Aflaat

Aflaat (lat. indulgentia) is en Begreep ut de röömsch-kathoolsche Karkenlehr. Dor is dat Utgeven vun en Gnaad mit meent. So, as de kathoolsche Karken dat hüdigendags sehn deit, könnt dor blot de Strafen mit aflaten weern, de de Karken in düt Leven vunwegen de Sünn utspraken hett, man de Sünn sülvst kann dör en Aflaat nich vergeven weern.

Hüdigendags

Um en Aflaat to kriegen mütt de Kathoolschen normolerwiese en fraam Wark doon, as t.B. en Wallfohrt maken, oder se mütt en Karken oder en Karkhoff besöken oder en sunnerlich Gebeed spreken. Vörutsett warrt ok, dat se na de Bicht gaht, an de hillge Kommunion deel nehmt un en Gebeed „in de Meenung vun den Paavst“ spreekt. Den Aflaat kann en Kathoolschen nich blot for sik sülms, man ok for dat Seelenheil vun en Doden kriegen. For so en Aflaat is en Karkenbehöörd tostännig. De maakt mit den so nömmten Aflaatbreef klaar, dat mit den Aflaat allens na Vörschrift lopen is.

De Aflaat in de Tied vor de Reformation

In’t Middeloller weer de Bruuk upkamen, for en Aflaat Geld to betahlen. Sunnerlich in de Tied vun de Renaissance hefft de Lüde sik dör den Aflaat nich blot vun de Karkenstraaf, man, so verstunnen se dat dormols, ok vun de Schuld, de se mit ehre Sünnen up sik nahmen harrn, eenfach free kofft. Mit dat Geld, wat bi düssen Hannel rutkamen is, is sunnerlich de Bo vun grote Karken allerwegens in Europa betahlt wurrn. En dannigen Deel vun dat Geld is na Room stüert wurrn, wo dat unner annern for den Bo vun den Petersdom insett wurrn is. Man ok for en groten Krüüztog gegen dat Osmaansche Riek is Aflaatgeld tohopen sammelt wurrn. Düsse Krüüztog is denn avers later nich tostanne kamen. Vunwegen, dat de Lüde sik de Gnaad un Freeheit vun de Schuld for sik un ehre doden Verwandten kopen konnen, is de kathoolsche Ethos un Moral in düsse Tieden bannig afsackt. De Aflaat warrt hüdigendags as Grund for Martin Luther sien Anslag vun de 95 Thesen an de Karkendöör vun de Slottkarken to Wittenberg ankeken. Mit düssen Thesenanslag gung, so warrt wiethen seggt, de Reformation in Düütschland los.

De Hannel mit Aflaten is in de röömsch-kathoolsche Karken siet 1567 streng verbaden.

Historie vun den Aflaat

Antike

De Ole Christenheit weer dor vun utgahn, dat weer nödig, dat de Minsch sik mit kloren Kopp ännern un vun sien Vorleven afwennen möss, wenn Gott em worraftig siene Sünn vergeven scholl. Dat gung dor um, dat de Sünner sien Leven vun Grund up un duerhaftig ännern möss. So en Umkehr passeer dör de Dope. En latere Umkehr, de dat ewige Heil just so seker tostann bringen dö, weer, so hefft se dat dormols sehn, nich mehr mööglich. Of dat overhoop angahn konn, dat Gott swaare Sünnen ok na de Doop noch vergeven dö, dor geev dat verscheden Meenungen over. So’n Sünnen sünd as Verrat an de „Gnaad vun de Doop“ ankeken wurrn. Up de annere Siet weer dat nich goot mit dat Evangelium overeen to bringen, dat Sünnen na de Doop rein gor nich to vergeven weern. De Ole Karken hett noch keen klaar Konzept in ehre Dogmatik praat harrt, wie se mit so’n Truchfallen in de Sünn umgahn scholl. Vundeswegen hefft sik veel Lüde, ofschoonst se doch gloven döen, „vunwegen de Sekerheit“ eerst dopen laten, wenn se up’t Leste liggen döen. Ok de röömsche Kaiser Konstantin hett dat so holen. So, dachen se, weer dat beter mööglich, in den „Stand vun de Gnaad“ for Gott sien Gericht hen to träen.

