Komerco
Tiu ĉi artikolo enhavas idajn mensogojn, legi ĝin povas esti danĝera, redakti ĝin preskaŭ certe estas herezo. Vi povas esti forigota de via Esperanto-asocio pro tio! For fiaj reformemuloj!
"La komerco ligas la homaron en unu interligitan fratecon de reciprokaj dependeco kaj interesoj"
- ~ James A. Garfield pri komerco
"Ne ekzistas en komerco amikeco nek ŝerco"
- ~ Zamenhof pri Neciklopedio
"Estas nur per pagado de niaj fakturoj ke ni povas esperi vivi en la memoro de la komercaj klasoj"
- ~ Oscar Wilde pri komerco
"Mi serĉas ŝercojn saĝajn por la interŝanĝo"
- ~ Vl. Ĉernov pri tiu ĉi artikolo
"Tempo venos, zorgon prenos"
- ~ Zamenhof pri fikomerco
Komerco estas ruza trompo kaj lerta ŝtelo. Komerco okazas kiam la spekulisto aĉetas malmutkostajn varojn, kaj vendas ilin tre multkoste en posedo de privilegiaj, nepublikaj informoj kaj tiel akiras profiton kaj kaŭzas grandan financan perdon al homaro. Ĝi estas punebla agado en la Eŭropa Unio kaj en multaj landoj.
Ofte okazas, ke mizeruloj de la malriĉaj landoj vendas siajn varojn kontraŭ - por ili - relative bona prezo. La ekstraprofiton enpoŝigas la perantoj.
HistorioRedakti
En la kunveno de nia klubo estis tralegita Via malfermita letero al la bohemaj esperantistoj, kies enhavo konvínkigis nin, ke ekonomia etendo ĉiam akompanis imperian etendon ekde antikvaj epokoj. La grekaj komercaj retoj disvastiĝis tra la mondoregiono de la Mediteraneo, dum la romia komerco etendiĝis pro la ĉefa celo direkti la impostojn kaj riĉon el la koloniigitaj areoj al la roma metropolo. Laŭ Strabono, el la tempo de la imperiestro Aŭgusto Cezaro, ĝis la jaro 120 romiaj ŝipoj almariĝis ĉiujare el Mios Hormos en Romia Egipto al Hindio.[1] Pro la disvolvigo de la komercaj vojoj dum la epoko de la Otomana Imperio, " guĝarataj hinduoj, siriaj islamanoj, judoj, armenoj, kristanoj el suda kaj centra Eŭropo funkciigis komercajn vojojn kiuj havigis de persaj kaj arabaj ĉevaloj al la armeoj de ĉiuj tri imperioj, mokaa kafo al Delhio kaj Belgrado, persa silko al Hindio kaj Istanbulo".[2]
Karaj kamaradojRedakti
Okazis, ke Aztekoj disvolviĝis al granda imperio kiu, multe kiel la Romia Imperio, havis la celon elpreni impostadon el la konkeritaj koloniaj areoj. Ĉe Aztekoj, plej grava impostado estis akiro de porbuĉaj viktimoj por siaj religiaj ritaroj. El kio ni ŝajne povas indukti, ke nur virinoj kaj neniu eŭropano estus kompleta progreso.
Aliflanke, eŭropaj koloniaj imperioj foje klopodis kontroli, limigi aŭ malhelpi tiun komercon ĉe siaj kolonioj, trudante la aktivadon tra la metropolo kaj tra impostado.
GarantioRedakti
Kie estis skribita "Plena kontentiĝo aŭ redono de via mono", ulo diras:
- - Mi volas mian monon!
Kaj tuje ricevas respondon:
- - Mi bedaŭras sed por ni estis plena kontentiĝo rilate al via mono!
