Litausk

Et litausk (lietuvių kalba) is een oustbaltiske taal üüt de indo-europeeske taalfamily, en hevt üm en nåby de 3,5 miljoon spreakers. Et is de officiele taal van Litauen, en is een officiele taal binnen de Europeeske Uny. Et litausk is nauw verwand an et letsk.

Et oldste oavereleaverde litauske dokument (van rund 1503)

Van alle indo-europeeske talen wördt et litausk eseen as eyn van de meyst archaiske talen, döärdat et een bült verbügingsformen en andere kenmarken üüt et proto-indo-europeesk bewaard hevt dee in andere talen verlöyren egån binnen. Dårnåst is et litausk mär min döär andere talen beinvlöded, hyrdöär hevt is et litausk van grout belang in historisk taalkündig undersöök.

De litauske taal is een good vöärbeald van een bedreigde taal dee sik hersteld hevt. Yts meyr as hunderd jår eleaden, to Litauen tot Rusland behöyrde, stünd Litauen up et punt üm üüt te starven. In de jåren 1880 verklårde de russiske regering et as üütestörven, dee verklåring müt lykewels eseen wörden in et licht van et tomålige russiske kolonisatybeleid en de definitys van et begrip taal.

Verspreiding en dialekten

Et litausk is de nationale taal van Litauen, wår et in 2006 de moderstaal was van ungeväär 3,5 miljoon meansken. Dårnåst wördt et in mindere måte espröäken in under meyr Noordoustpolen en döär litauske emigranten, of döär litauers dee in andere landen wunnen.

Der binnen twey belangryke litauske dialekten, aukštaitija ('de houglandtaal', ebaseerd up et dialekt ten westen van Kaunas) en žemaičių (samogitisk, üüt Samogitie in et noordwesten). Aukštaičių, dat de basis formt vöär de eskreaven taal, hevt slechts twey toonaksenten, terwyl et žemaičių der meyrdere hevt. De dialektversnippering wördt verundersteld plaatse te hebben evünden in de 15. eyw, en dårvöär waren aukštaičiai en žemaičiai geografiske begrippen.

Skrivt

De taal wördt eskreaven in een anpasd latynske alfabet, mär hevt een antal anvüllende letters: ą, č, ę, ė, į, š, ų, ū en ž. De letters q, w en x wörden neet gebrüked in et litausk. Et alfabet telt in totaal 32 letters.

A Ą B C Č D E Ę Ė F G H I Į Y J K L M N O P R S Š T U Ų Ū V Z Ž

Üütspråke

A a	Ą ą	B b	C c	Č č	D d	E e	Ę ę	Ė ė	F f	G g	H h
[ɐ, a:]	[a:]	[b]	[ts]	[tʃ]	[d]	[ɛ, ɛ:]	[ɛ:]	[e:]	[f]	[g]	[ɣ]
I i	Į į	Y y	J j	K k	L l	M m	N n	O o	P p	R r	S s
[ɪ]	[i:]	[i:]	[j]	[k]	[l]	[m]	[n]	[ɔ, o:]	[p]	[r]	[s]
Š š	T t	U u	Ų ų	Ū ū	V v	Z z	Ž ž
[ʃ]	[t]	[ʊ]	[u:]	[u:]	[ʋ]	[z]	[ʒ]

Dit artikel is eskreaven in et westveluwsk, in de Nysassiske Skryvwyse.