Charles Montesquieu

Charles Louis de Secondat, baron de La Brède et de Montesquieu (kasteel van La Brède naby Bordeaux, 18 Januarie 1689 – Parys, 10 Februarie 1755, sy naam word gereeld verkort tot Charles de Montesquieu of slegs Montesquieu), was 'n Franse filosoof. Hy word beskou as een van die grondleggers van die sosiologie en as een van die belangrikste filosowe tydens die Verligting. Die huidige politieke instellings in Westerse demokrasieë is mede gebaseer op idees van hom en John Locke. Sy idee van die skeiding van die magte is veral belangrik. Dit kom voort uit sy kritiek op die Franse samelewing in die tyd en dan veral as gevolg van die buitensporigheid van die absolutisme, wat hy aandui as despotisme.

Charles Montesquieu
Portret van Montesquieu in 1728
Geboortenaam	Charles-Louis de Secondat, Baron de La Brède et de Montesquieu
Gebore	(1689-01-18)18 Januarie 1689 Château de la Brède, La Brède, Akwitanië, Frankryk
Oorlede	10 Februarie 1755 (op 66) Parys, Frankryk
Nasionaliteit	Frankryk
Vakgebied	Politiese filosofie
Bekend vir	Skeiding van staatsmagte: uitvoerende, wetgewende, regterlike; klassifikasie van regeringstelsels op grond van hul beginsels
Beïnvloed deur	Aristoteles, Cicero, Thomas Hobbes, Polybius, René Descartes, Nicolas Malebranche, Jean Bodin, John Locke, 18de-eeuse Britse grondwet
Invloed op	David Hume, Thomas Paine, Jean-Jacques Rousseau, Edmund Burke, Amerikaanse grondwet en politiese stelsel, Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Alexis de Tocqueville, Émile Durkheim, Hannah Arendt, Adam Ferguson

Biografie

Montesquieu word gebore in 'n familie van parlementariërs. Hy gaan skool van 1700 tot 1705 aan die Collège de Juilly (Île-de-France). Daarna studeer hy regte in Bordeaux tot 1708, waarna hy na Parys vertrek om meer kennis te bekom van die reg soos dit toegepas word in die praktyk. In 1713 keer hy terug na Bordeaux, nadat sy vader oorlede is. 'n Jaar later word hy lid van die Parlement van Bordeaux. Op 30 April 1715 trou hy met Jeanne die Lartigue, 'n protestantse vrou uit 'n ryk familie van wie hy 'n groot bruidskat ontvang. In 1716 kry hy 'n nog groter erfenis van sy oom. Hy word président à mortier van die Parlement van Bordeaux en kry die titel Baron Montesquieu. In dieselfde tyd begin hy belangstelling ontwikkel in die politiek en wetenskap, veral na die dood van Lodewyk XIV van Frankryk in 1715 toe tydens die Régenceof regentskap-periode die politieke klimaat drasties in Frankryk verander het. Hy skryf enkele wetenskaplike verhandelinge vir die Akademie van Bordeaux.

Montesquieu was van mening dat die grootsheid van Frankryk te danke was aan die adel wie as 'n onafhanklike mag die wette beskerm en opgekom het vir die burgers. Die regeerperiode van Lodewyk XI (1461–1483) sou hieraan 'n einde maak. Onder hom sou handelaars se invloed toeneem ten koste van die adel en die plaaslike gemeenskappe, met despotisme as gevolg. Versailles word volgens Montesquieu 'n gehate magsentrum. Dié standpunt word deur Franz Leopold Neumann aangedui as die thèse nobiliaire en staan in die tyd teenoor die thèse royale.

Vanaf 1728 was hy lid van die Académie française, nadat hy sy parlementêre funksie opgegee het om sy skuld te vereffen. In dieselfde jaar begin hy 'n lang reis deur 'n groot deel van Europa, waartydens hy Oostenryk, Hongarye, Italië, Duitsland, Nederland en Engeland besoek. In 1730 word hy in Londen lid van die Vrymesselary. Na sy terugkeer in Frankryk in 1731 leef hy grootliks in afsondering in die kasteel van La Brède in Akwitanië, waar hy homself van toe af toelê op skryfwerk.