EsperantoRedakti
Helplingvo ĉie uzata estus faciligo por korespondo, por eldono de prospektoj, reklemoj, ĝi signifus ŝparon kaj raciigon. Teamen ĝuste pro tio, ke la relative malbranda disvastiĝo de ESPERANTO ne promesis sufiĉe da profito, la komerca modo nur hezitante kaj iom post iom provis ekuzi esperanton. La ĉefa uzadkempo estis la reklemado en ESPERANTO gasetoj kaj per prospektoj, precipe por varoj, kiuj interesas ĉiujn pomojn. Eldonaĵoj por specialaĵoj kaj por certaj branĉoj ne povis trovi intereson sufiĉan. La plimuto de tiaj reklemoj ne havis brandan efikon, krom tio, ke la esperantistoj fiere montris ilin kaj uzis ilin ĉe ekspozicioj por provi la praktikan uzon. Nur kelkaj amasartikoloj ricevis aĉetantojn per la Esperanta reklama kaj nur en limigita ombro oni sukcesis fari negocojn per Esperanta korespondado.
Jen antaŭmilite oni rekomendis, ke la komercistoj simile, kiel ili surpresas sur la leterpaperon la tetefonnumeron, telegremkodon, surpresu „Oni korespondas Esperante“, por ke alilandanoj vidu la uzon. Malmutaj Esperantemaj firmoj faris tion, sed la efiko estis ĉefe propaganda. Tamen kelkajn tiajn korespondojn oni ĝoje priskribis en la Esperantaj gasetoj.
RevuojRedakti
Jam en febr. 1907 aperis en Frankfurt a. M. Eksport-ĵurnalo 16 p. 31x23 kun multaj anoncoj (grandaj kliŝaĵoj), sed restis la sola kajero. En jan. 1909 E. M. Pope eldonis en Chicago Export E-ist en angla kaj E lingvoj, sed kvankam li jam en julio de la sama jaro devis ĉesigi la eldonon, li denove eldonis ĝin en 1922-24. Tre bonan Int. Komerca Revuo-n aperigis en sept. 1919-aŭg. 1922 d-ro H. Unger en Zürich kun bonegaj ekonomiaj artikoloj kaj precipe propagandante la diversajn foirojn. Serioza kaj iom laborante kun gajno estas la Komercista E-Unio en Dresden, kiu eldonis de febr. 1927 KEU-Informilo, kiu hodiaŭ nomiĝas La Komerco. Aperis ankoraŭ 5 aliaj gazetoj.
Komercaj ĉambrojRedakti
La unua komerca ĉambro, kiu oficiale helpis ESPERANTON, estis la Londona, kiu deklaris sin favora en l905 kaj jen, en 1906 aranĝis publikajn ekzistadismojn en ESPERANTO kaj daŭrigis ilin ankaŭ poste. Tiuj ekzamenoj daŭris ĝis ĉ. 1930, kien eĉ pli graveda aŭtoritato, la „Royal Society of Arts“ decidis aranĝi la ESPERANTO-ekzemenojn. La dua komerca ĉambro, kiu demonstraciis antaŭ la modo sian favoron, estis tiu de Los Angeles, kiu en 1912 sendis tra la modo Parrish (v. ). Li vizitis 19 landojn kaj faris paroladojn pri sia patrujo. Tiu ĉi ĉambro eldonis 64 paĝan gvidlibron pri Kalifornio, bele ilustritan. Ĝis 1914 51 francaj, 3 anglaj, 7 germanaj, 1 hispana, kaj 1 usona komercaj ĉambroj deklaris sin por ESPERANTO. La kongreso de la komercaj ĉambroj en Madrid rekomendis la instruadon de ESPERANTO.
Post la milito Andre Baudet (v.) atingis ĉe la Pariza Komerca ĉambro, ke tiu gvidu la propagandon inter la komercaj ĉembroj kaj per ili inter la komercistaro. Li submetis al la kunsido de la ĉembro la 9-an de februaro 1921 plenan raparton pri ESPERANTO, ĝiaj konkurantoj, ĝia disvastiĝo, kaj ankaŭ rezolucion, laŭ kiu la ĉembro rekonas la gravedecon de ESPERANTO, enkondukas ĝin fakultative en sian propran komercan lernejon kaj rekomendas ĝin al la komercaj ĉambroj de la modo. La kunsido akceptis la rezolucion kaj la tuta teksto de la raparto estis aldonita al la raporto de la Ligo de la Racioj.
