Tokyo

Tokyo er hovudstaden i Japan, og den største byen i landet. Ti prosent, ca. 13 millionar, av innbyggjarane i Japan bur i Tokyo. Byen dannar saman med Yokohama og Kawasaki det største byområdet i verda med litt over 37 millionar innbyggjarar. Tōkyō ligg på Kantō-sletta på austsida av Honshū.

Tōkyō 東京
(東京都 Tōkyō-to)
hovudstad
Flagg Symbol
Land	Japan
Del av	Minami-Kantō, Stor-Tokyo
Areal	2 194,05 km²
Folketal	14 264 798 (2022)
Tidssone	UTC +9 (UTC+ 9)
Tokyo 35.689444444444°N 139.69166666667°E / 35.689444444444; 139.69166666667
Kart som viser Tokyo. Kart som viser Tokyo.
Wikimedia Commons: Tokyo

Tokyo er forretnings-, handels- og industrisenteret i Japan så vel som i Asia. Mange av dei som jobbar i byen bur ofte i telt i parkar, men i helgene drar dei heim til familiane som bur utanfor byen. Årsaka til dette er at bustads- og leigeprisane i byen er svært høge.

To elver renn gjennom byen. Den eine er Sumida som renn frå nord til sør og ut i Tokyo-vika. Den andre er Tama som renn frå vest til aust. Tama er også grensa mellom Tokyo og nabobyen Kawasaki.

Geografi

Fastlandsdelen av Tokyo ligg nordvest for Tokyobukta og måler kring 90 km frå aust til vest og 25 km frå nord til sør. Regionen har grense til Chiba prefektur i aust, Yamanashi i vest, Kanagawa i sør og Saitama i nord. Tokyo ligg ved 35,65 nordlege breiddegrad, slik at byen ligg lengre sør enn Roma (41,90), Madrid (40,41), New York by (40,71) og Beijing (39,91).

Innan regionområdet til Tokyo ligg også to øykjeder i Stillehavet, like sør for byen: Izuøyane og Ogasawaraøyane, som strekkjer seg over 1000 km vekk frå fastlandet. Desse øyane og det fjellrike området i vest gjer at folketettleiken i heile Tokyo er mindre enn dei urbane delane skulle tilseia.

Historie

Då byhistoria tok til fekk byen namnet Edo, som tyder 'elvemunning' på japansk. Den gong var den ein liten by, men då bygginga av slottet starta i Tokyo i 1457 starta byen å vekse.

Då Tokugawashogunatet blei danna i 1603 fekk Edo status som regjeringsby, sjølv om keisaren framleis budde i Kyoto. Derfor hadde Kyoto framleis status som den formelle hovudstaden. Då shogunatet fall i 1868 gav keisaren orde om at byen skulle byte namn til Tokyo, 'den austlege hovudstaden'. Kyoto var framleis 'den vestlege hovudstaden', men nå fekk Tokyo status som formell hovudstad. Likevel blei ikkje Tokyo allment akseptert som hovudstaden før i 1869.

1. september 1923 blei byen ramma av eit stort jordskjelv der opp mot 70 000 menneskje mista livet. Byen blei øydelagd av brannar som starta etter jordskjelvet. Trass i denne katastrofen bygde ein opp byen igjen og innbyggjartalet voks fram til starten på andre verdskrig. Dei første bombene over Tokyo blei sleppt 18. april 1942 og bombinga varte fram til slutten på krigen i 1945. Dette resulterte i at folketalet blei halvert. Det mest omtalte bombeangrepet skjedde 10. mars 1945, som førte til at mange menneskeliv gjekk tapt. Etter slutten på krigen plasserte dei allierte okkupasjonskontoret sitt i den øydelagde byen, og oppbygginga kom raskt i gang.

På grunn av desse tragiske hendingane, har ikkje byen mange historiske kulturminne frå før andre verdskrig.

I 1964 var Tokyo vert for dei Olympiske Sommarleikene.

På 1970-talet auka folketalet drastisk då mange arbeidarar flytta frå landsbygda til byen. Dette, saman med den raskt veksande økonomien, gjorde Tokyo til ein storby. Dette la grunnlaget for den økonomiske bobla som sprakk på slutten av 1980-talet.

Økonomi

Skyskraparar i Tokyo

Tokyo er det største økonomiske senteret i Japan. Dei fleste bank-, forsikrings-, finans-, medie- og telekommunikasjonsfirma i Japan har hovudkontor i byen. Trass i at Japan framleis ikkje har kome seg etter bankkrisa på slutten av 1980-talet, er Tokyo ein av dei leiande økonomiske motorane i Asia.

