Prinsaartsbisdom Salzburg

Het prinsaartsbisdom Salzburg (Duits: Fürsterzbistum Salzburg) was van 1328 tot 1803 het gebied waarover de aartsbisschoppen van Salzburg de wereldlijke macht bezaten. Het behoorde tot de Beierse Kreits binnen het Heilige Roomse Rijk. Het grondgebied van het prinsaartsbisdom besloeg grofweg dat van de huidige Oostenrijkse deelstaat Salzburg.

Fürsterzbistum Salzburg
Deel van het Heilige Roomse Rijk
1278 – 1803  →
(Details)
Kaart
Prinsaartsbisdom Salzburg (blauw) in 1789, omringd door Oostenrijk (oranje) en Beieren (groen).
Algemene gegevens
Hoofdstad	Salzburg
Oppervlakte	10.450 km²
Talen	Duits
Regering
Regeringsvorm	Theocratie
Staatshoofd	prins-aartsbisschop

Aartsbisschop Eberhard II, graaf van Regensberg (1200-1246) is de eigenlijke stichter van het land Salzburg. Hij verwierf de grafelijke rechten in de Pinzgau, de Lungau en de Pongau. Zijn opvolgers lukte het echter niet om in de bezittingen van Salzburg in de Chiemgau en de Isengau de landshoogheid te verwerven. In het tweede Erhardinger Verdrag tussen Beieren en Salzburg van 1275 trok zich het aartssticht definitief terug tot het voorland van de Salzach rond Tittmoning, Waging en Laufen. Daarnaast was er de exclave Mühldorf am Inn.

Koning Rudolf verleende het aartssticht in 1278 het halsgerecht en bevestigde daarmee formeel de ontwikkelingen sinds 1200. In 1279 verkochten de hertogen van Neder-Beieren het gerecht Gastein, waardoor het gebied afgerond kon worden.

In de volgende jaren werd Salzburg een soort bufferstaat tussen Beieren en Oostenrijk. De huizen Wittelsbach en Habsburg probeerden steeds weer invloed uit te oefenen op de verkiezingen van de aartsbisschop. Sinds aartsbisschop Paris Lodron had Oostenrijk de overhand.

In 1611 was er tussen het prinsaartsbisdom Salzburg en het hertogdom Beieren een conflict, dat de Zoutoorlog wordt genoemd.

In de Reichsdeputationshauptschluss van 25 februari 1803 werd in paragraaf 1 het prinsaartsbisdom Salzburg samen met de proosdij Berchtesgaden en het op de andere oever van de Inz en de Ill gelegen deel van het bisdom Passau geseculariseerd ten behoeve van de voormalige groothertog van Toscane, Ferdinand III. Daarnaast kreeg de groothertog het geseculariseerde prinsbisdom Eichstätt. In paragraaf 31 werd geregeld dat de groothertog de keurvorstelijke waardigheid ontving. Deze gebieden werden verenigd tot het keurvorstendom Salzburg.

Lijst van regenten

regerend	naam	geboren	overleden	opmerkingen
1482-1489	Jan III Beckenschlager		15-12-1489
1489-1494	Frederik IV, graaf van Schauenburg		4-10-1494
1494-1495	Sigmund van Holneck		3-7-1495
1495-1519	Leonard van Keutschach		8-6-1519
1519-1540	Mattheus Lange von Wellenburg		30-3-1540	1511 kardinaal
1540-1554	Ernst van Beieren	13-6-1500	7-12-1560	1517-1540 bisschop van Passau
1554-1560	Michael van Küenburg	10-10-1514	17-11-1560
1560-1586	Jan Jacob Khün von Velasy		4-5-1586
1586-1587	Georg van Küenburg		25-1-1587
1587-1612	Wolfgang Dirk van Raitenau		10-1-1617
1612-1619	Marcus Sittich, graaf van Hohenems		9-10-1619
1619-1653	Paris, graaf van Lodron		15-12-1653
1654-1668	Godebald, graaf van Thun		1-6-1668
1668-1687	Maximiliaan Gandolf, graaf van Küenburg		3-5-1687
1687-1709	Jan Ernst, graaf van Thun		20-4-1709
1709-1727	Frans Anton, vorst van Harrach		18-7-1727
1727-1744	Leopold, graaf van Firmian		22-10-1744
1745-1747	Jacob Ernst, graaf van Liechtenstein-Castelcorno		12-6-1747
1747-1753	Andreas, graaf van Dietrichstein		6-1-1753
1753-1771	Sigmund III, graaf van Schrattenbach		16-12-1771
1772-1803	Hieronymus, graaf van Collerodo		21-12-1812

Zie ook

• Aartsbisdom Salzburg

Literatuur

• Ernst Deuerlein, Geschichte Bayerns, 1975. (Territorien-Ploetz)