Pinksterbloem
De pinksterbloem (Cardamine pratensis) is een plant uit de kruisbloemenfamilie. De soort komt van nature voor in Nederland en België.
| Pinksterbloem | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| Soort | |||||||||||||||||||
| Cardamine pratensis L. (1753) | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons
| |||||||||||||||||||
Pinksterbloem op  Wikispecies
| |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Beschrijving
bewerkenDe soort kan tot 50 cm hoog worden. De plant heeft een bladrozet. De stengel is hol en rond. De bladeren zijn samengesteld. De deelblaadjes van het bladrozet zijn kort en breed en vaak bochtig getand. De stengelbladeren zijn smal en lang. De vrucht is een hauw. Deze zijn bij de pinksterbloem smal en maximaal 5,5 cm lang.
De bloemen zijn tweeslachtig, er zijn zes meeldraden en een stamper met een korte stijl. De meeldraden hebben gele helmknoppen en komen voor in drie paar, waarvan twee lange van 5–10 mm en een korte van 3 tot 6 mm. Het vruchtbeginsel bestaat uit twee gefuseerde vruchtbladen, is bovenstandig en bevat twintig tot dertig zaadknoppen. De bloemen groeien in een tros. De kelkbladen zijn onderaan met elkaar vergroeid, de kroonbladen niet. De kroonbladen zijn maximaal 1,8 cm lang en hebben een lila tot roze kleur met paarse aders, ze zijn zelden wit.
Naam
bewerkenDe plant bloeit ondanks haar naam met name in de periode vóór Pinksteren. Eind april is meestal het hoogtepunt. Een mogelijke verklaring voor de naam is dat het bloeit als de pinken (jonge koeien) voor het eerst de weide in gaan.[1]
In Friesland wordt het fluitenkruid, dat wel rond Pinksteren bloeit, ook weleens pinksterbloem of pinksterblom genoemd.
Ecologie
bewerkenDe plant komt voor in graslanden, bossen en in moeras. In een omgeving die heel nat is, heeft ze zich op een bijzondere manier aan dit milieu aangepast. De deelblaadjes zijn dan kortgesteeld en beginnen al, terwijl ze nog aan de plant zitten, worteltjes te vormen. Wanneer ze van de plant afvallen, kunnen ze uitgroeien tot nieuwe planten. Het zaad komt in een dergelijk permanent nat milieu slecht tot ontkieming en op deze wijze kan de soort zich toch nog voortplanten.
In Nederland en België is de soort zeer algemeen, ze komt nog steeds overal voor. Toch is ze sterk achteruitgegaan. Vroeger kleurde ze vele weilanden paars op het hoogtepunt van haar bloei. Tegenwoordig is ze door de intensivering van de landbouw meestal beperkt tot de slootkanten. Ook komt de plant voor in gazons, waar ze door het intensieve maaibeheer niet tot bloei komt. Wanneer de eerste maaibeurten achterwege blijven, blijkt door de uitbundige bloei van pinksterbloemen hoeveel de soort erin voorkomt.
De pinksterbloem wordt ook wel "schuimkruid" genoemd (wat overeenkomt met de Duitse naam "Wiesen-Schaumkraut"), vanwege de voorkeur van het schuimbeestje voor deze plant. Het schuimbeestje is een cicade waarvan de nimf, de larve leeft in een schuimnest dat doet denken aan speeksel.
Syntaxonomie
bewerkenDe pinksterbloem is een kensoort voor de klasse van matig voedselrijke graslanden (Molinio-Arrhenatheretea), een klasse van plantengemeenschappen van matig droge tot natte, matig voedselrijke tot voedselrijke graslanden.
Het is daarnaast een kensoort voor het onderverbond Circaeo-Alnenion van het verbond van els en gewone vogelkers.
Folklore
bewerkenIn een vrijwel uitgestorven folkloristisch voorjaarsfeest werd rond Pinksteren uit de jonge meisjes van het dorp een "Pinksterblom", of Pinksterbruid gekozen, die daarna met bloemen en sieraden opgesmukt zingend en bedelend door het dorp trok.
Vermeende geneeskrachtige werking
bewerkenPinksterbloem werd vroeger gebruikt tegen voorjaarsmoeheid vanwege het hoge gehalte aan vitamine C. Van de soort werd gedacht dat ze voor sommige ziekten een geneeskrachtige werking had.
Literatuur
bewerken- Ruud van der Meijden: Heukels' Flora van Nederland. 22ste druk Groningen, 1996
- E Weeda, Nederlandse Oecologische Flora deel 2, 1987
- G Hüsstege, Zakflora voor Bos en Heide, Helmond 1976, ISBN 9025265650
- Thomas Schauer en Claus Caspari: Nieuwe plantengids voor onderweg, 2005 München, ISBN 9789052106717
Externe links
bewerken- Pinksterbloem (Cardamine pratensis) op SoortenBank.nl (gearchiveerd) (gebaseerd op de Heukels23, dit is de voorlaatste uitgave)
- Pinksterbloem (Cardamine pratensis) in: van Uildriks, F. & V. Bruinsma (1898) - Plantenschat; op de
(Nederlandstalige) Wikisource.
- Pinksterbloem (Cardamine pratensis), verspreiding in Nederland, volgens de verspreidingsatlas van Floron.
- ↑ Veer, Maarten van der, Pinksterbloem (Cardamine pratensis). Plant(en)namen (15 april 2010). Geraadpleegd op 2 mei 2023.