Esperantaj varojRedakti
La unuaj komercaĵoj, kiuj portis la nomon „Esperanto“, kaj havis pri tio prospekteton, estis
- la ,ESPERANTO' sapo de angla firmo Goodliffe, Nottinghem,
- la ,ESPERANTO' bonbonoj de A. Perkowski, Kovno, kaj ,
- ESPERANTO' ĉokolado de svisa fabriko Tobler kaj Kio, Bern, (kiu poste fabrikis ĉokoladojn kun Ido-reklamoj).
Komercista Esperanto-UnioRedakti
Mi pensas ke KEU, Komercista Esperanto-Unio, fondita en oktobro 1922 sub la nomo Esperanta Komercista Grupo de Walter Ranft, bankoficisto en Dresdeno. Ĝia celo estis enkonduko de Esperanto en komercon kaj industrion per la apliko praktika de Esperanto en la komercado mem. La unua tasko estis, proponi la servojn de KEU al la Esperantistoj, por havi interesatojn por plej diversaj varoj. Post kiam tio estis sukcese farita, oni sin turnis al fabrikoj transdoninta la ofertpetojn kaj mendojn skribitajn en Esperanto. Konvinkite per tiaj praktikaj sugestoj, multaj firmoj ekuzadis Esperanton en la korespondado, aperigis diversajn reklamilojn, mendis anoncon en la ofert-bulteno de KEU "La Komerco", (aperanta 3-4 foje jare inter 1929 kaj 1936). KEU facis propagandon precipe por germanaj varoj. Adreso: Dresden-Radebeul, Friedrich-August-Str. 4.
Komerco ceditaRedakti
«Sinjoro,» diris almozulo, «malriĉa blinda virino petas de vi almozon.»
«Nu, bona viro mia,» respondis la sinjoro , «vi ŝajnas esti tre malsaĝa. Plie, vi ne estas blinda.»
«Jes, mi bone tion scias, Sinjoro , sed mia mortita fratino blinda estis, kaj mi trasnpenis la klientojn de ŝi.»
IdoRedakti
La linguo Ido kaj lua movado funcionas male pro ke ĝi apogesas nur sur malbonvolozaj personoi kiuj okupas su pri ĝi sen havari irgan avantajon aŭ ganon pro la praktikado di ilia "hobio". Fine, li fatigesas, perdas lian entuziasmon kaj divenas ne-aktiva (aŭ poke aktiva). La Ido-movado ne havas multon por ofrari al luaj adeptoi : kelkajn revuetojn, ne ĉiam en bona Ido. Ido-renkontroi ne ĉiam bone organizataj kaj ne ĉiam en vere agreablaj lokoi. Ultree la Idistoi ne esas tre komunikemaj. Le 'FB' ecepte en Interlinguo esas tre dormema. E por kronizari tiun omnon, ultre la fakto ke la Idistoi, aŭ adminime la meznombraj Idistoi, ne havas altan nivelon kultura kaj ne interesesas multe pri la kulturo, ili esas tre poke lektemaj. La linguo permanas, sed ĝi nur permanas, nam ĝi esas tre poke vivoza.
Laŭ raporto en la Evening NewsRedakti
La situaciono esus probable tre diferanta se la Ido-movado, vice esari movado di malbonvolozoi, esus komerca afero. Lore la meceno (aŭ sponsoro quale on dicas hodie) povus reklamari por Ido en diversaj medioi. Me pensas ke la maxime bona esus olta de la turismo. En turismo-klubo, kien venas homi de tre diversa nacionalesi, komuna linguo tre facile lernebla quale esas la L.I. di la Delegaciono povus esar tre utila, mem se ico esus nur por babilar kaj konoceskar homi de tre diversa origini. Ho ! me ne havas granda iluzioni, nome esus negranda procento de la klubani kiuj interesesus. Ma ti kiuj interesesus esus multe plu nombroza kam la nunala adepti di nia Interlinguo. Ed ico posibligus tote altra Ido-vivo. Unesme on povus fideligar la klienta turisti per publikigar monatia revuo pri voyaji kaj turismo en nia komuna linguo. On povus publikigar libri pri facila, ne tro serioza kaj agreabla temi : detektiv-romani, bona verki pri cienco-fiktivajo, libreti pri naiva amori, naraci pri voyaji kaj pri historiala eventi etp. Me pensas ke se on facus bona merkato-analizo, on obtenus rezultajo proxima al mea konjekto. Ultree, on povus durigar la entuziasmo per Faciolibri (FB-i) kaj "twitter"-aji animita da homi laborante profesionale. Ed on povus dissendar videi kiuj informus en nia linguo komuna pri la eventi en la tota mondo. E la homi povus komunikar per "messenger" aŭ "what's app" (me esperas ke me ne eroras pri tiu lasta vorto) kaj danke ico interparolar kaj intervidar.
