder as 'n kulturele belangegroep op, alhoewel daar ook kontakte met die meer militante Vlaamse beweging in België onderhou word. Anders as in België is daar in die tydperk van 1914 tot 1918 egter geen kollaborasie met die Duitse besetters nie.
Met die stigting van die Vlaamsch Verbond van Frankrijk in 1923 begin die Vlaamse beweging 'n sterker invloed op die openbare lewe uit te oefen. Nederlandstalige koerante en 'n leerstoel in Nederlands aan die Katolieke universiteit van Lille word in die lewe geroep. Van die Franse regering se kant word die beweging in hierdie tydperk as 'n reaksionêre gevaar vir die republiek beskou.
'n Aantal Vlaamse nasionaliste wat tydens die Tweede Wêreldoorlog met die Duitse Nazi-beweging kollaboreer, bevestig die Franse verwyte. Die Franse weerstandsbeweging (Résistance) beskou die Vlaamsgesindes as verraaiers. Twee leidende lede van die Vlaamse afskeidingsbeweging is na die oorlog gevonnis en een van hulle, P.F. Quesnoy, tereggestel.
Die kollaborasie met die Duitsers berokken groot skade aan die Vlaamse beweging, en die aantal Vlaamstaliges begin duidelik daal. Tog met die afkondiging van die Deixonne-wet van die jaar 1951, wat voorsiening maak vir die beperkte onderwys van regionale tale in Franse skole, begin die beweging weer vir die toelating van Nederlands as 'n skoolvak te pleit, maar sonder sukses.
Afgesien van 'n private katolieke instelling in Hazebrouck is daar dekades lank geen onderwys in Nederlands nie. Die Michiel de Swaenkring, wat in 1971 gestig en na 'n Vlaams-Duinkerkse digter van die 16de eeu vernoem is, probeer om erkenning vir die Nederlandse taal te kry.
Die laaste jare lyk die Franse regering sy houding teenoor die gebied te verander. In plaas van 'n gebied wat verfrans moet word, sien die regering dit nou meer as 'n gebied met moontlikhede vir Europese samewerking met die noordelike buurlande. Skoliere op 'n aantal skole en collèges leer vandag weer wél Nederlands, en Vlaamse firma's vestig hulle in die gebied, wat hulle as 'n poort vir die Franse mark beskou.[1]
Vandag gebruik nog ongeveer 10 000 mense in Frans-Vlaandere Nederlands as omgangstaal, veral ouer mense.