Mit de Tied is dat Problem vun de swaaren Sünnen na de Doop so lööst wurrn, dat den Sünner to’n Teken, dat he siene nee Umkehr eernst menen dö, vun den Bischop en strenge Bote upleggt wurrn is. Normalerwiese hannel sik dat dor um en länger Fasten bi, oder he is for en tiedlang utslaten wurrn vun dat Avendmahl oder he möss amenn sogor de christliche Gemeen for en Tied verlaten. Harr he düsse Bote achter sik, is de Sünner fierlich wedder in de Gemeen upnahmen wurrn.

Al up dat Eerste Konzil vun Nizäa (325 n. Chr.) hefft de Bischöpp Vullmacht kregen un dröffen de Sünner en Deel vun de Bote „aflaten“, wenn dat kloor to sehn weer, dat ehre Sünn jem würklich leed doon dö. Dor is dat denn so bi handhaavt wurrn, dat de Straaftied (Boot-Tied) bi en Sünner, den siene Sünnen leed döen, afkört weern konn, wenn frame Christenlüde sik for em insetten döen. Later hett man dat denn so holen, dat ok Mertelers oder Hillige, de al sturven weern, en goot Woort for de Sünner inleggen konnen. Düsse goden Wöer sünd in so nömmte „Fredensbreefe“ wieter geven wurrn. Faken geev dat en Tosamenhang twuschen de „Verdeenste“ vun de Mertelers un Hilligen, un de Sünnen, de af to betahlen weern. So pass dat, wenn Mertelers sik insetten döen for Sünner, de ehren Gloven in Tieden vun Verfolgung afswaren harrn. Up düsse Aart sünd de Sünnen, for de en Bote upleggt wurrn weer, un de Verdeenste vun de Merteler un Hilligen een gegen den annern up rekent wurrn.

Middeloller

Vun dat 5. Johrhunnert an hett de strenge Karkentucht jummers mehr nalaten. Dormols düch dat passlich, den Bootfardigen na de Bicht nich mehr en apentliche Karkenstraaf up to leggen. An de Stäe vun en apentliche Straaf keem nu en goot Wark, wat de Sünner for sik in’n Stillen doon scholl (t.B. Almosen). In dat Avendland is dat denn dorhen kamen, dat gode Warke jummers mehr as Afbetahlen vun en Schuld begrepen wurrn sünd. Dor achter stunn de Infloot vun dat ole Germaansche Recht: Wenn een Freen en annern Freen wat andaan harr, denn so möss he dat af betahlen dör en Gaav na Maat vun dat, wat he daan harr. Un de, de bedrapen weer dör en Schuld, de harr sik mit düsse Gave af to finnen. Wenn een düsse Gedanken anwennen dö up Gott un up de Strafen, mit de Sünner böten mössen, denn so hett man sik Gott so vorstellt, as weer em wat andaan wurrn un nu möss dat dör en Gave wedder goot maakt weern (Satisfactio). Na de ooldgermaanschen Wetten geev dat nu de Mööglichkeit, anners Een betahlen to laten an Stäe vun em, de den Schaden anricht’ harr. Un dat weer ok mööglich, dat Vergahn oder Verbreken wedder goot to maken dör dat Betahlen vun en Geldsumm. An düssen Volksbruuk hett sik later de Karken holen. In England geev dat vun dat Enn vun dat 7. Johrhunnert af an Bichtböker, dor stunn in, wie Karkenstrafen (Fasten, Psalmsingen oder Almosen) umrekent weern konnen in Geldsummen, de an Karken oder Karkenlüde to betahlen weern. Ok „Stellvertreder-Boten“ sünd upkamen. So weer dat mööglich, dat en Mann, de sik goot stunn, wenn he seven Johre af to böten harr, dat in dree Dage schaffen konn. Dor möss he denn blot en bestimmte Tahl Mannslüde „hüern“, de for em fasten döen.