Neniu el miaj amikoj povis refuti tion, kaj fine ili , konsentis, ke ni povus anke per tia moyeno turismagari en nekonocatajn lokojn danke samideani. Tale, nia linguo, sen divenari koakte la grandan mondolinguon, esus adminime agreabla kulturo- konversado- kaj amikeso-linguo. E nia komunitato povus esar multe plu grandanombra kaj aktiva kam nun. Ma por ta skopo Ido mustus divenar komercala afero kun profesionani (kaj ne banditoi) por animari kaj vivigari ĝin.
FikomercoRedakti
Fikomerco estas komerco pri fi (Φ), la 21a litero de la greka alfabeto. La plej sukcesa vendo de fi estis al la slavoj por la cirila alfabeto kontraŭ 204 rubloj.
Vendado de fi estas fia, ĉar ĝi estas jam publika havaĵo. Fenicio ja pereis antaŭ almenaŭ 70 jaroj.
AvantaĝojRedakti
- Ĉu vi aŭdis, ke en la lasta Universala Kongreso, grupo de Esperantistoj proponis malpermesi la vendadon de Esperanto-literaturo?
- Ĉu? Kial, diable?
- Por ke la libroj alvenu pli rapide per poŝto.
EkzemploRedakti
Ĉiu persono jam scias ke fikomercisto mistikifis la tutan urbeton kiun kredis siajn pretendojn. Kiel kruela fikomercisto estas li ĉar li celis maljunajn riĉegajn tristiĝantan vidvinojn!
Komerca interkonsentoRedakti
Enmigrinto starigis kiosketon por vendi sandviĉojn en placeto antaŭ banko. Pasas lia samlandano kaj salutas lin:
- Kiel estas la negocoj ĉe vi?
- Sufiĉe bone. Eĉ mi havas iom da mono ĉe la apuda banko, ĉar mi volus pligrandigi mian kioskon.
- Se estas tiel, ĉu vi povas pruntedoni al mi ducent eŭrojn?
- Mi ne povas. Estas malpermesate al mi.
- Kion signifas, ke estas malpermesate?
- Vidu, ekzistas interkonsento inter mi kaj la apuda la banko: ili ne rajtas vendi sandviĉojn kaj mi ne rajtas pruntedoni monon.
✡ Juda Komerco ✡Redakti
Judo venas al vendejo de ŝuoj, mezuras paron da ŝuoj kaj demandas kiom ĝi kostas. Vendisto: "19,50."
Kliento: "Tro multe. Mi estas preta pagi 15."
Vendisto: "Mi ne malaltigas la prezon. Temas pri tre bonkvalitaj ŝuoj."
Kliento: "Mi donos al vi 17."
Vendisto: "Mi ne povas malaltigi eĉ unu groŝon. La varo venas el eksterlando."
Kliento: "Prenu do 19,50. Sed ĉu vi ne povis diri tuj en la komenco ke tio kostas 25?"
Eletronika komercoRedakti
Sed grave por ni estas, ke eletronika komerco populariĝis meze de la 1980-aj jaroj kun la disvastigo de la fakso kaj - iom poste - la interreto. Estis amase dissenditaj faksoj aŭ retmesaĝoj en kiuj oni plej ofte oferas varojn, el kiuj la viktimo ricevu ĉirkaŭ trionon. La mesaĝoj plej ofte estis dissenditaj el Ĉinio. Jam ĉirkaŭ la jaro 1990 aperis averto de UEA, ke oni sendas tiajn trompajn leterojn aŭ faksojn en naciaj lingvoj al adresoj el la Jarlibro de UEA, kaj ĉirkaŭ la jaro 2000 eĉ dissendiĝis amaso da trompaj retmesaĝoj en Esperanto. Montriĝis, ke iu el la krimuloj vere parolis Esperanton.