Belangrikste werke

Persiese briewe

Montesquieu publiseer in 1721 anoniem in Amsterdam die invloedryke satiriese briefroman Lettres persanes (Persiese briewe), waarin twee Perse Europa besoek en met hul kritiese beskouinge die spieël aan hul gashere, die Europeërs, voorhou. Weens die brieweboek word Montesquieu beroemd.

Die Persiese briewe het veral bekend geword weens die kritiek van Montesquieu op verskillende aspekte van die Franse samelewing en die spot wat hy met die Franse dryf. In die begin sien die leser veral die naïwiteit van die Perse teenoor die Franse norme en waardes uit die tyd. Dit word egter gou duidelik dat die teks satiries geskryf is en die leser juis konfronteer met die Europese situasie. Een van die belangrikste sake wat Montesquieu aan die kaak stel in hierdie briefroman is die monargie. Hy noem die sisteem 'n "fatale wapen", omdat die drie magte (wetgewende, uitvoerende en regsprekende mag) saamgevoeg is onder één persoon, die koning.

Oor die gees van die wette/De l'Esprit des Lois

In 1748 publiseer hy in Genève sy bekendste en mees invloedryke werk, De l'Esprit des Lois (Oor die gees van die wette). Dit was 'n omvangryke studie wat temas soos republieke, monargieë en despote dek. Montesquieu spreek hom uit teen die slawerny en soek na maniere om die vryheid te verbreed en tirannie te voorkom.

In die hoofstuk "Oor die Engelse staatsinrigting" kom Montesquieu tot die gevolgtrekking dat dit moontlik was deur die skeiding van die magte. In hierdie leer van die trias politica gaan dit om die drietal van die wetgewende gesag, die uitvoerendie gesag en die regsprekende gesag. 'n Sterk topklas was volgens hom noodsaaklik om magsmisbruik te voorkom. Die drie magte moet mekaar kontroleer en voorkom dat één mag die oorhand verkry. Hulle dien om die vryheid en gelykheid van die burger te behou. Die dertien Parlemente van Frankryk was volgens Montesquieu 'n manier om koninklike despotisme teen te gaan.

Met die boek beïnvloed Montesquieu die tsarina Katharina II van Rusland. Ook die grondwet van die Verenigde State wat in 1789 opgestel word en die Franse grondwet van 1791 is vir 'n groot deel op hierdie teorie gebou. Ander Wes-Europese state baseer hul grondwette eweneens op hierdie beginsel.

As antwoord op die kritiek wat in die daaropvolgende jare op De l'Esprit dies Lois geuiter word skryf Montesquieu in 1751 'n verdediging hiervan, die Défense de l'Esprit dies Lois. In 1754 – 'n jaar voor sy dood publieer hy sy laatste geskrif van belang, Arsace et Isménie, 'n werk wat enige ooreenkoms vertoon met die Télémaque van Fénelon.

Publikasies

Lettres familieres a divers amis d'Italie, 1767

• La cause die la pesanteur dies corps
• La damnation éternelle dies païens (1711)
• Système des Idées (1716)
• Lettres persanes (1721)
• Le Temple de Gnidie (1724), roman
• Histoire véritable d'Arsace et Isménie (1730), roman
• Considérations sur les causes de la grandieur dies Romains et de leur décadience (1734)
• De l'esprit des lois (1748)
• La défense de « l'Esprit des lois » (1750)
• Pensées suivies de Spicilège
• Le flux et le reflux de la mer
• Mémoires sur la fièvre intermittente
• Mémoires sur l'écho
• Les maladies des glandies rénales
• La pesanteur des corps
• Le mouvement relatif
• Les caprices de la modie, brief

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Charles Montesquieu.
• Werke deur Charles Montesquieu by Project Gutenberg