Vun dat 11. Johrhunnert af an hett de Karken ut düsse Gedanken en richtige Theorie vun maakt. Dor hett se dat Leven up düsse Siet mit dat Guntsiet tohopenknütt: Jesus Christus un de Hilligen harrn dör ehre Verdeenste en unbannigen „Gnadenschatt“ tohopen brocht. De Karken droff nu düssen Schatt verwalten un dor vun utdelen, denn ehr weer ja, as Jesus dat Petrus kunnig maakt harr (Mt. 16,18), de „Slötelgewalt“ geven. In’n Aflaat gifft nu de Karken ut düssen Gnadenschatt jedeenen Sünner dat, wat em fehlen deit, dormit he for Gott wedder as en Gerechten dor stahn kann. So warrt den Sünner de Straaf „aflaten“. Dat bedruppt de Bote hier up’e Eer, man ok Strafen in dat Fegefüer. Bit 1967 is de Aflaat faken in Dage utrekent wurrn. Na dat Karkenrecht is dor eentlich mal blot de Tied vun de Bote mit meent. Man de Glövigen hefft düssen Sinn vun’n Aflaat dör’nanner smeten mit dat Nalaten vun de Straaf in dat Guntsiet un so hefft se sik vorstellt, dör den Aflaat kemen se Dage, Johre oder ok Johrhunnerte ehrder ut dat Fegefüer rut.

Man dat weer noch nich allens. De Aflaat is noch wieter utboot wurrn. So weer dat denn mööglich, Aflaten nich blot for sik sülms, man ok for de Doden to kopen. Dat is as en Wark vun de Neegstenleev ankeken wurrn.

Aflaatbreef in dat Kulturhistorische Museum in Stralsund

In dat Late Middeloller sünd ut düsse Gedanken allerhand verkehrte Brüke upkamen. Up de eene Siet menen Lüde, de sik goot stunnen, nu, se konnen munter sünnigen un bruken sik um Schuld un Straaf nich to scheren, vunwegen, dat se for ehr Geld en Aflaatbreef kopen konnen. Denn weer ehre Schuld ja vergeven. Up de annere Siet hefft de Paavsten in ehre duerhaftige Geldnoot dat utfunnen, dat se ut de Karken ehren Gnadenschatt en „echten“ Schatt in Gold un Geld maken konnen. Dor mössen se blot de Lüde all bange maken mit de unbannige Pien in dat Fegefüer for sik un ehre Angehörigen, de all sturven weern. Düsse Arbeit overnehmen so nömmte „Aflaat-Predigers“. Um sik vun düsse Pien los to kopen, geev dat denn de Aflaatbreefe.

Nutied

Up dat Konzil vun Basel (1431-1449) weer al versocht wurrn, gegen den Paavst siene hööchste Macht ok in dat Aflaatwesen an to gahn, man dor is eerst mol nix vun wurrn. De Paavsten ut de Renaissance hefft dat denn avers to dull dreven. Sunnerlich Leo X., de mit Geld blot man so um sik smieten dö, hett den Hannel mit Aflaten up unbannige Hööchte brocht. In ganz Europa sünd se as Weertpapeere hannelt wurrn. Sunnerlich bekannt is in Düütschland de Aflaatprediger Johann Tetzel wurrn. He höör to den Mönkorden vun de Dominikaners un weer togange rund um Meideborg to. 1514 un 1516 hett he en Aflaat verkofft, um Geld for de Törkenkriege tohopen to schrapen. Tolest is dat Geld denn avers doch for den Bo vun de Peterskarken in Rom utgeven wurrn. Düsse so nömmte „Petersaflaat“ is in Sassen vun den Kurförsten Frederik III. verbaden wurrn. De Staatsmann woll nich, dat dat ganze Geld ut siene Länner na Rom affleten dö.

„S. ANNAE Bund von Harlaching“, Aflaatbreef vun 1747

Vun so’n verkehrt Aflaat-Verkopen is dat kamen, dat tolest de Reformation los gahn is. De Reformaters harrn rutfinnen, dat in de Bibel nix vun de dore Praxis vun den Aflaat to finnen weer. Ok Martin Luther meen, düsse Hökeree mit Aflaatbreefe, dat weer schier unchristlich Dummtüüch. So hett he siene 95 Thesen upschreven. Anners, as de meisten Lüde meent, weer he dormols nich gegen den Aflaat an sik (kiek bi These 71), man he hett Argumente bibrocht (kiek These 58), de al de Grundlaag ween sünd, um later den Paavst sien Aflaat heel un deel af to lehnen.

An’n 8. Februar 1567 hett Paavst Pius V. in den Paavst siene Bull Etsi Dominici all Almosenaflaten upböört un hett an’n 2. Januar 1570 in siene Bull Quam plenum de Exkommunikation anordent for all de, de Hannel drieven wollen mit Aflaten. Noch in den Codex Iuris Canonici vun 1917 stunn in Can. 2327, dat de Hannel mit Aflaten mit Exkommunikation to strafen weer.

Kiek ok bi

Bote