Føretak med hovudkontor i Tokyo

All Nippon Airways Casio East Japan Railway Company Fujitsu Honda Japan Airlines JFE Group Keio Electric Railway

Mitsubishi Mitsui Mitsukoshi Mizuho Financial Group Nomura Group NTT Odakyu Resona

SEGA Sojitz Sony Sumitomo Tokio Marine and Fire Insurance Tokyu Toshiba

Administrative divisjonar

Bydelar

Tokyo er oppdelt i 23 distrikt (特別区), alle med sine eigne borgarmeistrar og bystyre. Dei ligg igjen under Tokyo Metropolitan Government.

Adachi Arakawa Bunkyo Chiyoda Chuo Edogawa

Itabashi Katsushika Kita Koto Meguro Minato

Nakano Nerima Ota Setagaya Shibuya Shinagawa

Shinjuku Suginami Sumida Toshima Taito

Byar

Satellittfoto av Tokyo tatt av Landsat 7.

Til vest for dei 23 distrikta består Tokyo av byar (shi), som har ein liknande juridisk status som byar andre stader i Japan. Desse er for det meste brukt som «sovebyar» for dei som jobbar i Tokyo, men nokre har også ein lokal kommersiell og industriell base. Samla blir desse byane ofte omtala som Vest-Tokyo.

Akiruno Akishima Chofu Fuchu Fussa Hachioji

Hamura Higashikurume Higashimurayama Higashiyamato Hino Inagi

Kiyose Kodaira Koganei Kokubunji Komae Kunitachi

Machida Mitaka Musashimurayama Musashino Nishi-tokyo Ome Tachikawa Tama

Distrikt, byar og landsbyar

Lengst vest finst distriktet (gun) Nishitama. Store delar av dette området er fjell og ikkje passande for urbanisering. Det høgaste fjellet i Tokyo, Mount Kumotori, ligg her og er 2 017 m høgt. Andre fjell i området er Mount Takasu (1 737 m), Mount Odake (1 266 m) og Mount Mitake (929 m). Okutamasjøen er den største innsjøen.

• Hinode
• Mizuho
• Okutama
• Hinohara, landsby

Øyer

Izu-øyane, i sør, er ein del av Tokyo.

Øyene som ligg utanfor Tokyo er så langt vekke som 1 850 km frå det sentrale Tokyo. På grunn av avstanden øyane har til byen, er dei styrt lokalt av avdelingar av Tokyo Metropolitan Government. Dei fleste øyane er klassifiserte som landsbyar.

Izu-øyane; Oshima, Miyake, Hachijo.

Ogasawara-øyane. Ogasawara inkluderer, frå nord til sør, Chichi-jima, Nishinoshima, Haha-jima, Kita Iwo Jima, Iwo Jima og Minami Iwo Jima. Også inkludert er to små utanforliggande øyar: Minami Torishima (det sørlegaste punktet i Japan med ein avstand på 1 850 km frå det sentrale Tokyo), og Okino Torishima. Iwo-beltet og dei utanforliggande øyane er for det meste utan busetjing, men det er små lokale busetjingar på dei tre øyane nærmare Honshu.

Tempel og palass

• Keisarpalasset. Shinto-palasset til Keisar Meiji Jingus frå 1912. Det er berre opent for vitjande to dagar i året 1. januar og 23. desember. Det er omkransa av 100 000 eksotiske tre.
• Meiji-tempelet. Eit tempel som blei bygd i perioden 1867-1912. Store delar av tempelet blei øydelagd under 2. verdskrig, men er nå gjenoppbygd i sin originale stil.
• Asakusa Kannon-templet. Det eldste buddist-tempelet i Tokyo.

Kultur

• Kokuritsu-gekijo (nasjonalteateret).
• Kabuki-teateret. I dette teateret blir det spelt kabuki, ei 400 år gamal japansk teaterform.
• Edo Tokyo museum. Historisk museum frå Edoperioden.
• Nasjonalmuseet. Nasjonalmuseet rommar over 89 000 kunstgjenstandar og ligg i Ueno-parken.
• Sumo-bryting. Blir utøvd på Kokugikan Sumo stadion ved Ryogoku stasjon. Her blir det arrangert seks nasjonale stemner kvart år.
• Tokyo Tower. Eit 333 meter høgt tårn.

Kjente område

• Ginza. Dette området har enorme shoppingsenter og restaurantar med svært kostbar mat. Her ligg òg Kabuki-teateret (sjå over).
• Asakusa. Området er prega av smale, små gatestumpar. Asakusa-tempelet ligg i dette området (sjå over).
• Chiba. Eit område som ligg ved Tokyo hamn. Her ligg blant anna eit stort akvarium og Tokyo Disneyland.
• Vest-Tokyo har to nasjonalparkar; Chichibu-Tama, som ligg i Nishitama og Meiji no Mori Takao, som ligg rundt Mount Takao sør for Hachioji.

I det sørlege Tokyo ligg nasjonalparken Ogasawara.

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Tokyo» frå Wikipedia på bokmål, den 25. mai 2008.

Bakgrunnsstoff

Commons har multimedium som gjeld: Tokyo

• Offisiell nettstad