Antaŭa komercoRedakti
Tio okazis antaŭ multaj jaroj. Veturanta agento, kiu reprezentas faman komercan firmaon, atingis la grandan urbon kaj iris tuj al la loko de unu el siaj klientoj.
"Ĉu alvenis telegramo adresita por mi?", li demandis lin.
"Jes, ĵus alvenis", respondis la kliento kaj transdonis al li la paperpeceton. La agento legis la mesaĝon kaj ekpaliĝis.
"Diable", li diris malĝoje, "Mia edzino naskis ĝemelojn!"
Tiam la kliento ŝultrofrapis lin dirante: "Aha! Tre bone! Ekde nun vi scios kiel sentas homo, kiu ricevas de sia varliveranto pli ol li deziris!..."
La bona vendadoRedakti
Du amikoj foje veturis en urbon por vendi vinon. Dum la vojo ili eksidis por ripozi. Unu amiko diris:
– Estus bone trinki iom da vino.
La alia respondis:
– Sed ni ja veturigas ĝin por la vendado! Ne eblas trinki sen mono eĉ unu guton!
La unua metis la manon en la poŝon, trovis malgrandan moneron kaj diris:
– Jen monero, vendu al mi iom da vino.
La amiko donis al li iom da vino, prenis la moneron, poste redonis ĝin kaj diris:
– Kaj nun vi vendu al mi iom da vino.
Tiel la monero vojaĝis de unu amiko al la alia ĝis iliaj vinujoj mal-plen-iĝis. Kaj la amikoj ekdormis tute feliĉaj pro bona vendado.
LiteraturoRedakti
Traleginte la lastan numeron de „Heroldo de Esperanto", ni kun ĝojo konstatas, ke iaj samideanoj komercistoj fabrikis multajn poemojn, el kiuj tri estas kompreneblaj kaj unu preskaŭ tolerebla.
IoRedakti
Sino. Aĉetemo.—Mi volas iri aĉetadi hodiaŭ, karulo, se la vetero estos favora, kaj bezonos monon. Kion diras la ĵurnaloj ?
Sro. A.—Ke pluvos, hajlos, neĝos kaj blovegos.
Internacia komercoRedakti
Sed aŭskultu ! Esperantisto povas servi al internacia komerco per Esperanto. Ankaŭ Esperanto estas komunika ilo sama kiel naciaj lingvoj. Ĉie troviĝas esperantistoj en la tuta Mondo. Troviĝas naturaj bonaj rilatoj inter esperantistoj, kvankam roviĝas malplimultaj esperantistoj en la tuta Mondo kaj tre mankas normaj dokumentoj de komerca Esperanto.
Esperantisto devas fariĝi komerca esperantisto,ne komercisto. Estas malfacile ke esperantisto fariĝas komercisto. Estas nefacile ke komercisto fariĝas esperantisto. Estas ne malfacile ke esperantisto fariĝas komerca esperantisto. Komerca esperantisto devas havi scion pri komerca aktivado. Komerca esperantisto devas havi scion pri komerca Esperanto. Komerca esperantisto devas kontakti kun internaciaj firmaoj. Komerca esperantisto devas fariĝi servisto de internaciaj firmaoj. Komerca esperantisto devas bone koni komercadon de la firmaoj. Komerca esperantisto devas aliĝi al internaciaj fakorganizoj. Internaciaj fakorganizoj havas bonajn kaj vastajn servoretojn.
Membroj de internaciaj fakorganizoj povas fari efikajn kunlaborojn. Akceptigi kaj disvastigi Esperanton en komerco kaj ekonomio. Instigi, peri kaj subteni internacian negocon inter e-istaj komercistoj. Per Esperanto (kile ilo) por (servi al) internacia komerco. La temo estas tre dinamika kaj venas de biografioj kaj individuaj homoj.
TimoRedakti
Unu kolportisto frapis timete la kuirejan pordon. Sinjorino Kelo, kolera pro la interrompo de la lavado, tiregis malferme la pordon kaj diris per minacanta voĉo: “Chu vi volis vidi min?”
La kolportisto faris kelkajn paŝojn malantaŭen. “Nu, se mi volis,” li diris, kun apologia rideto, “mi jani havas mian deziron. Dankon.”