Beerze (beek)
De Beerze is een beek in Noord-Brabant.
Etymologie
bewerkenDe naam Beerze werd al in 1545 gebruikt door keizer Karel V. De herkomst van de naam is onzeker. Het kan verwijzen naar beer, dat in het Middelnederlands "modder" betekent[1][2], het kan ook zijn afgeleid van berne (bron) of barne (branden). Barne verwijst dan naar de aanwezigheid van veen (turf), dat vroeger dienstdeed als brandstof voor de kachel. Het veen werd gevormd in de laaggelegen gebieden rond de beek.[3]
Geografie
bewerkenDe (Grote) Beerze is ruim opgevat een beek die als Aa of Goorloop in het Riebos bij Lommel ontspringt, meerdere zijbeken in zich opneemt en zich uiteindelijk nabij Boxtel splitst in een oostelijke tak die uitmondt in de Dommel en een westelijke tak die uitmondt in de Esschestroom, die bij Halder ook in de Dommel uitkomt. Strikt genomen begint de Beerze bij het landgoed Baest, waar de Groote Beerze en de Kleine Beerze samenstromen. Vervolgens stroomt de beek langs Spoordonk en de Kampina naar Lennisheuvel, waar de Beerze Smalwater gaat heten.[4][5][6][7] Om een watermolen bij Boxtel aan te drijven is daar rond 1200 een aftakking gegraven die in de Dommel uitkomt. Deze aftakking heette oorspronkelijk Molengrave of Molengraaf, staat op latere kaarten ook als Stroom genoemd, maar draagt officieel de naam Smalwater.[8][9][10][11] De oorspronkelijke beek heeft nu meer van een zijtak die bij Esch in de Esschestroom uitmondt. Deze tak heet Kleine Aa, Kleine Dommel, of Dommeltje, maar is per abuis ook weleens als Smalwater aangeduid. [12][13][14][15]
De Beerze loopt voor een groot deel door natuurgebieden en heeft dan ook op veel plaatsen haar oude meanderende loop behouden. Wel zijn op een aantal plaatsen omleidingen aangelegd. In de periode 1990-1999 is bij Viermannekesbrug een overstromingsgebied voor de Beerze gerealiseerd van zo'n 50 hectare. Het gebied staat ongeveer drie maanden per jaar onder water.
Aan de Beerze staat van oudsher één watermolen, namelijk de Spoordonkse Watermolen te Spoordonk.
Natuur
bewerkenDe Groote Beerze tussen Bladel en de samenvoeging met de Kleine Beerze ten noorden van Middelbeers behoort tot het Natura 2000 gebied Kempenland-West, in het bijzonder vanwege het voorkomen van waterplanten zoals de drijvende waterweegbree.
Externe links
bewerken- Video Viermannekesbrug deel 1 op Oisterwijk in Beeld
- Video Viermannekesbrug deel 2 op Oisterwijk in Beeld
- ↑ Plaatsnamen en hun betekenis op site Volkoomen.nl; geraadpleegd 2015-01-07. Gearchiveerd op 6 april 2023.
- ↑ "BEREIV" in: Verdam, J. e.a. Middelnederlandsch Woordenboek op website INL; geraadpleegd 2015-01-07
- ↑ Thiadens, H.J.M. "De Beerze en het veen" in: Brabants Heem : driemaandelijks tijdschrift voor Brabants Heem- en Oudheidkunde jrg. 45 nr. 1 (1993) Stichting Brabants Heem, Heeze p. 15-16; geraadpleegd 2015-01-07
- ↑ Waterschap De Dommel De Beerze. Een beek vol leven (ca. 2008) Boxtel; p.3; geraadpleegd 2015-01-07. Gearchiveerd op 8 februari 2023.
- ↑ Wols, R. Beerze (30 juni 2009) op site Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC); geraadpleegd 2015-01-07. Gearchiveerd op 21 februari 2023.
- ↑ Provincie Noord-Brabant Ontwerp Provinciaal Waterplan Noord-Brabant 2010-2015 (2008) Den Bosch; p. 107; geraadpleegd 2015-01-07
- ↑ Gemeente Boxtel Bestemmingsplan Buitengebied 2011: 4.2.1 Oppervlaktewater (10 april 2012); geraadpleegd 2015-01-07
- ↑ Gemeente Boxtel Programma van Eisen bouw twee woningen Molengraafseweg ong. te Boxtel (10 april 2014); p. 5; geraadpleegd 2015-01-07
- ↑ Coenen, J. Baanderheren boeren & burgers (2004) Æneas, Boxtel; ISBN 9789075365689; p. 60; geraadpleegd 2015-01-07
- ↑ Nooijen, R. van Een molentje op den zandweg reed... (26 mei 2012) op website Heemkundekring Boxtel; p. 3, met name het kaartje; geraadpleegd 2015-01-07
- ↑ Spierings, M.J.G. Uitwerkingsvisie en inrichtingsplan van Dommel en Smalwater door Boxtel 2007. Een uitwerking van de groene levensader door Boxtel. (12 november 2007) Waterschap De Dommel en Gemeente Boxtel, Boxtel[dode link]; pp. 6 en 7 (kaartje); geraadpleegd 2015-01-07
- ↑ Waterschap De Dommel Legger Oppervlaktewaterlichamen 2013, herziene versie (21 oktober 2014); zie BS 86 en BS 1; geraadpleegd 2015-01-07
- ↑ Kuyper, J. Gemeente Atlas van Nederland: Provincie Noord-Brabant, Gemeente Boxtel (1865) Hugo Suringar, Leeuwarden; geraadpleegd 2015-01-07
- ↑ Ven, J. van de Projectplan Smalwater-Noord (Kleine Aa). Beekherstel en realisatie EHS (mei 2010) Waterschap De Dommel, Boxtel; p. 8; geraadpleegd 2015-01-07. Gearchiveerd op 18 oktober 2021.
- ↑ Gemeente Boxtel Bestemmingsplan Buitengebied 2011: 3.2.2.2.5 Smalwater-Noord (10 april 2012); geraadpleegd 2015-01-07